Turkije: welles, nietes...

[Barst]

Rechten Turkse vrouw vaak theorie


Op papier hebben vrouwen in Turkije de laatste jaren een aanzienlijk sterkere positie gekregen. Nu de praktijk nog.


De oproep aan de Turkse premier Erdogan ligt er al een paar weken. ,,Ik heb hem gevraagd vaandeldrager te worden van de campagne die geweld tegen vrouwen aan de kaak stelt. De voetbalbond doet er ook actief aan mee en Erdogan is zelf profvoetballer geweest.'' Maar PvdA-europarlementariër Emine Bozkurt wacht nog steeds op antwoord.

Verbetering van de positie van vrouwen in zijn land zit wel in Erdogans hoofd, maar nog niet in zijn hart, is de indruk van de politica, en dat geldt voor het grootste deel van zijn regering. Op één vrouw na -die dan ook nog de portefeuille vrouwenzaken heeft- bestaat die volledig uit mannen. De premier zou, aldus Bozkurt, een voorbeeld kunnen nemen aan zijn echtgenote. ,,Die is actief betrokken bij een campagne die er voor moet zorgen dat in 2010 alle meisjes naar school gaan.''

Bozkurt werd eind vorig jaar door het Europarlement aangesteld als rapporteur vrouwenrechten in Turkije. Om informatie te verzamelen bracht ze eind januari een bezoek aan het land en was er deze week in Brussel een hoorzitting waarbij experts -Turks en anderszins- hun licht lieten schijnen over zaken die voor vrouwen van belang zijn.

Bozkurt (37) heeft nog enkele weken om haar rapport te voltooien, maar de algemene conclusie staat voor haar nu al vast. ,,Op papier is er in korte tijd heel veel gebeurt.'' Zo is in de grondwet een bepaling opgenomen die de regering verantwoordelijk maakt voor het afdwingen van gelijkheid tussen man en vrouw en is het strafrecht vrouwvriendelijker geworden. Plegers van eerwraak bijvoorbeeld kunnen volgens de nieuwe regels rekenen op hoge straffen.

,,Maar de grote vraag is natuurlijk: gebeurt dat ook. Zijn politiemensen en rechters op de hoogte van de veranderingen en handelen ze er naar?'' Het antwoord op die vraag is volgens Bozkurt duidelijk minder positief. ,,De praktijk laat nog veel te wensen over.'' Zo vertelde een Turkse advocate tijdens de hoorzitting dat rechtszaken tegen verdachten van eerwraak vaak moeizaam verlopen, omdat getuigen bang zijn hun verhaal te doen. ,,De omgeving ziet de dader als een hero in plaats van een zero. En het kost tijd om die mentaliteit te veranderen.''

Dat komt ook omdat het vrouwenorganisaties veelal aan de benodigde kracht ontbreekt. Die zijn, aldus Bozkurt, dan ook blij met de aandacht van het Europarlement voor vrouwenrechten. ,,De EU is zowel een steuntje in de rug als een stok achter de deur.'' Omgekeerd hoopt ze dat de Europese Commissie, als de onderhandelingen over de Turkse toetreding beginnen, van de positie van vrouwen een hard punt maakt. ,,Het zou logisch zijn. Mensenrechten staan in de EU voorop en vrouwenrechten zijn mensenrechten.''

Maar eerst moet haar rapport nog door de vrouwencommissie en vervolgens door het voltallige Europees Parlement worden goedgekeurd. Verwacht ze er veel discussie over? ,,Niet over de bevindingen, wel over de toon.'' Want uiteindelijk zal haar verslag óók worden gebruikt in de strijd tussen voor- en tegenstanders van de toetreding van Turkije.

Tegenstanders willen daarom dat het rapport zich streng uitspreekt over het geweld dat de politie op 6 maart gebruikte tijdens een vrouwendemonstratie in Istanbul. ,,Natuurlijk kan dat absoluut niet door de beugel, en natuurlijk zal ik dat in mijn rapport aan de orde stellen. Maar ik wil niet alles laten bepalen door deze ene gebeurtenis'', aldus Bozkurt.

Tijdens de hoorzitting in Brussel vertelde minister Guldal Aksit, inderdaad die ene vrouw, dat de Turkse regering drie politiemensen heeft ontslagen, en dat er waarschijnlijk nog meer ontslagen volgen. ,,We zijn vastberaden dit soort incidenten te voorkomen'', zei ze. ,,Daarvoor is het vooral nodig dat de politie beter wordt opgeleid.'' En dáár konden voor- noch tegenstanders van de Turkse toetreding tegen zijn.



Kwart hoogleraren is vrouw

Hoewel Turkse vrouwen al in de jaren dertig van de vorige eeuw zowel actief als passief kiesrecht kregen, is het met hun deelname aan de politiek slecht gesteld. Van de 550 parlementsleden zijn er 24 vrouw, minder dan 5 procent. Op lokaal niveau is het nog minder. Slechts 2,5 procent van de ruim 34000 gemeenteraadsleden is vrouw. Vrouwen zijn aanzienlijk beter vertegenwoordigd in de universitaire wereld, waar ze bijna een kwart van de hoogleraarsposten voor hun rekening nemen (in Nederland minder dan tien procent).

Vrouwen verrichten aanmerkelijk minder vaak betaald werk dan mannen: nog geen dertig procent tegen bijna 75. Volgens EU-gegevens werken ze vooral in de landbouw en relatief vaak bij de overheid. Parttime werk bestaat amper. Zowel mannen als vrouwen met betaald werk melden weken van (veel) meer dan 40 uur te maken.


Trouw, 18-03-2005

[Barst]

’Mijn dochter is tegen, ik weet het niet’ - E.U.-lidmaatschap Turkije


In 1963 meldde Turkije zich bij de toenmalige EEG voor lidmaatschap. Op 3 oktober moeten de onderhandelingen beginnen. Trouw portretteert drie Turken die in 1963 zijn geboren. Vandaag: Nurcan Ekin


Niet het werk zelf, maar de reis naar haar werkgeefster is moordend. Eerst neemt ze de bus in de heuvelachtige wijk waar ze woont, aan de rand van Ankara. Deze bus brengt haar in een rit van twintig minuten naar het centrum, daar neemt ze de midibus naar Cayyolu, twintig kilometer buiten de stad, een nieuw opgezette wijk voor de hogere inkomens. De bus doet er een half uur over. Hierna moet ze nog eens tien minuten lopen. Ze verzorgt de baby, kookt en maakt schoon voor haar bazin. Wil je Nurcan werkelijk blij maken, dan moet je haar een lift geven.

In de auto: Nurcan Erkin, mollig, klein en goed gebekt, zucht eerst de vermoeidheid uit. Haar zwarte ogen glinsteren van blijdschap. Over twintig minuten zit ze thuis, een uur eerder dan normaal. ,,Ik zit meer dan twintig jaar bij dezelfde werkgeefster. Haar kinderen zijn in mijn handen opgegroeid. Nu breng ik haar kleinkind groot. Toen ze vijf jaar geleden naar Cayyolu verhuisden, was het voor mij rampzalig. Maar waar anders vind ik een dergelijke werkgever? Ze heeft me zelfs aangemeld als officiële werkster. Straks kan ik dus met pensioen gaan”.

Het verkeer is drukker dan normaal. Even later blijkt dat een botsing deze abnormaal lange file veroorzaakt. Nurcan vertelt dat haar man bij een verkeersongeluk is omgekomen. Negen jaar geleden. ,,Negen jaar lang heb ik in mijn eentje mijn drie kinderen moeten grootbrengen.”

In 1963, het jaar dat Turkije zich bij de EEG meldde voor lidmaatschap om makkelijker hazelnoten, graan, citroenvruchten en katoen te kunnen verkopen aan Europese landen, kwam Nurcan ter wereld, het derde kind van een gezin in een dorp in het noorden van het land. ,,Ik was zestien toen ze me uithuwelijkten aan een jongen uit ons dorp die in Ankara werkte. Ik weet dat ik de hele reis naar Ankara heb gehuild. Ik stopte pas met huilen toen mijn man een ijsje voor me kocht.”

We naderen het drukke centrum van de stad. ,,Naast dit werk heb ik ook op de zaterdagen en zondagen schoonmaakwerk gedaan. Mijn oudste dochter zit nu op de universiteit. Dat is mijn beloning”, vertelt ze.

Met haar kleine, bruine handen houdt ze de hele tijd haar tas in de greep. ,,Zolang je Allah dankbaar bent voor alles wat je van hem krijgt, komt het goed. Hij heeft wel mijn man van mij afgenomen, maar mijn drie kinderen zijn parels die ontzettend veel van me houden. De crisis in 2001 werd ons bijna noodlottig. Mijn bazin wilde me ontslaan, omdat haar man die in de bouw zit, zijn geld niet kreeg van zijn opdrachtgevers. Ik heb tranen met tuiten gehuild bij haar. Vier maanden lang heb ik geen salaris ontvangen. Ze zeiden dat ik niet meer hoefde te komen, maar ik bleef elke dag aanbellen en ging door met mijn werk.”

Haar dochter die op de universiteit zit, is tegen de Europese Unie, zijzelf heeft er geen verstand van, zegt ze. De dochter zit bij een politieke partij die voor invoering van het communisme strijdt. Nurcan: ,,Een vriendin zei me laatst dat ze haar in de stad pamfletten zag uitdelen. We hebben er over gepraat. M’n dochter heeft een politiek verhaal afgestoken. Ik heb er niet zoveel van begrepen. Ze beloofde me dat ze geen stenen zou gooien naar de politie. Daar moet ik het mee doen.”

Het verkeer loopt weer. Ze laat voor even haar tas los en bindt haar hoofddoek strakker om haar hoofd.


Trouw, 29-09-2005