Het Ierse ’nee’ is een ramp en heel Brussel weet dat


Je zal maar Brian Cowen heten, premier van Ierland zijn, en deze dagen aan je collega’s in Brussel moeten uitleggen waarom nota bene jouw land, het succesverhaal van de Europese Unie, het Verdrag van Lissabon heeft afgewezen.


Dat zal moeite kosten, want wederom stemde een natie niet om een eenduidige reden tegen. En weer blijkt dat Europese referenda tot stagnatie leiden. De Unie kan geen orde op zaken stellen en kan urgente problemen niet aanpakken. Klimaatcrisis, de energiecrisis, de voedselcrisis, de kredietcrisis en de komende crisis in de internationale betrekkingen door de opkomst van China, India en Rusland worden niet goed aangepakt als de unie zelf in crisis verkeert.

Het echec van het Ierse referendum maakt twee dingen duidelijk. Allereerst is een nationaal referendum dat internationale repercussies heeft per definitie ondemocratisch, dus volstrekt ongewenst. Als er in Amsterdam wordt gestemd over het autovrij maken van de binnenstad krijgen de Amsterdammers rechtstreeks te maken met de gevolgen van een ja of nee. Het is te gek dat het Amsterdamse referendum ook de binnenstad van Rotterdam autovrij zou maken. Toch is dat het gevolg van het Ierse ’nee’. Lidstaten moeten aanvaarden dat Ierland de unie verlamt, terwijl ze geen invloed op dat referendum hebben.

De zaak wordt nog ondemocratischer als wordt bedacht dat 4.2 miljoen Ieren 500 miljoen Europeanen kunnen verlammen. Als er dan toch zo nodig over een Europees verdrag moet worden gestemd, dan moeten alle lidstaten dit tegelijk doen en aanvaarden wat een meerderheid van de Europese bevolking wil. Of een tegenstem moet directe gevolgen voor het betrokken land hebben en niet voor de Unie als geheel, bijvoorbeeld doordat het land deels niet langer meepraat over bepaalde beleidskwesties of haar commissaris in de Europese Commissie verliest.

Het Ierse ’nee’ maakt in de tweede plaats duidelijk maakt dat er een antwoord moet komen op de huidige malaise in de lidstaten. Het Ierse nee staat symbool voor de houding van veel burgers in Europese landen. Overal wordt de elite van gekozenen gewantrouwd. Overal wordt gevreesd voor een te dirigistisch Brussel dat wetten en regels aan de lidstaten oplegt, de soevereiniteit van lidstaten uitholt, geen verdrag in gewone mensentaal kan schrijven, en onduidelijk is over de toekomst van de unie. Wordt het een vrijhandelszone, statenfederatie of iets daar tussen in? Dit wantrouwen kan niet snel worden weggenomen want er zijn geen concrete antwoorden en makkelijke oplossingen.

Buitenlandse politiek, het afsluiten van verdragen en aansluiting bij internationale organisaties zijn van oudsher een zaak van de politieke en bestuurlijke elite. De gedachte is dat de burger vooral zijn eigen belang voor ogen heeft. Al eeuwen wordt die elite geacht de afweging over het landsbelang wel te kunnen maken. Volksvertegenwoordiging en regering krijgen daarom een mandaat van de kiezer. Maar door de democratisering van het buitenlands beleid is Europa al lang geen eliteproject meer. Er worden referenda gehouden, dus domineert het eigenbelang van de burger als er over Europa wordt gestemd.

Gekozenen horen het volk te leiden en dat te doen op basis van visie, inspiratie en overreding. Maar het ontbreekt Europa aan leiders en overal steekt populisme op. De oorzaak? Politici weten het ook niet meer. Zij beloven veel, maar hebben geen oplossingen. Voor het eerst vindt een hele generatie kiezers dat komende generaties minder welvaart zullen hebben. Het Ierse ’nee’ duidt op onzekerheid en angst voor de toekomst. Onzekerheid die door de bezweringsformules uit Brussel en de 27 hoofdsteden dat het Ierse ’nee’ geen ramp is, alleen maar groter wordt. Het Ierse ’nee’ is namelijk wel een ramp en iedereen weet dat in Brussel.


Trouw, 20-06-2008 (Rob De Wijk)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB