Onschuldig tot het tegendeel bewezen is. Of toch niet?

[Barst]

Oud zeer


Ik heb een wispelturig karakter, dat weet ik. Twee dagen geleden stond ik hier nog te tieren dat Het Laatste Nieuws drie stappen te ver gegaan is door én de volledige naam, én de foto én het adres te geven van R.J., Ronald J., vooruit dan: Ronny Janssen, nog voor hij zelfs maar bekend had. Ik was daar niet alleen in: De Morgen, De Standaard, minister Ingrid Lieten, Walter Van Steenbruggen, Radio 1, zelfs Gazet van Antwerpen veroordeelden de shock and awe van de krant over Halen. Maar nu het stof van die eerste verontwaardiging wat gaan liggen is, en we de berichtgeving wat rustiger hebben kunnen herlezen, roept de kwestie meer vragen op dan boosheid. Vragen of en hoe we kunnen vermijden dat die bittere discussies elke keer opnieuw gevoerd moeten worden, bij elke nieuwe grote moordzaak. En vragen of een koerswijziging nog mogelijk is.


Allereerst: privacy in de misdaadverslaggeving is een oud zeer. Het is ook een moeilijke kwestie. Zelfs zonder een naam te noemen, kun je iemand herkenbaar maken, zeker voor zijn omgeving. Als je schrijft dat de verdachte de buurman van Shana Appeltans is, beperk je het aantal mogelijkheden tot twee. En schrijf ook nog je dat hij technisch tekenen geeft in de Sint Martinusschool van Herk De Stad: bingo! Gisteren stond er in De Morgen een klein debatje tussen Yves Desmet en José Masschelin, misdaadreporter bij Het Laatste Nieuws, die precies dat punt maakte: wat maakt het uit om Ronald J. te schrijven, als je tegelijk vertelt met wat voor busje hij rijdt, in welke straat hij woont en hoe zijn huis eruitziet? We zitten allemaal op hetzelfde hellende vlak - wat voor zin heeft het om je ergens halverwege krampachtig vast te klampen, en daar dan nog moreel superieur over te doen ook? Dus redeneert de krant: je kunt net zo goed meteen alles vertellen, en het vermoeden van onschuld respecteren door in je stukken het onderzoek zelf à charge en à decharge voeren: vier buren voor, twee tegen, het was een goeie vader maar hij vergiftigde wel de katten van zijn buren. En genoeg zeggen dat er nog geen bewijzen zijn, terwijl je tegelijk zegt dat die er zeker aan komen.

Het alternatief - of het andere uiterste - is de opvatting die in gerechtelijke kringen algemeen is, en onder journalisten door haast niemand wordt aangehangen: dat er best niets geschreven wordt, of toch zo weinig mogelijk. Er was in Vlaanderen de voorbije week geen gerechtsjournalist te vinden die níét gefrustreerd was door het gebrek aan communicatie van de procureur van Hasselt. 'Hij geeft een persconferentie om te communiceren dat hij niet zal communiceren', klonk het op VTM. 'Hij wil zelfs niet bevestigen dat Janssen bekentenissen heeft afgelegd, terwijl zijn eigen advocaat het ons gezegd heeft!' Terwijl onder juristen vooral lof klinkt. 'Ik heb de rol van de procureur des konings in Hasselt enorm kunnen smaken,' aldus Walter Van Steenbruggen bij Phara. 'Hij heeft over het onderzoek quasi niets prijsgegeven, en dat is ook zijn taak denk ik. Het onderzoek wordt gekenmerkt door het geheime karakter, en waarom is dat? Om de procesgang zo sereen mogelijk te maken, zodanig dat experts, getuigen en magistraten niet beïnvloed geraken.' En dat deze moordenaar eigenlijk vrijgesproken zou moeten worden, opdat de pers zou zien wat ze gedaan hebben met hun beeldendiarree.

Dat is een brede kloof om te overbruggen. Een niemandsland waarin harde juridische en journalistieke principes allianties aangaan met de verlangens, nieuwsgierigheid, emotionaliteit en ethische bezwaren van het publiek, dat alles over de zaak wil weten, en het vervolgens de boodschapper verwijt.

Op korte termijn krijg je dat niet in evenwicht, maar je kunt proberen. Wat er in ieder geval nodig is, is een hernieuwd overleg tussen justitie en de pers. Het gerecht moet meer communiceren, precies om de berichtgeving beter in de hand te houden; wie genoeg vertelt, gaat wilde nieuwsgaring vermijden. Stel desnoods zelf foto's ter beschikking, dan cirkelen ze niet met een helikopter boven je hoofd, en vallen ze de slachtoffers niet lastig.

En binnen de media moet er een nieuwe consensus komen. De tekst van de deontologie is er, maar de interpretaties liggen ver uiteen. Waardoor de ene de andere meesleurt op dat hellende vlak.


DS, 09-01-2010 (Tom Naegels)