Ieren kunnen nieuw verdrag voor EU maken of breken
 

Ieren kunnen nieuw verdrag voor EU maken of breken


Het spant erom in Ierland: sneuvelt ook de opvolger van de Europese Grondwet in een referendum? Het nee-kamp groeit onrustbarend.


Moet Ierland mee gaan doen met militaire avonturen van de EU? Mag het land nog wel zijn eigen abortusbeleid bepalen? Maakt ’Brussel’ een einde aan de lage belastingen die Ierland zo succesvol hebben gemaakt?

Dat zijn de vragen waarmee de Ierse kiezers in hun maag zitten na een succesvolle campagne tegen het Verdrag van Lissabon, zoals de vervanger van de Europese Grondwet is gedoopt.

De Ierse regering haalt alles uit de kast om te voorkomen dat de nee’s winnen. De pas benoemde premier Brian Cowen reist het eiland rond en grijpt elke gelegenheid aan om te Ieren te waarschuwen dat een nee ten koste zou gaan van Ierland zelf. Ierland zou invloed verliezen in Europa en het zou zijn nieuwe welvaart in gevaar brengen in een tijd van mondiale onzekerheid, betoogt Cowen.

Als enige Europese regeringsleider moet hij het opnemen tegen nee-campagnes die de bevolking schrik aanjagen over wat ’Brussel’ allemaal gaat afpakken van de soevereine staten. Alle andere EU-landen laten de goedkeuring van het Verdrag van Lissabon over aan hun parlementen. Die keuren de een na de ander het verdrag goed, zonder veel ophef.

Ierland leek aanvankelijk ook geen probleem te zijn. Het land is immers een schoolvoorbeeld van een Europees succesverhaal. Na eeuwenlange armoede zit het eiland nu in de Europese top. Wel hebben de Ieren in 2001 eens nee gezegd tegen het EU-verdrag van Nice. Maar na twee jaar kregen ze een herkansing en het verdrag kwam alsnog ongeschonden door de volksstemming. Sindsdien hebben de Ieren het alleen nog maar beter gekregen. De Europese gevaren waarmee de nee-campagnes in 2001 hadden geschermd, zijn er niet gekomen.

De laatste weken keerde het tij. Het nee-kamp won weer rap aan invloed, volgens verscheidene enquêtes. De peilingen kunnen nog geen uitsluitsel geven over de uitslag, want het aantal mensen dat nog niet weet wat het gaat stemmen, is groot: ongeveer een derde van de kiezers. Veel zal afhangen van de opkomst.

Net zoals de regeringen van Frankrijk en Nederland hebben ervaren in 2005, is het lastig kiezers enthousiast te maken voor een verdrag dat vooral gaat over beslissingsprocedures in de EU. Dat is geen lekker onderwerp voor een campagne.

De tegenstanders hebben het makkelijker. Ze kunnen allerlei spoken uit de kast halen en de regering dwingen tot een weinig aansprekende verdediging: dat staat helemaal niet in het verdrag. Maar om uit te vinden wat er wel staat, moeten de verdedigers heel wat bladeren in het verdrag. De grondwet leed onder breedsprakigheid, het nieuwe verdrag is zo juridisch van karakter dat het moeilijk te ontcijferen is.

Dus blijft de angst dat het ondoorgrondelijke verdrag een eind zal maken aan van alles wat de Ieren vertrouwd is.

Premier Cowen leek gisteren ten einde raad toen hij de kiezers eraan herinnerde dat ze hun vertrouwen hadden gegeven aan deze regeringscoalitie. „De meeste mensen die vorig jaar door de bevolking zijn verkozen om hen te vertegenwoordigen en een regering te vormen, zijn voorstander van dit verdrag”, zei de premier op een congres van turfstekers in Tullamore.

Maar het vertrouwen in de vertegenwoordigers lijkt nu te ontbreken. Vakbonden zijn voor het verdrag, vakbondsleden niet. De boerenleiders zijn voor het verdrag, de boeren niet. Dat soort breuken waren ook zichtbaar bij het Nederlandse referendum in 2005.

De Europese Unie maakt ook in Ierland een diep wantrouwen los. Daartegen heeft het Verdrag van Lissabon geen remedie.


Trouw, 10-06-2008

Na non en nee nu no?
 

Na non en nee nu no?


Een paar miljoen Ieren beslissen vandaag in een referendum over de toekomst van het Verdrag van Lissabon, de opvolger van de Europese Grondwet. De Ja-campagne is intensief, maar het Nee-kamp staat voor. Europa duimt voor een hoge opkomst.


’Goed voor Ierland. Goed voor Europa. Stem Ja’. De lantaarnpalen van de toegangswegen van Wexford, het zuidoostelijke puntje van Ierland, zijn vrijwel allemaal versierd met borden van de Ja-campagne. Tegenposters, zoals ’Als je ja stemt, kost het je geld’, zijn sporadisch.

De stemming in het White’s Hotel in het hartje van het kuststadje is echter totaal anders. Het Nationale Forum voor Europa heeft door het hele land paneldiscussies georganiseerd met voor– en tegenstanders. „Stel een vraag!”, roept iemand geïrriteerd als het lokale parlementslid een lange monoloog afsteekt over de bureaucratische veranderingen die Europa klaar maken voor de toekomst. Daar is de zaal niet in geïnteresseerd.

De meeste Ieren hebben de brochure met de uitleg over het Verdrag, die iedereen thuis heeft gekregen, niet gelezen. Waarom zouden ze ook als de premier zelf toegeeft dat hij niet alle 287 pagina’s van het Verdrag tot zich heeft genomen.

De politicus, die niet in het panel zat, gaat onverstoorbaar verder totdat de dagvoorzitter zijn microfoon uitzet. Luid applaus.

Het Ja-kamp mist overtuigende argumenten. Oud-premier Garret FitzGerald houdt het publiek voor dat Ierland als klein land toch zoveel steunfondsen van Europa heeft gekregen en dat bijvoorbeeld Ierland in 1976 hogere visquota kreeg, terwijl andere landen vangsten moesten beperken. „Zulke voordelen hadden we niet binnengehaald als we jarenlang positieve maatregelen hadden geblokkeerd om het functioneren van de Europese Unie te verbeteren.”

Voor zulke dreigementen zijn de Ieren, die door hun lange koloniale geschiedenis zeer aan hun onafhankelijkheid hechten, volstrekt ongevoelig. „Iedereen die vissers vertelt hoe goed hun industrie het doet, zou deze zaal niet levend verlaten”, zegt een boze visser. De boeren vrezen dat hun subsidies worden gekort. Zij kunnen op veel steun in het publiek rekenen. Ook al werkt nog maar een klein percentage van de bevolking in de landbouw, het land ziet zichzelf nog steeds als een agrarische natie.

Ieren zijn zeer pro-Europees en erkennen dat hun land veel te danken heeft aan de Unie. Toch wezen ze in 2001 het Verdrag van Nice af. Maar na een intensieve campagne en met een hoge opkomst stemden ze in 2002 alsnog in met Nice.

Ook dit jaar kwam het Ja-kamp pas traag uit de startblokken. De campagne kon pas echt van start toen premier Bertie Ahern eind mei aftrad vanwege beschuldigingen van corruptie. Zo werd vermeden dat het referendum een stemming over de regering zou worden.

De Nee-campagne weet altijd gepassioneerde actiegroepen op de been te brengen: van pacifisten, tot anti-abortus activisten, tot linkse anti-establishment groepen die waarschuwen dat het Verdrag leidt tot privatiseringen die onderwijs en gezondheidszorg zullen schaden.

Een rijke Ierse zakenman strijkt het pro-Europese bedrijfsleven tegen de haren in met zijn speciaal opgerichte campagnegroep Libertas. Hij probeert gematigde zwevende kiezers ervan te overtuigen nee te stemmen, omdat hij bang is dat Europa door belastingharmonisatie een eind zou kunnen maken aan de lage belastingen voor bedrijven.

Als het Ja-kamp de gematigde zwevende kiezer heeft weten te overtuigen, zal zijn of haar stem uiteindelijk doorslaggevend zijn, zegt de toonaangevende denktank the Centre of European Reform in Londen. „De toekomst van Europa”, zegt analist Hugo Brady, „zou kunnen afhangen van de vraag of de welvarende Ierse middenklasse, waarvan het bestaan wordt beschouwd als een van de triomfen van Europese integratie, zich de moeite getroost om te stemmen.”


Bij Iers nee is opvolger Grondwet van de baan

Als Ierland nee zegt dan is ook de opvolger van de gesneuvelde Europese Grondwet van de baan. Zeven jaar onderhandelen over een nieuw reglement voor de EU is dan voor niets geweest. De voorstanders zullen in de verleiding komen om het nog eens te proberen in Ierland. Dat is ook gebeurd nadat de Ieren met 54 procent het Verdrag van Nice (het EU-reglement dat nog steeds van kracht is) afwezen in 2001. In 2002 stemden de Ieren opnieuw: 63 procent stemde voor. Een uitzondering maken voor Ierland gaat niet: het Verdrag gaat over het bestuur van de Unie en moet dus gelden voor alle leden.


Trouw, 12-06-2008

Het wordt proberen tot het lukt
 

Het wordt proberen tot het lukt


BRUSSEL - Ook als de Ieren vandaag het Verdrag van Lissabon afwijzen, krijgen ze de essentie bijna zeker opnieuw op hun bord, hoogstens met een andere saus.


De Ieren hebben de jongste dagen een lawine dreigementen naar hun kop gekregen in het vooruitzicht dat ze vandaag eventueel 'no' stemmen in het referendum over het Verdrag van Lissabon. Of het helpt, dan wel het omgekeerde effect heeft van hetgeen beoogd wordt, zullen we morgen weten.

Wat de Ieren zeker mogen verwachten als ze neen stemmen, is dat de hele Unie hen zal aankijken als verwende kinderen. Van geen enkel ander land in de EU is immers zo duidelijk dat het lidmaatschap en de daaraan verbonden solidariteit - via de economische steunfondsen - een heel lucratieve zaak is. Ierland is sedert 1973 opgeklommen van een arm boerenland tot, na Luxemburg, het rijkste van de Unie. Het gemiddelde inkomen per hoofd ligt net onder dat van de VS.

Overigens: indien 'yes' een meerderheid haalt, heeft het Verdrag van Lissabon weliswaar een moeilijke klip omzeild, maar is het nog niet aan wal. Behalve Ierland moeten nog negen andere lidstaten de ratificering afronden: België is er een van. Finland en Estland ratificeerden gisteren. Nederland, Oostenrijk, Italië, Spanje, Griekenland, Cyprus, Zweden en... het Verenigd Koninkrijk zijn nog niet klaar.

Dat is belangrijk voor het geval het vandaag 'neen' wordt in Ierland. Dan is het zo goed als zeker dat de Europese Commissie en alle andere leiders van de Unie de negen die nog moeten ratificeren zullen oproepen om daar snel werk van te maken, ondanks de Ierse uitslag. Want als alleen de Ieren neen zeggen, heeft niet de Unie, maar Ierland een probleem. En dat kan dan opgelost worden door een nieuwe, plechtige verklaring goed te keuren die bij het verdrag wordt gevoegd en waarin de Unie belooft om met de Ierse bezwaren rekening te houden. Waarop er, zoals in het verleden, een nieuwe poging volgt om te ratificeren.

Dat het verdrag dan niet in werking kan treden op 1januari 2009 - een certitude bij 'neen' - zullen sommigen, met het Europees Parlement op kop, als een welgekomen bijkomstigheid beschouwen. Want dan kunnen de benoemingen van de voorzitter van de Europese Raad, van de Hoge Vertegenwoordiger voor het Extern en Veiligheidsbeleid en de benoeming van een nieuwe Commissievoorzitter, in één politiek pakket gestopt worden waarbij de uitslag van de verkiezingen voor het Europees Parlement zwaar doorweegt. Voor de Franse president, Nicolas Sarkozy, zou dat wel een ferme streep door de rekening zijn. Want het in werking stellen van het verdrag, met het prestigieuze benoemingsritueel van de nieuwe voorzitter van de Europese Raad en van de opvolger van Javier Solana, moet een hoogtepunt worden van zes maanden Frans EU-voorzitterschap.

Veel zal dus afhangen van hetgeen de negen die nog moeten ratificeren, doen na een eventueel Iers 'neen'. En daar is de beslissing van Gordon Brown, de Britse premier, doorslaggevend. De kans is reëel dat hij, zoals zijn voorganger Tony Blair deed na de Franse en Nederlandse afwijzing van de Europese grondwet, niet bereid zal zijn om verder zijn politiek vel te riskeren voor het EU-verdrag, zonder een nieuw onderhandelingsritueel. Tot nu heeft hij, onder luid protest, een Brits referendum tegengehouden. Meer liefde voor Europa mag van Brown allicht niet gevraagd worden.

Het meest waarschijnlijke scenario is dus dat er na een Ierse afwijzing weer een rondje suffen en 'reflecteren' volgt dat als 'diepe crisis' wordt gedramatiseerd. Tot iedereen beseft dat er weinig te veranderen is aan de verdragstekst. Nu al is die tekst, na de Franse en Nederlandse afwijzing, tot op het bot uitgevlooid om alle mogelijke subtiliteiten en evenwichten te vrijwaren. Geen enkele president of regeringsleider heeft er bovendien zin in om de onderhandelingen, die al tien jaar bezig zijn, nog eens over te doen.

Denken dat er een ander verdrag mogelijk is, is wishful thinking. En het alternatieve scenario dat Guy Verhofstadt destijds voorstelde - een kern-Europa op basis van de eurozone waarbij de anderen later mogen aansluiten - is van de baan. Afgezien van het feit dat Ierland tot de eurolanden behoort, is zelfs Jean-Claude Juncker, een fan van Verhofstadt, overtuigd dat dit scenario tot de dagdromerij behoort.


DS, 12-06-2008 (Bernard Bulcke)

Ieren stemmen verdrag Lissabon weg
 

Ieren stemmen verdrag Lissabon weg


De Ieren hebben in een referendum het verdrag van Lissabon weggestemd. Hoewel de uitslag nog niet volledig is, staat een en ander vast. Minister van Justitie Dermot Ahern heeft al toegegeven dat het 'neen' het heeft gehaald.


Op basis van de resultaten in 33 van de 43 kiesdistricten werd het verdrag verworpen met 53,7 pct van de stemmen, zo meldt de Ierse omroep RTE. De voorstanders behaalden 46,3 pct.

Volgens de omroep zal het verschil tussen tegen- en voorstanders verkleinen naarmate er meer resultaten binnenkomen. Maar het resultaat staat volgens RTE zo goed als vast.

Het eerste volledige officiële resultaat kwam uit Waterford en dat was zeer duidelijk: 54 pct tegenstanders en 46 pct voorstanders.


Opkomst van zo'n 40 pct

Ierland sprak zich donderdag als enige lidstaat van de Europese Unie in een referendum uit over het verdrag van Lissabon. Ierse media spreken van een opkomst van ongeveer 40 pct, die op sommige plaatsen zou oplopen tot 50 pct.

Vanaf vrijdagmorgen 10 uur Belgische tijd worden de stemmen geteld. De eerste tellingen wezen op veel neen-stemmen, vooral in de landelijke gebieden en de arbeiderswijken in steden.

De middenklasse in de steden steunt het verdrag, maar niet in die mate dat ze de neen-stemmen in de arbeidersbuurten kan counteren, zo meldde de Ierse omroep RTE op basis van de eerste tellingen. De tendens dat de neen-stemmers het zouden halen, werd bevestigd in de eerste uitslagen.

In de vroege namiddag meldde RTE dat het lijkt vast te staan dat de Ieren het verdrag van Lissabon hebben weggestemd. Het volledige officiële resultaat van het referendum wordt in de late namiddag verwacht.


Blog Knack, 13-06-2008

Belgische politici teleurgesteld met Iers neen
 

Belgische politici teleurgesteld met Iers neen


Zowel voormalige als huidige Belgische Europarlementsleden uit verscheidene politieke fracties hebben met teleurstelling gereageerd op het mislukken van het referendum over het Europese verdrag van Lissabon in Ierland.


"Diep teleurgesteld"

Europarlementslid en voorzitter van de Europese Liberale en Democratische Partij (ELDR) Annemie Neyts is "diep teleurgesteld". "Deze uitslag zal ik volgende week aan de vooravond van de Europese top bespreken met de liberale eerste ministers en partijleiders", verklaarde Neyts. Zij vindt dat het ratificatieproces moet voortgezet worden. Pas dan kan een duidelijke balans worden opgemaakt.


"Slecht geïnformeerd"

Wilfried Martens, voorzitter van de Europese Volkspartij, vindt eveneens dat de overige lidstaten het verdrag alsnog moeten ratificeren. De oud-premier wijst ook op het feit dat de Ierse kiezers zeer slecht geïnformeerd waren. "Ik wens mijn frustratie uit te drukken over het feit dat de EVP en de andere Europese politieke partijen geen mogelijkheid hadden om de Ierse burgers over de waarde van het verdrag te informeren, omdat de EU-verordening over politieke partijen ons verhindert om onze middelen aan te wenden om campagne te voeren met het oog op referenda", aldus Martens.


"Frustrerend"

Ook diens partijgenoot en Europarlementslid Ivo Belet is gefrustreerd. "Het is enorm ontgoochelend en frustrerend dat de Ieren neen hebben gezegd tegen het verdrag. Europa heeft de afgelopen jaren 40 miljard euro in de Ierse economie gepompt. En vervolgens zeggen de Ieren doodleuk neen tegen een hervorming die de EU veel slagvaardiger én democratischer maakt", aldus Belet. Volgens hem moeten de staatshoofden en regeringsleiders volgende week "een oplossing, een plan-B op tafel leggen en een einde maken aan de onzekerheid". Belet suggereert een verklaring die aan het verdrag wordt toegevoegd als springplank voor een nieuwe referendum in Ierland. Zo zou het verdrag alsnog tegen de Europese verkiezingen van juni volgend jaar in werking kunnen treden.


"Ierse bezwaren onderzoeken"

Groen! wijst op het belang van een politiek antwoord. "De bezwaren van de Ierse burgers moeten goed onderzocht worden. En ook als er een technische oplossing zou gevonden worden voor het Ierse neen, dan nog blijft de noodzaak aan een ruimer politiek antwoord. Dat moet erin bestaan dat de EU-landen aan hun burgers aangeven wat ze willen gaan doen in Europa op basis van de spelregels van het nieuwe Verdrag. De EU-landen moeten nu aan hun burgers duidelijk maken welk politiek project zij hebben voor de EU voor de volgende jaren", stelt Europarlementslid Bart Staes.


"Stilstaan bij implicaties"

Oud-Europarlementslid Freddy Willockx ten slotte betreurt als Europeaan de zege van de eurosceptici in Ierland, maar staat ook stil bij de implicaties van het Ierse "neen" op de communautaire spanningen in België. Het nieuwe Europese verdrag gaf de lidstaten immers voor het eerst expliciet de mogelijkheid om de Europese Unie te verlaten. Dat die bepaling niet in werking kan treden, is "slecht nieuws voor alle separatisten in België", zo meent de burgemeester van Sint-Niklaas.


"Einde solidariteit pure waanzin"

Volgens Willockx kan de staat België in de huidige stand van zaken niet uit de EU stappen, tenzij alle lidstaten er unaniem mee zouden instemmen. Dat lijkt echter weinig waarschijnlijk, zo stelt Willockx, als je weet dat bijvoorbeeld Spanje om interne redenen ook Kosovo niet heeft erkend. "Vanuit die Europese context zijn verklaringen van partijvoorzitters over het beëindigen van de solidariteit en het opsplitsen van het land pure waanzin", besluit Willockx.


Blog HLN, 13/06/08

Slecht geslapen, Ik stem 'neen'
 

Slecht geslapen, Ik stem 'neen'


Volgens TOM SAUER is het niet verwonderlijk dat de Ieren het Verdrag van Lissabon verwierpen en is het beter voortaan geen referenda meer te organiseren over complexe Europese onderwerpen.


Het eiland telt meer schapen dan burgers en ligt allesbehalve in het centrum van Europa. Maar die verdomde Ieren zijn er toch maar weer eens in geslaagd om het Europees integratieproces te vertragen. Het in werking treden van het lang verwachte Verdrag van Lissabon - dat op zich al een gedaantewisseling had ondergaan na de Franse en Nederlandse referenda - zal nog niet voor 1 januari 2009 zijn. En je hoeft geen Europees federalist zijn om bij deze vertraging - dit is geen afstel - kritische kanttekeningen bij te maken.

Niet dat de Ieren de inhoud van het Verdrag bekritiseren. Niemand heeft het trouwens gelezen. Die lectuur is ook geen aanrader. Het is ook niet zo dat de Ieren zich door Europa gemarginaliseerd voelen. Integendeel, het land heeft sinds haar blijde intrede in Europa in het begin van de jaren zeventig miljarden binnengerijfd, en heeft vandaag een BNP per capita dat na Luxemburg het hoogste van de Europese Unie is. Ierland is rijk geworden dankzij Europa. Stank voor dank dus.

Wat is dan de verklaring voor dit asociaal stemgedrag ? Asociaal omdat de meeste lidstaten ondertussen het verdrag hebben geratificeerd. De meest voor de hand liggende verklaring is dat de Ieren zich laten leiden hebben door berichten in de media die stelden dat het verdrag om één of andere specifieke reden een negatieve invloed zou hebben op hun dagelijks leven. Die berichten steunen op hun beurt op enkele (soms rijke)lui die hard kunnen roepen en ofwel effectief nadeel zouden ondervinden door het verdrag ofwel de aan de macht zijnde regering om politieke redenen de das willen omdoen. En of die berichten nu effectief waar zijn, velen percipiëren dergelijke berichten als waar, en laten hun stemgedrag daardoor bepalen. Dat er ook vele, ja zelfs meer voordelen aan het verdrag vasthangen moge hun worst wezen. Onbekend is onbemind.

Voor andere burgers is het voldoende dat de regering voor is, om automatisch tegen te zijn. En nog anderen, vrees ik, laten het afhangen van hun gemoed. 'Neen' stemmen en de frustratie is - tijdelijk althans - weg.

Als er één conclusie uit die hele soap van Europese referenda te trekken valt, dan is het dat referenda niet het beste politieke instrument zijn om dergelijke complexe materies te beslechten. Anderzijds moeten we het kind niet met het badwater weggooien. Referenda zijn soms de meest aangewezen weg om beslissingen door te duwen of tegen te houden. Belangrijk is het onderwerp waarover een beslissing dient genomen te worden. Wanneer het geschilpunt zeer herkenbaar is voor de burger, dicht bij zijn eigen leefwereld, en dus best op lokaal niveau, en in redelijk simplistische termen samen te vatten, en op een relatief neutrale manier in vraagvorm aan de kiezer voor te leggen, als aan al (!) deze voorwaarden is voldaan, dan pas zou men kunnen overwegen om alle burgers te raadplegen via een referendum. Bijvoorbeeld over de wenselijkheid van een ondergrondse parking onder het stadsplein, zoals enkele jaren geleden in Gent het geval was.

Wanneer het daarentegen gaat om een complex geheel van verschillende items die bovendien ver van hun bed staan, en niet een-twee-drie uit te leggen zijn, is het beter om geen referenda te organiseren. Wat het alternatief is? Laat de 'gekozenen des volks' over dergelijke complexere materies oordelen. Alle burgers moeten om de zoveel jaar naar het kieshokje, en in ons land zelfs verplicht. Het is aan hen die verkozen zijn om de juiste beslissingen te nemen. Zij worden er zelfs voor betaald. Zij zullen herkozen worden als de burgers na hun ambtstermijn vinden dat hun vertegenwoordigers in globo de juiste beslissingen hebben genomen. Dat is op zich al een zeer moeilijke oefening voor de burgers. Laat ons dus niet heiliger willen zijn dan de paus, en laten we referenda op Europees niveau dus opbergen. Tot Europa bij de Europese burgers als iets lokaals wordt gepercipieerd. Al kan dat nog eventjes duren.

Tom Sauer is docent Internationale Politiek aan de Universiteit Antwerpen


DS, 14-06-2008

Ierse regering vraagt geen nieuw verdrag
 

Ierse regering vraagt geen nieuw verdrag


LUXEMBURG - Voor juni 2009 moet er een oplossing zijn voor het Ierse neen tegen het Verdrag van Lissabon. Anders zijn de Ieren gezien.


De Ierse minister van Buitenlandse Zaken Michael Martin heeft gisteren, op de ministerraad in Luxemburg, geen nieuwe onderhandeling gevraagd over een nieuw EU-verdrag dat in de plaats zou komen van het in zijn land afgewezen Verdrag van Lissabon. Integendeel, ook Martin vindt dat de lidstaten die nog niet klaar zijn met de procedure, de ratificatie van het verdrag moeten voorzetten.


Franse plannen doorkruist

Vooral de Franse president Nicolas Sarkozy is vragende partij voor een snelle oplossing van de crisis. Die zou er tegen oktober moeten zijn. Tijdens zijn EU-voorzitterschap, dat op 1 juli begint, was de voorbereiding van de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon op 1 januari 2009, hoofdzaak. Maar ook andere punten die hij wilde realiseren, zoals een groot migratiepact voor de EU, en nieuwe stappen in de Europese defensie, dreigen ondergesneeuwd te geraken. Voor de uitbouw van de Europese defensie - voor het 'neutrale' Ierland een uiterst gevoelig punt - suggereerden hoge Franse kringen gisteren in Luxemburg dat Parijs desnoods met het huidige Verdrag van Nice zal werken. Dat biedt de mogelijkheid om met een beperkt aantal lidstaten nauwer samen te werken op bepaalde domeinen. En als dat niet lukt binnen het EU-verdrag kan het desnoods buiten EU-verband, klonk het.


Een snelle oplossing ook in Iers belang

Een van de belangrijke argumenten om de Ierse neen-stemmers de wind uit de zeilen te halen, is dat ze in Brussel sneller dreigen uit de boot te vallen zonder 'Lissabon' dan met. Tegen het verdrag werd aangevoerd dat Ierland vanaf 2014 geen waarborg meer heeft van een commissaris omdat de Commissie dan afslankt. Maar dat zal sneller het geval zijn als Lissabon niet wordt goedgekeurd. Op 7 juni 2009, als de eerstvolgende Europese verkiezingen gehouden worden, treedt volgens het Verdrag van Nice immers ook een afslanking in werking van de Commissie. Een mogelijk aanbod aan de Ieren zou er nu in bestaan dat ze de garantie krijgen dat er in de Commissie toch een vertegenwoordiger blijft voor alle lidstaten. Maar dan moet het Verdrag van Lissabon worden goedgekeurd. Want daarin is voorzien dat de Europese staatshoofden en regeringsleiders unaniem kunnen beslissen over een gewijzigde samenstelling van de Commissie, zonder verdragswijziging.


EU-top heeft nog andere belangrijke agendapunten

De EU-top die donderdag in Brussel begint, zal helemaal in de schaduw staan van het Ierse neen. Maar onder druk van de betogingen van transporteurs en landbouwers van morgen in Brussel, worden nog belangrijke conclusies verwacht over maatregelen om de voedsel- en energieprijzen draaglijker te houden voor de meest getroffenen.

België wil meer garanties dat de ratificatie van het EU-akkoord met Servië volledig afhankelijk blijft van de medewerking van Belgrado aan de uitlevering van oorlogsmisdadigers aan het Joegoslavië-tribunaal.


DS, 17-06-2008 (Bernard Bulcke)

Het Ierse ’nee’ is een ramp en heel Brussel weet dat
 

Het Ierse ’nee’ is een ramp en heel Brussel weet dat


Je zal maar Brian Cowen heten, premier van Ierland zijn, en deze dagen aan je collega’s in Brussel moeten uitleggen waarom nota bene jouw land, het succesverhaal van de Europese Unie, het Verdrag van Lissabon heeft afgewezen.


Dat zal moeite kosten, want wederom stemde een natie niet om een eenduidige reden tegen. En weer blijkt dat Europese referenda tot stagnatie leiden. De Unie kan geen orde op zaken stellen en kan urgente problemen niet aanpakken. Klimaatcrisis, de energiecrisis, de voedselcrisis, de kredietcrisis en de komende crisis in de internationale betrekkingen door de opkomst van China, India en Rusland worden niet goed aangepakt als de unie zelf in crisis verkeert.

Het echec van het Ierse referendum maakt twee dingen duidelijk. Allereerst is een nationaal referendum dat internationale repercussies heeft per definitie ondemocratisch, dus volstrekt ongewenst. Als er in Amsterdam wordt gestemd over het autovrij maken van de binnenstad krijgen de Amsterdammers rechtstreeks te maken met de gevolgen van een ja of nee. Het is te gek dat het Amsterdamse referendum ook de binnenstad van Rotterdam autovrij zou maken. Toch is dat het gevolg van het Ierse ’nee’. Lidstaten moeten aanvaarden dat Ierland de unie verlamt, terwijl ze geen invloed op dat referendum hebben.

De zaak wordt nog ondemocratischer als wordt bedacht dat 4.2 miljoen Ieren 500 miljoen Europeanen kunnen verlammen. Als er dan toch zo nodig over een Europees verdrag moet worden gestemd, dan moeten alle lidstaten dit tegelijk doen en aanvaarden wat een meerderheid van de Europese bevolking wil. Of een tegenstem moet directe gevolgen voor het betrokken land hebben en niet voor de Unie als geheel, bijvoorbeeld doordat het land deels niet langer meepraat over bepaalde beleidskwesties of haar commissaris in de Europese Commissie verliest.

Het Ierse ’nee’ maakt in de tweede plaats duidelijk maakt dat er een antwoord moet komen op de huidige malaise in de lidstaten. Het Ierse nee staat symbool voor de houding van veel burgers in Europese landen. Overal wordt de elite van gekozenen gewantrouwd. Overal wordt gevreesd voor een te dirigistisch Brussel dat wetten en regels aan de lidstaten oplegt, de soevereiniteit van lidstaten uitholt, geen verdrag in gewone mensentaal kan schrijven, en onduidelijk is over de toekomst van de unie. Wordt het een vrijhandelszone, statenfederatie of iets daar tussen in? Dit wantrouwen kan niet snel worden weggenomen want er zijn geen concrete antwoorden en makkelijke oplossingen.

Buitenlandse politiek, het afsluiten van verdragen en aansluiting bij internationale organisaties zijn van oudsher een zaak van de politieke en bestuurlijke elite. De gedachte is dat de burger vooral zijn eigen belang voor ogen heeft. Al eeuwen wordt die elite geacht de afweging over het landsbelang wel te kunnen maken. Volksvertegenwoordiging en regering krijgen daarom een mandaat van de kiezer. Maar door de democratisering van het buitenlands beleid is Europa al lang geen eliteproject meer. Er worden referenda gehouden, dus domineert het eigenbelang van de burger als er over Europa wordt gestemd.

Gekozenen horen het volk te leiden en dat te doen op basis van visie, inspiratie en overreding. Maar het ontbreekt Europa aan leiders en overal steekt populisme op. De oorzaak? Politici weten het ook niet meer. Zij beloven veel, maar hebben geen oplossingen. Voor het eerst vindt een hele generatie kiezers dat komende generaties minder welvaart zullen hebben. Het Ierse ’nee’ duidt op onzekerheid en angst voor de toekomst. Onzekerheid die door de bezweringsformules uit Brussel en de 27 hoofdsteden dat het Ierse ’nee’ geen ramp is, alleen maar groter wordt. Het Ierse ’nee’ is namelijk wel een ramp en iedereen weet dat in Brussel.


Trouw, 20-06-2008 (Rob De Wijk)