VN-top over plasticverdrag mislukt

[bijlinda]

VN-top over plasticverdrag mislukt: Amerikaanse steun aan olielanden bleek de nekslag


Na tien dagen onderhandelen is er in Genève geen wereldwijd plasticverdrag uit de bus gekomen. Nadat de VS zich bij een kamp tegenstanders hadden aangesloten, werd een beoogde deal uitgehold. “Dit is een mislukking.”



We produceren meer dan 200 keer zoveel plastic als in 1950. (Micro-)plastics vervuilen oceanen, de lucht, bodem, ons lichaam en de placenta’s van de ongeboren baby in de buik. Plastic draagt steeds sterker bij aan klimaatverandering. Toch is het niet gelukt om een ambitieus akkoord te sluiten tegen plasticvervuiling.

Diplomaten van 184 landen onderhandelden sinds vorige week dinsdag in het Zwitserse Genève met de bedoeling een akkoord te sluiten. Namens België was minister van Mobiliteit Jean-Luc Crucke (Les Engagés) aanwezig. De gestelde deadline was donderdag, maar het lukte niet tot een akkoord te komen.

Woensdag werd uit een tussentijds voorstel van de Ecuadoriaanse voorzitter duidelijk dat er geen ambitieuze deal op komst was. Zowel schadelijke chemicaliën in plastic als het inperken van (toekomstige) productie van plastic werden niet geadresseerd. De Franse president Emmanuel Macron noemde het voorstel op X “zwak” en “onacceptabel”. Milieuclub Greenpeace noemde de tekst “een cadeau aan de petrochemische industrie en verraad van de mensheid”.


Lobbyisten overtroeven wetenschappers

In 2022 spraken landen met elkaar af een deal te sluiten om de “hele levenscyclus” van plastic te adresseren; een formulering die de deur openzette om ook de productie van plastic aan te pakken. In vijf onderhandelingsrondes zou dat moeten gebeuren, waarbij nummer 5 in Zuid-Korea afgelopen december mislukte – in Zwitserland was de herkansing. Bijna honderd landen hadden ervoor gepleit afspraken te maken over het beteugelen van de productie van plastic. Door de massaproductie en goedkope prijs van nieuw plastic is recycling veelal economisch oninteressant. Bovendien maakt het plastic aantrekkelijk om voor wegwerpproducten te gebruiken.

Volgens wetenschappers moet, om vervuiling echt terug te dringen, de wereldwijde plasticproductie omlaag. Als er geen beperking wordt opgelegd aan productie, kan het plasticafval dat in het milieu terechtkomt in 2050 verdubbelen (tot 121 miljoen ton), zo stond eind vorig jaar in wetenschapsblad Science. Landen zijn vooral bezorgd dat de productie van plastic nog veel harder zal groeien. Volgens de Oeso (economisch samenwerkingsverband) kan zonder politiek ingrijpen de plastic productie en het gebruik in 2040 nog eens met 70 procent gegroeid zijn (gemeten vanaf 2020). Minder dan 10 procent van het afvalplastic wordt gerecycled.

Toch was al duidelijk dat een aantal landen een limiet aan plasticproductie niet zou steunen. Tegenstand kwam vooral van olie- of plasticproducerende landen als Saudi-Arabië, Rusland, Iran en Maleisië. Omdat plastic naar verwachting de grootste toekomstige groeimotor is van de vraag naar olie, wilden ze een verdrag dat zich alleen zou focussen op afvalmanagement. Zij kregen daarin bijval van olie- en chemische bedrijven. Volgens Greenpeace waren er bij de top vier keer zoveel lobbyisten van dit soort bedrijven aanwezig als wetenschappers.


Meer plastic dan vissen

Bovendien kreeg dit kamp deze onderhandelingsronde een machtig bondgenoot met de Verenigde Staten. Waar vorig jaar nog uitlekte dat de regering-Biden een deal met productiebeperkingen zou willen steunen, waren de kaarten onder de regering-Trump heel anders geschud. Persbureau Reuters onthulde dat de Verenigde Staten brieven rondstuurden waarin ze waarschuwden een wereldwijde deal met het beperken van plastic productie en/of bepaalde chemische toevoegingen niet te zullen steunen. Ook diende het een formeel voorstel in om het onderhandelingsdoel alsnog te beperken tot het management van plasticafval. De VS zijn na China de grootste producent van plastic, dankzij de overvloed aan goedkoop schaliegas in het land.

België pleitte met de rest van de Europese Unie, Canada, Australië, Peru, Chili en veel Afrikaanse landen zoals Ghana en Nigeria voor een zo ambitieus mogelijk akkoord. De onderhandelingen leken dagenlang hopeloos. Olielanden blokkeerden ingrijpende afspraken, terwijl ambitieuze landen juist waarschuwden dat ze liever géén akkoord mee naar huis namen dan een slecht akkoord. Zo zei de vertegenwoordiger van Panama over een mogelijk akkoord zonder de inperking van plasticproductie: “De slechtste uitkomst voor Panama is niet dat men het oneens blijft, maar dat er een akkoord komt dat niks zal veranderen.”

Uiteindelijk vertrekken de delegaties dus naar huis zonder akkoord. “We gaan eerlijk zijn en blijven: dit is een mislukking”, zegt Jean-Luc Crucke bij VRT Nws. “De Arabische landen hebben te veel economische belangen en denken enkel aan hun centen. Het klimaat laten ze links liggen.” Crucke benadrukt dat er een verdrag moet komen. “We kunnen toch geen plasticwereld achterlaten aan onze kinderen? Intussen zit er meer plastic dan vissen in onze oceanen.”


Blog DS, 15-08-2025 (Liza van Lonkhuyzen)