actualiteitsforums - Enkele post bekijken - ‘Napoleon was de verlichting te paard’

De leeuw van Wallonië

De Waalse regering stopte meer geld in de verjaardag van de Slag bij Waterloo dan de Vlaamse in de herdenking van de Eerste Wereldoorlog. Vanwaar die Waalse fascinatie voor de leeuw? ‘Hij is ons internationaal visitekaartje.’

‘Een onbegrijpelijke blunder’, noemt Vlaams parlementslid Dirk Van Mechelen (Open VLD) het. ‘Er was geen enkele politieke wil om ook in Vlaanderen aandacht te besteden aan de herdenking van de Slag bij *Waterloo. Nu wordt pijnlijk duidelijk welke kans we hebben laten liggen. Niet alleen commercieel, want veel van die 400.000 toeristen die Waterloo zullen aandoen, hadden we ook naar de Napoleontische overblijfselen in Antwerpen of Oostende kunnen halen. Maar ook immaterieel, want we ontkennen het historische belang van Napoleon voor het huidige Europa. De Slag bij Waterloo is voor Vlaanderen een slag in het water geworden.’

Van Mechelen moet zowat het enige Vlaamse parlementslid zijn geweest dat ooit heeft opgeroepen om ook vanuit Vlaanderen voorbereidingen te treffen voor de tweehonderdste verjaardag van de Slag bij Waterloo. In 2013 diende hij in het Vlaams Parlement een resolutie in om de Vlaamse regering te vragen een traject op te zetten rond die herdenking. Daarbij verwees hij naar een persbericht van toenmalig minister van Toerisme Geert Bourgeois (N-VA), die na een onderhoud met zijn Waalse tegenhanger Paul Furlan (PS) in 2011, had aangekondigd dat beide gemeenschappen zouden samenwerken rond die verjaardag. Maar die mooie intentie bleef dode letter en ook de resolutie van Van Mechelen werd weggestemd. ‘Johan Sauwens repliceerde met de vraag of we dan elke veldslag of historische figuur zouden gaan herdenken. Natuurlijk niet, maar wie Napoleon niet belangrijk vindt, is erg kortzichtig.’

Fort Napoleon

Opvallend is het in elk geval. Hoewel zowel Vlaanderen als Wallonië, samen met Nederland, deel uitmaakte van het Napoleontische keizerrijk, pompt de Waalse regering maar liefst 40 miljoen euro in de herdenking van de Slag bij Waterloo. Vlaanderen niets.

Uiteraard ligt Waterloo op Waals grondgebied, maar Napoleon drukte ook zijn onuitwisbare stempel op Vlaanderen. In Oos*tende ligt het fort Napoleon, in Antwerpen het Napoleontische Paleis op de Meir en, vooral, het *Bonapartedok dat het embryo vormt van de moderne Antwerpse haven. Bovendien vochten duizenden Nederlandstaligen op het slagveld van Waterloo en speelde de Antwerpse generaal Van Merlen een doorslaggevende rol in het leger van Wellington, nadat hij zestien jaar onder Napoleon had gediend. ‘Het gaat ook over ons’, zegt Johan Op de Beeck, die een uitgebreide biografie over de Franse keizer publiceerde.

Maar de belangrijkste reden om ook als Vlamingen niet achteloos aan 18 juni 1815 voorbij te gaan, is volgens Op de Beeck het feit dat Napoleon de basis legde van de moderne samenleving. ‘Voor mij is de Napoleontische periode de belangrijkste gebeurtenis van het voorbije millennium. Napoleon exporteerde en implementeerde de waarden van de Franse revolutie. Rechtsgelijkheid, godsdienstvrijheid, de scheiding van Kerk en Staat... Ook het hedendaagse Vlaanderen zou niet bestaan als Napoleon hier geen komaf had gemaakt met het an*cien régime.’

Desondanks heeft Toerisme Vlaanderen ervoor gekozen de inspanningen en middelen te concentreren op de herdenking van de Eerste Wereldoorlog. Het gaat om 30 miljoen euro, waar uiteraard nog de middelen van private investeerders en lokale overheden bovenop komen. Volgens woordvoerder Stef Gits zit er in WOI voor Vlaanderen een duurzamer toeristisch potentieel dan Waterloo ooit kan zijn. Temeer omdat er een overduidelijke link is tussen Flanders Fields en Vlaanderen als toeristische regio. ‘De gebeurtenissen in Waterloo leven bovendien niet of nauwelijks in het Vlaamse toeristische speelveld.’

Tirannieke keizer

Leeft Napoleon niet in Vlaanderen? In elk geval veel minder dan de herinnering aan de Eerste *Wereldoorlog. Maar dat Napoleon dood en begraven zou zijn in de Vlaamse publieke interesse, dat spreken zowel de bezoekcijfers van Waterloo als de ervaring van Napoleonkenners Johan Op de Beeck en Bart Van Loo tegen.

‘Misschien leeft Waterloo niet bij de overheid’, zegt Van Loo. ‘Maar wel bij het publiek. Onze boeken verkopen heel goed, mijn telefoon staat roodgloeiend met de vraag om lezingen en alle Vlaamse media besteden uitgebreid aandacht aan Napoleon. De VRT zal de herdenking van de Slag bij Waterloo zelfs live uitzenden.’

Toch neemt Napoleon in de Vlaamse collectieve herinnering een andere plaats in dan in de Waalse. Voor Vlaanderen is Napoleon een meedogenloze, roemzuchtige veroveraar zoals Van Loo die in zijn boek portretteert: ‘Hij was een tirannieke keizer met 3,2 miljoen doden op zijn geweten.’ In Frankrijk blijft Napoleon een nationale held. ‘En Wallonië vereenzelvigt zich sowieso meer met de Franse cultuur’, zegt historica Laurence Van Ypersele. ‘De Waalse identiteit heeft de Napoleontische tijd geïntegreerd.’

Een uiting daarvan zijn de populaire Napoleontische marsen in het zuiden van Wallonië, die door de Unesco als immaterieel werelderfgoed zijn erkend. ‘Wallonië is gelukkig deel te zijn geweest van het Franse rijk’, zegt Van Ypersele. ‘Hier spreekt men bijvoorbeeld niet van de Boerenkrijg. De Napoleontische tijd wordt als iets positiefs beschouwd.’

Maar je mag de Waalse interesse voor Napoleon ook weer niet overdrijven, waarschuwt Van Ypersele. ‘Napoleon is deel van de folklore, maar mensen voelen geen affectieve band met dat verleden. En dat in tegenstelling tot de Eerste Wereldoorlog, waarvan de honderdste verjaardag wel heel veel emoties losweekt. WOI is nog deel van het familieverleden.’

Politiek geforceerd

Toch betreurt ook Van Ypersele de discrepantie tussen de Waalse en de Vlaamse officiële belangstelling voor de herdenking. Zowel de Vlaamse desinteresse als de Waalse mega-investeringen noemt ze ‘politiek geforceerd’. ‘Herdenkingstoerisme is altijd een combinatie van historische, economische en politieke motieven. De herdenking van Napoleon moet ongetwijfeld gevoelens van francofone trots aanwakkeren, maar doorslaggevend waren in dit geval ook de commerciële motieven.’

Dat geeft ook voormalig Waals minister van Toerisme Paul Furlan toe. ‘Slechts twee toeristische bezienswaardigheden zetten Wallonië op de internationale kaart: het circuit van Francorchamps en Waterloo. In de Angelsaksische wereld is de interesse groot, maar ook de Chinezen zijn gefascineerd door Napoleon. Zij vormen de derde groep bezoekers aan Waterloo, na de Belgen en de Britten.’

Tot 400.000 bezoekers per jaar verwacht de Waalse overheid op de hernieuwde site. Die geven per dag 50 euro uit, volgens Furlan. ‘Vlaanderen had daar een graantje van kunnen meepikken. En Waterloo had een visitekaartje kunnen zijn voor het hele land.’

Dat beaamt de Vlaamse francofiel Bart Van Loo, die nochtans zeer kritisch is voor de historische figuur Napoleon. ‘We hadden die veldslag samen moeten vieren. Temeer omdat 10 procent van de soldaten in het leger van Wellington Nederlands sprak. Vlaanderen behoorde tot de overwinnaars.’

DS, 15-06-2015 (Lieven Sioen)