Industriële visvangst in beschermd zeegebied

[bijlinda]

In de helft van alle beschermde zeegebieden wordt op industriële schaal gevist, ook in België


Satellietbeelden leggen grootschalige visserij in beschermde zee bloot. Ook in Belgische wateren. “Te veel bescherming bestaat alleen op papier.”


Op internationale conferenties zweren landen dure eden over een betere bescherming van de oceaan. Een VN-verdrag stipuleert dat 30 procent van dat mariene milieu een beschermde status moet krijgen tegen 2030. Vandaag is dat hooguit 8 procent. Maar is zo’n bescherming ook effectief?

In het wetenschappelijke tijdschrift Science verschenen twee studies die die aanname tegen het licht hielden. Een Franse studie kwam tot de redelijk onthutsende conclusie dat in bijna de helft van de beschermde mariene gebieden wereldwijd (47 procent om precies te zijn) industriële visvangst plaatsvindt. In sommige van die gebieden wordt zelfs meer gevist dan in niet-beschermde zones.

Hun onderzoek liep tussen 2022 en 2024 en richtte zich op meer dan 6.000 gebieden nabij de kust met een beschermde status die varieerde van matig tot strikt.


Stiekemerds gevat

Om hun observaties te kunnen doen, maakten de wetenschappers gebruik van toptechnologie. Vissersschepen werden tot dusver gevolgd door middel van een systeem waarin de schepen zelf automatisch hun identiteit en positie deelden. Maar dat systeem werd aan boord wel eens uitgeschakeld, zeker door wie minder zuivere bedoelingen had. Om de stiekemerds toch op te kunnen sporen, deden de onderzoekers daarom een beroep op satellietgegevens. De Fransen vonden zo een slordige 1,2 miljoen niet-getraceerde schepen. Op de verzamelde data lieten ze vervolgens artificiële intelligentie los om de patronen bloot te leggen.

Beter nieuws biedt een Amerikaanse studie, die tegelijkertijd gepubliceerd werd. Die bekeek voor de periode 2017 tot 2021 de toestand in 455 van de strengst beschermde kustgebieden, waar industriële visserij helemaal taboe is. De onderzoekers konden er weinig tot geen illegale grootschalige visvangst vaststellen. Ze telden één schip per 20.000 vierkante kilometer. Of negen keer minder dan in de gewone gebieden.


Haastwerk

De resultaten zijn niet zo tegenstrijdig als ze lijken. De Amerikanen richtten zich immers op de gebieden met de ‘beste’ bescherming, terwijl het Franse onderzoek een breder scala besloeg.

Boris Worm, een gerenommeerde mariene bioloog, schrijft in een commentaar bij de beide studies dat de bescherming vandaag te wensen overlaat, omdat ze vaak “te haastig in het leven geroepen is, zonder degelijke ondersteunende wetgeving en zonder overleg met alle belanghebbenden”.

De resultaten verbazen Jan Seys, woordvoerder van het Vlaamse Instituut voor de Zee (Vliz), niet. “We weten in ons vakgebied al langer dat veel bescherming alleen op papier bestaat. Zonder veel wetenschappelijke monitoring, zonder handhaving haalt die weinig uit.”

Ook in België stelt hij dat vast. “Bij ons is wettelijk 30 procent van de Noordzee beschermd, maar er wordt nog altijd gevist.” Meer nog: de Franse studie noemt expliciet België (en Nederland) als landen waar dergelijke visvangst veelvoorkomend is.


Paradox

Bij de totstandkoming van de bescherming werd er voor de visserij een uitzondering gemaakt, verklaart Seys die toestand. “Dat is in de rest van Europa niet anders. Andere ingrijpende industriële activiteiten zijn wel uit den boze. Al wordt er voor windturbineparken al eens een uitzondering gemaakt.”

Worm signaleert dat er in Europa zelfs meer gevist wordt in beschermde dan in niet-beschermde gebieden. “Een paradox die vanuit beschermingsstandpunt dringend aangepakt moet worden.” Beschermde gebieden zijn net extra aantrekkelijk voor vissers: daar zit immers veel vis. Dat uit zich in het zogenoemde overloopeffect: vissersschepen zoeken de randen van de beschermde zones op, omdat er daar veel te rapen valt.

Wanneer landen voor meer bescherming van de oceaan pleiten, doen ze dat omdat het goed is voor de biodiversiteit. En omdat het bijdraagt aan een duurzame visserij, waarvan miljoenen mensen afhankelijk zijn voor hun voeding en levensonderhoud. Daarnaast wint de opslag van koolstof door de zeeën aan belang vanwege het klimaat. “Als we die voordelen voor de biodiversiteit en de mens willen vrijwaren, moeten we voor een fatsoenlijke bescherming zorgen”, besluit Worm.


DS, 24-07-2025 (YTom Ysebaert)