Wikipedia: de corrigerende kracht van de massa

[Barst]

Verveeld met zijn uitvinding


Jimmy Wales, Jimbo voor de vrienden, schoonde tot achttien maal zijn eigen Wiki-pagina op. Wales werd 44 jaar geleden geboren in Huntsville, Alabama. De legende wil dat hij als kind niets liever deed dan encyclopedieën lezen, plat op zijn buik. Hij behaalde een master op de universiteit van Alabama. In 1994 werd hij toegelaten voor een voorgezette opleiding aan de universiteit van Indiana, maar hij besloot om optiehandelaar te worden in Chicago.


Vier jaar later verhuisde hij naar Californië en maakte er fortuin als internetentrepreneur. Hij richtte onder meer het bedrijf Bomis op, een indexerings- en portaalsite van webringen. Webringen is een ondertussen redelijk verouderde technologie waardoor websites die thematisch wat met mekaar te maken hebben, aan elkaar worden verbonden of gelinkt.

Minder bekend is dat Wales in die periode ook een tijd actief was in de online porno-industrie - lange tijd de snelste en makkelijkste manier om veel geld te verdienen op het net. Op zich deed hij niets illegaals.

Het liep wel mis toen in december 2005 onthuld werd dat Wales het artikel over hem op zijn eigenste Wikipedia tot achttien maal zelf had gewijzigd en opgeschoond. Hij herschreef het gedeelte over zijn pornowebsite. Dat soort daden wordt door de Wikepedia-gemeenschap beschreven als verderfelijk 'vandalisme'.

Wales gaf later zijn fout toe. Opmerkelijk is wel dat in de Nederlandstalige Wikipedia bij zijn biografie nog steeds niet staat dat hij een pornowebsite heeft beheerd. Zijn pogingen om die episode uit zijn geschiedenis te wissen, worden wel ongegeneerd beschreven.

Tussen 1999 en 2001 werkte hij via zijn bedrijf Bomis mee aan het Nupedia-project. Dat is de voorloper van Wikipedia. Nupedia was geconcipieerd als een klassieke encyclopedie, maar dan op het internet. Met artikelen geschreven door redacteuren en deskundigen. Maar omdat Nupedia geen groot succes werd, besliste Wales enkele maanden later samen met Larry Sanger, de toenmalige hoofdredacteur van Nupedia, om Wikipedia op te starten, als een open en transparant systeem waarin iedereen zijn eigen vrijwillige bijdrage kan leveren.

Toen Wales betrapt werd op het wijzigen van zijn biografie op Wikipedia, bleek ook dat hij de rol van medeoprichter Larry Sanger nogal had geminimaliseerd. Het doet een beetje denken aan wat sommigen Mark Zuckerberg verwijten, de medeoprichter van het al even succesvolle Facebook.


DS, 15-01-2011

[Barst]

Kennis is macht


Omdat Wikipedia bestaat bij de gratie van het internet, is het vooral een kind van zijn tijd. Wikipedia is er omdat het internet dat mogelijk maakt. Zo creëren elke tijd en het dominante medium daarin een kans om een onverwoestbare menselijke ambitie vorm te geven: kennis verzamelen.


Daarom is het niet overdreven om Wikipedia te zien als een opvolger van de Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers van Denis Diderot en Jean le Rond d'Alembert, het icoon van de achttiende-eeuwse Verlichting. Met zijn zeventien boekdelen tekst en elf volumes illustraties was de Encyclopédie in zekere zin ook een icoon van de boekdrukkunst. Onder anderen Voltaire en Rousseau werkten eraan mee en Diderot voelde zich niet te beroerd om zich voor een bijdrage aan de Encyclopédie te verdiepen in de kunst van het confituur maken.

De encyclopedisten wilden alle in hun ogen nuttige kennis verzamelen om die in te zetten tegen wat ze de préjugés van hun tijd noemden, de door onwetendheid of vooringenomenheid ingegeven vooroordelen die de vooruitgang in de weg stonden. En daar hoorde ook, voor een deel toch, de religieuze doctrine bij. Geen wonder dat de Encyclopédie vaak botste met de kerkelijke censuur.

Vooruitgangsdenken ontbreekt al evenmin bij Wikipedia. Dat dient niet zozeer de Verlichting, maar wel de democratisering, door iedereen op een zo eenvoudig mogelijke wijze (gratis, bijvoorbeeld) toegang te geven tot zoveel mogelijk en bij voorkeur alle beschikbare kennis.

Wie zich zou verbazen over Diderots interesse in confituur, vindt een nog veel breder palet bij Wikipedia, waar pakweg ook biografietjes van pornoactrices te vinden zijn. Kortom, geen moralisme bij Wikipedia, en al evenmin hiërarchieën, noch ideologisch, noch cultureel tussen hoog en laag. Geen wonder dat de site in 2007 een rechts-christelijke tegenhanger kreeg met Conservapedia, die waarschuwt voor onder meer de Harry Potter-boeken, voor 'Barack Hussein Obama', de schuldige voor de dure benzine, en voor atheïsme, want dat kan tot overgewicht leiden.

Even postmodern bij Wikipedia is het totale ontbreken van enige samenhang. De Encyclopédie had, al ordende die zijn lemma's alfabetisch, daarentegen wel de ambitie om zelfs 'geheime' verbanden bloot te leggen. Maar ook hier is Wikipedia een kind van zijn tijd en het erbij horende medium: met de vele hyperlinks kan elke gebruiker al surfend een eigen, hoogstpersoonlijke samenhang creëren.

Dat Wikipedia gratis is, past al wat minder bij deze neoliberale tijd, die waarde alleen in geld uitdrukt. Maar het spoort wel nog uitstekend met de oorspronkelijke, 'rebelse' ideeën van het internet.

Al uitzonderlijker is dat Wikipedia, anders dan onder meer de Googles van deze wereld, geen reclame accepteert en er probeert op toe te zien dat er geen promopraatjes in de lemma's sluipen. Meestal - maar niet altijd - waarschuwt de site ervoor als ze teksten daarvan verdenkt of als die een schijn van ideologische eenzijdigheid wekken.

Zulke lemma's blijven dan wel vaak op de site staan, omdat Wikipedia nu eenmaal permanent een work in progress blijft. De normen van correctheid, onpartijdigheid, controleerbaarheid en toegankelijkheid liggen hoog, maar daarvoor is de site wel geheel afhankelijk van zijn auteurs - en dat zijn al wie zich daartoe maar geroepen voelt.

De theorie over the wisdom of the crowds, zo genoemd naar een boek van James Surowiecki uit 2004, stelt dan ook dat meer wijsheid schuilt in de collectiviteit dan in het individu, als er maar voldoende diversiteit, opinievrijheid en variëteit van invalshoeken binnen de groep bestaan. De basis daarvoor hadden Benjamin Page en Robert Shapiro al in 1992 gemerkt in de politieke evoluties in de Amerikaanse publieke opinie, die op langere termijn getuigt van veel consistentie en rationaliteit.

Zoals Diderot en d'Alembert hun medewerkers zochten in hun kennissenkring, zo doet Wikipedia dat in de community van vrijwilligers die elk hun stukje kennis bijdragen. So eenentwintigste eeuw, so internet!


DS, 15-01-2011 (Marc Reynebeau)