Je omvang verraadt je sociale status


Niet de vrouwenbladen bepalen of we dik of dun zijn en ook niet onze genen of onze wilskracht. Fysieke verschillen zijn in de eerste plaats een uiting van sociale ongelijkheid, zegt Dieter Vandebroeck. 'En ze worden helaas ook gebruikt als verklaring voor die ongelijkheid.'


BRUSSEL Als we het maar willen, dan kunnen we het: het ideale, slanke lichaam krijgen. In vrouwenbladen of in realityshows op tv krijgen we daar tips voor, BV's leggen in kook- en dieetboeken uit hoe het moet en ook de overheid zegt dat we vaker de fiets en de trap moeten nemen en gezonder moeten eten om overgewicht te bestrijden.

Want overgewicht is een wereldwijde epidemie die ons allemaal bedreigt en die we individueel moeten en kunnen bekampen. Zelfs de spectaculaire afvalrace van politicus Bart De Wever wijst in die richting: wilskracht is alles.


Niet zo kneedbaar

Maar zo simpel is het lang niet, zegt de socioloog Dieter Vandebroeck, die hierover onlangs zijn doctoraal proefschrift verdedigde aan de Vrije Universiteit Brussel. Ons lichaam en hoe we eruitzien is veel minder kneedbaar dan we denken. Of we dik dan wel dun zijn, hangt vooral samen met onze sociale status.

Met de steun van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) kon hij analyses maken van de dieet-, voedings- en sportpraktijken uit negen verschillende bevolkingsenquêtes die tussen 2004 en 2010 in Vlaanderen en België werden afgenomen. Hij bevroeg zelf ook 900 Vlamingen.

Daaruit blijkt dat er een grote consensus is over wat men als het ideale lichaam ziet (slank en voor de mannen ook enigszins gespierd) en wat men zelf niet wil (een rond lichaam). Laaggeschoolden en werklozen wijken daar het meest van af.

Mannen en vrouwen die hun middelbaar diploma niet behaalden, wegen respectievelijk 4 en 8 kilo meer dan mannen en vrouwen die hoogopgeleid (en even groot) zijn. Ze hebben ook twee en vier keer zoveel kans om als 'obees' geklasseerd te worden.

Van de laagst opgeleide vrouwen omschrijft 44 procent zich als 'zwaarlijvig', tegenover maar 22 procent van de vrouwen met een universitair diploma. Lager opgeleiden zijn veel minder tevreden over hun lichaam dan hoger opgeleiden, die meer in de buurt van het ideale, slanke lichaamsbeeld komen.

Hogergeschoolden zijn gemiddeld ook een beetje groter: het verschil bedraagt 3,6 cm bij mannen en 2,5 cm bij vrouwen.


Biefstuk-friet

'We dénken dat laaggeschoolde of werkloze mensen dik zijn omdat ze geen karakter hebben, want wie wil, kan toch afslanken? De gemiddelde Vlaming vindt hen lui en ongemotiveerd. Dat leidt tot discriminaties bij mondelinge examens of bij het zoeken naar werk, waardoor de ongelijkheid bestendigd wordt. Maar verschillen in lichaamsgewicht zijn geen individuele keuze. Ze zijn nauw verbonden met de levensstijl die samenhangt met je sociale status', concludeert Vandebroeck.

Zo ging een meerderheid van de laaggeschoolden die hij bevroeg, akkoord met de stelling dat 'goed eten in de eerste plaats wil zeggen dat je meer dan genoeg te eten krijgt'. Slechts 16 procent van de universitair geschoolden was het daarmee eens.

Meer dan de helft van de mannen zonder diploma vindt 'biefstuk-friet een van de beste gerechten die er zijn', tegenover maar 12 procent van de hooggeschoolde vrouwen.


Primaire luxe

'Kansarmen hebben vaker een instrumentele visie op hun lichaam, omdat ze er meestal ook mee werken', zegt de socioloog. 'In die visie dient voedsel als vulsel. Dat is één verklaring. Wie het niet breed heeft, ziet voedsel ook vaak als een primaire vorm van luxe. Als je op alle vlakken moet besparen, ga je daar niet op beknibbelen.'

'Ook is voeding voor hen soms een middel om met emotionele problemen om te gaan: ze eten hun depressie weg. Vrouwen die hoger op de sociale ladder staan, gaan zich bij problemen juist vaker eten ontzéggen en een eetstoornis ontwikkelen. Voor hen is hun lichaam geen instrument maar een uithangbord. Ze moeten goed voor de dag komen.'


Slanke zakenvrouw

Vooral bij vrouwen spelen al deze effecten sterk: vrouwen aan de top - zakenvrouwen, kaderpersoneel - zijn doorgaans slanker dan arbeidsters of laagopgeleide huismoeders en vinden zichzelf ook aantrekkelijker dan die andere groepen. Bij mannen is er meer variatie, in alle opleidingsniveaus en beroepsgroepen.

Vrouwen beamen ook vaker, en laaggeschoolde vrouwen het vaakst, dat ze zich ongemakkelijk voelen in de publieke ruimte.

'Vrouwen lijden meer onder de druk van het schoonheidsideaal omdat ze door de ogen van anderen naar zichzelf kijken', zegt Vandebroeck. 'Het hangt veel minder samen met media of vrouwenbladen. Ik heb het nagetrokken: vrouwen die deze bladen lezen, hebben geen significant ander lichaamsbeeld dan vrouwen die ze niet lezen.'


DS, 16-05-2013 (Veerle Beel)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB