Wél goed bezig met klimaatbeleid

[bijlinda]

Deze Europese landen zijn wél lekker bezig met klimaatbeleid


De Britten gaan met enorme ambities naar de VN-klimaattop, Denemarken fikste zijn landbouwprobleem en Finland wil al in 2035 klimaatneutraal zijn. Waar Nederland kampt met stilstand, laten deze Europese landen zien dat ambitieus klimaatbeleid mogelijk blijft.


Moet klimaatbeleid vooral ‘haalbaar en betaalbaar’ zijn? Kan Europa onder de blaffende ontkenner Donald Trump ook maar beter een stap terugzetten? En is het tegengaan van de opwarming überhaupt nog een prioriteit, met alle geopolitieke spanningen?

Zeker wel. Nederland mag dan kampen met stilstand op klimaat onder het demissionaire kabinet, en met vertraging door de val. Maar een aantal Europese landen laat zien dat ambitieus klimaatbeleid ook in 2025 gewoon mogelijk is. We zetten er vier op een rij, die elk ook weer hun eigen uitdagingen hebben, maar momenteel wel Europese koplopers zijn. Wat is hun geheim?


1. Verenigd Koninkrijk

Van alle landen die volgende maand afreizen naar de jaarlijkse VN-klimaattop, in Brazilië dit keer, komen de Britten met de hoogste inzet. Ze beloven hun uitstoot in 2035 met 81 procent te verlagen ten opzichte van 1990 – het meest ambitieuze doel ter wereld. Ter vergelijking: de EU komt ergens tussen de 66 en 72 procent uit. Onrealistisch is dat niet, want ook nu doet het VK het goed, met 53 procent minder uitstoot in 2023 ten opzichte van 1990. Nederland scoorde ‘slechts’ 36 procent.

“Het geheim van het VK is een lange traditie van klimaatbeleid”, zegt onderzoeker Pieter Boot. Margaret Thatcher riep op tot klimaatactie, en het VK was in 2008 het eerste land ter wereld met een Klimaatwet. “Bijzonder is dat zowel de conservatieven als progressieven het eens waren – het was geen politieke splijtzwam.” Juist de conservatieve oud-milieuminister Lord Deben was een alom gerespecteerde voorzitter van de klimaatcommissie die de overheid adviseert. En juist de conservatieve Theresa May scherpte de klimaatwet aan.

Concreet daalde de uitstoot vooral doordat het VK vroeg stopte met kolencentrales, en overstapte op gas en biomassa. Ook het bouwen van windparken in het enorme kustgebied gaat voortvarend. Het Britse klimaatsucces heeft daarnaast een bitterzoete oorzaak: veel industrie is jarenlang verwaarloosd, en sloot simpelweg haar deuren. Daarom is er nog nauwelijks staalproductie over. Goed voor de cijfers van de directe uitstoot, maar niet per se voor het klimaat, als Britten hun staal nu uit China of India importeren.

Ook rommelt het de laatste jaren politiek wel degelijk op klimaat. Reform UK roept steeds luider dat ‘net zero’ in 2050 desastreus is. Onder druk verzetten ook de conservatieven zich steeds feller tegen de klimaatambities van de huidige Labour-regering. Olie op het vuur zijn de Britse tabloids, die deze polarisatie met koeienletters op hun voorpagina’s aanjagen.


2. Spanje

Lange tijd had het zonnige Spanje niet zo’n uitgesproken stem over klimaat in Europa, ondanks een enorm potentieel voor zonne-energie. Maar de huidige progressieve regering brengt daar verandering in. “Als we onze kinderen een Spanje willen doorgeven dat niet grijs is van rook, of bruin van overstromingen, dan hebben we een Spanje nodig dat groener is”, speechte premier Pedro Sánchez in augustus.

Spanje belandt al steeds meer in de frontlinie van de klimaatcrisis. Sánchez stelt dat klimaatverandering zijn land de afgelopen vijf jaar 32 miljard euro aan schade berokkende. Grote delen van het land kampen met terugkerende droogte, legt onderzoeker Wendel Trio uit. Dat geeft volop irrigatieproblemen, en vorig jaar waren er ook de enorme overstromingen in Valencia. “Het thema staat er nu echt op scherp.”

Sánchez kondigde aan dat zijn regering tientallen miljarden extra steekt in klimaatbeleid, met name in schone energie. “En hij heeft gezegd dat hij de Europese doelen op het verduurzamen van transport, landbouw en gebouwen niet ver genoeg vindt gaan – Spanje gaat vrijwillig meer doen.”

Het mediterrane land moet een van de grootste producenten van wind- en zonnestroom van Europa worden. Eén hobbel: momenteel zijn Spanje en Portugal niet goed aangesloten op het Europese hoogspanningsnet, waardoor ze hun groene stroom moeilijk kwijt kunnen aan andere landen. “Een groot deel van die miljarden gaan dus naar een beter stroomnet.”


3. Denemarken

Vraag experts naar Europese koplopers op klimaat, en iedereen komt met een iets ander lijstje. Eén ding hebben de lijstjes gemeen: Denemarken staat op 1. Geen land presteert beter op klimaatbeleid in Europa, en daardoor eigenlijk ook in de wereld. Waar Nederland het al benauwd krijgt van 55 procent minder uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990, stelde Denemarken een veel ambitieuzer doel van 70 procent vast.

Het grootste geheim zijn stabiele regeringen waar klimaatbeleid met veel continuïteit wordt doorgegeven, zegt hoogleraar Heleen de Coninck. “Wat ook helpt is dat de huidige regering een beetje is meegegaan in het migratie-verhaal, waardoor Deense populisten wat minder lucht kregen, en het vertrouwen in de politiek groter is.”

Inmiddels heeft Denemarken per inwoner meer windmolens dan welk Europees land ook, en een industrie op dit gebied. Voormalig olie- en gasbedrijf Orsted is helemaal op schone energie overgegaan. Deense huizen krijgen massaal goedkope warmte via energiecoöperaties, waar burgers bij betrokken zijn.

En misschien het knapst: Denemarken kwam als vrijwel enig Europese land tot een ambitieus akkoord voor de landbouw, door boeren vroeg te betrekken en samen een plan te maken. Net zoals de industrie in Europa betaalt voor haar uitstoot, gaan Deense boeren dat ook doen – en landbouworganisaties staan hierachter.

Wel verschilt Denemarken op één groot punt met Nederland, waardoor het succes niet één op één te kopiëren valt. Denemarken hád namelijk al weinig zware industrie. Terwijl juist het verduurzamen van Tata Steel, raffinaderijen en de chemische industrie de moeilijkste klus voor Nederland is.


4. Zweden en Finland

Bij de Finse verkiezingen gebeurde een aantal jaar geleden iets opvallends. Politieke partijen gingen de strijd met elkaar aan – wie kan het ambitieuzere klimaatdoel beloven? Deze race leidde ertoe dat Finland nu al in 2035 (!) belooft klimaatneutraal te zijn, vijftien jaar eerder dan het overkoepelende EU-doel dat ook Nederland volgt.

Zweden en Finland worden vaak genoemd als Europese koplopers op klimaat. Wel zijn ze moeilijk met Nederland te vergelijken. Het Zweedse en Finse klimaatbeleid berust namelijk voor een groot deel op hun gigantische hoeveelheid bossen. Die kunnen massaal CO2 opnemen, wat die snelle klimaatneutraliteit kan verzekeren. Ook verbranden de landen houtresten om gebouwen te verwarmen. De Zweedse huizen zijn bijvoorbeeld al uitstootvrij – best knap in zo’n koud land. Daarnaast halen de landen een deel van hun energie, net als Noorwegen, uit waterkracht – een luxe die Nederland niet heeft.

Toch hapert het klimaatbeleid ook in Zweden en Finland nu even. In Zweden trapt de huidige regering op de rem. En in Finland is iets merkwaardigs aan de hand, zegt De Coninck. Het ultra-ambitieuze doel voor 2035 werd beloofd vóór de oorlog in Oekraïne. “Maar Finland heeft een enorme papierindustrie, en importeerde altijd veel hout uit Rusland.” Dat kan nu niet meer, dus zijn de Finnen hun eigen bossen meer gaan kappen. “Op dit moment stoten Finse bossen daardoor meer uit dan ze opnemen, en ligt het land niet meer op koers met zijn 2035-doel.”


Blog Trouw, 17-10-2025 (Maarten van Gestel)