Ahmadinejad, ga naar de dokter

[Barst]

'Overal in Iran kan je de woede voelen'


TEHERAN - Massaal gingen Iraniërs de straat op om te protesteren tegen de verkiezingszege van president Ahmadinejad. Het protest werd hardhandig weggeslagen. Nu zijn ze ontgoocheld, boos en bezorgd.


Midden op Teherans lange Vali-e Asr straat, in een zee van in groen gekleurde mensen, wist Mehrdad zeker dat Iran op het punt stond om een beter land te worden. Hij pakte zijn mobiele telefoon om de andere aanhangers van presidentskandidaat Mir Hossein Mousavi te filmen. De meisjes met groene hoofddoeken, de vrouwen in zwarte chadors met groene bandjes om hun polsen en het echtpaar van middelbare leeftijd dat hand in hand door de menigte stapte. Zoveel groen - de kleur van de campagne van Mousavi - betekende één ding, herinnert hij zich: het vertrek van president Ahmadinejad was nabij.

Dat was twee weken geleden, nu is alles veranderd.

'Ik heb die filmpjes van mijn telefoon verwijderd', zegt Mehrdad, een 31-jarige manager bij een importbedrijf in Teheran. Net als de anderen in dit artikel wil hij niet met zijn achternaam in de krant. 'Als ze die filmpjes zouden vinden op mijn mobiel, kunnen ze me arresteren. Sterker nog, ze zouden me zelfs kunnen oppakken als ik groen zou dragen tegenwoordig.'

Mehrdad is een van de miljoenen Iraniërs die samen een beweging vormden, gebaseerd op de hoop om een betwiste verkiezingsuitslag te veranderen. Nu worden ze door de Iraanse leiders bestempeld als terroristen. Nog slechts in kleine groepen gaan ze de straat op om te demonstreren, waarna ze keihard uiteen worden geslagen.

Niet verslagen, maar boos en bezorgd over hun toekomst vertellen drie demonstranten - een manager, een celliste en de zoon van een oorlogsheld - hun verhaal over de presidentsverkiezingen van 12 juni, de vreedzame protesten van honderdduizenden demonstranten en het geweld dat volgde. Allemaal vragen ze zich af wat er nu gaat gebeuren.

'We dachten dat Iran met Mousavi als president een stap naar democratie en vrijheid zou nemen', zegt Mehrdad. Wekenlang sprak hij met mensen in de straat, in supermarkten en op familiebijeenkomst om ze warm te maken voor de relatief onbekende Mousavi, die 20 jaar geleden premier was.

De uitslag - een monsteroverwinning voor president Ahmadinejad - was een klap voor de stedelijke klassen. Mehrdad ging weer de straat op, dit keer met stenen in zijn hand om naar de Baseej, een veiligheidsdienst, te gooien. 'De teleurstelling was op ieders gezicht af te lezen', zegt Mehrdad. 'Niemand geloofde de uitslag.'

Toen Mousavi zijn aanhangers vroeg om op 15 juni massaal de straat op te gaan, was hij bang om neergeschoten te worden. Maar Mehrdad ging toch. 'Er waren twee miljoen mensen daar, zo ver als het oog reikte waren er demonstranten', zegt hij. 'Dit is het, dacht ik, de uitslag wordt zeker veranderd. Maar helaas nam de spanning daarna erg toe.'

Vol trots draagt de elegante Aida, een 22-jarige celliste en studente klassieke muziek, haar groene hoofddoek, hoewel dat dezer dagen al genoeg is voor de Baseej om iemand in elkaar te slaan. 'Ik draag die kleur om te laten zien dat we er nog steeds zijn, dat de beweging niet dood is', zegt ze. Volgens haar zou Mousavi's verkiezing een stap zijn geweest die mogelijk had kunnen leiden tot bepaalde hervormingen in het politieke systeem. 'Niemand wilde totale verandering.'

Bij de eerste demonstraties na de betwiste verkiezingsuitslag was ze vol hoop, maar toen de Baseej het vuur openden op demonstranten die hun basis in brand staken, wist ze dat het allemaal fout zou aflopen. 'Het was duidelijk dat de uitslag niet zou worden aangepast. Ik werd bang om de deur uit te gaan.' Haar broer is opgepakt.

Maysam (29), van wie de vader een beroemde martelaar is uit de Iran-Irak oorlog, had niet gedacht dat hij ooit zou protesteren tegen de leiders van het land waarvoor zijn vader vocht. 'Hij stierf voor de islamitische republiek', zegt hij. 'Maar als hij nog leefde, had hij tegen deze mensen gevochten.'

Op de dag van de grote demonstratie maande hij zijn vrouw en moeder aan om thuis te blijven. 'Ik was bang dat ze zouden schieten. Maar ik ben toch gegaan', zegt Maysam.

Ondanks de miljoenen die die dag de straat opgingen en de honderdduizenden in de dagen erna, maakte Irans opperste leider ayatollah Ali Khamenei vorige week vrijdag duidelijk dat er niet meer mocht worden geprotesteerd.

De volgende dag werden er volgens de staatstelevisie minstens tien mensen gedood op straat, volgens de overheid door 'extremisten' en 'buitenlanders'. Demonstranten zeggen dat veiligheidsdiensten het vuur openden en dat het echte dodental veel hoger ligt.

'Ik ging toen al niet meer naar demonstraties', zegt Mehrdad. 'Het was duidelijk dat er geschoten zou gaan worden.' Maysam bleef ook thuis. 'We kunnen niet tegen de veiligheidstroepen op', zegt hij. 'Je kan de woede overal voelen', zegt Aida. 'Sommigen zijn klaar om te sterven.' 'Internet en sms zijn geblokkeerd, niemand kan nog iets organiseren', zegt Maysam.

Mehrdad heeft zich verbaasd over de reactie van de autoriteiten op het protesten. 'We gaven dit systeem legitimiteit, door deel te nemen aan de verkiezingen. Niemand riep leuzen tegen de Leider, maar nu zeggen mensen extreme dingen', zegt hij. 'Mensen hebben een enorm gevoel van zelfvertrouwen gekregen.'

Maar het is vertrouwen gemengd met een diep gevoel van droefheid. 'Er wordt veel gehuild in Teheran', zegt Aida. 's Avonds gaan de aanhangers van Mousavi hun balkons en daken op, om 'God is groot' te roepen, als teken van steun voor hun kandidaat. Maar terwijl ze het doen, vragen sommigen zich af of het verandering zal brengen.

'Onze enige hoop is Mousavi', zegt Maysam. 'Maar wat kan hij doen? Onze toekomst is duister. Het doet me pijn om erover te denken. Waar gaat dit eindigen?'


DS, 27-06-2009 (Thomas Erdbrink)

[Barst]

Ex-president Iran Khatami eist referendum


Teheran, 20 juli. De hervormingsgezinde Iraanse ex-president Mohammad Khatami heeft opgeroepen tot een volksraadpleging over de regering van president Mahmoud Ahmadinejad.


Khatami’s oproep, die vandaag werd gepubliceerd op oppositiegezinde websites, vergroot de druk op het conservatieve bewind in Teheran. Dat kampt met breed verzet van de bevolking en een belangrijk deel van de gematigde islamitische geestelijkheid, sinds de omstreden verkiezingen van vorige maand.

Volgens Khatami, die grote populariteit geniet in Iran, is het publieke vertrouwen in het gezag ondermijnd door de ondoorzichtige wijze waarop Ahmadinejads herverkiezing tot stand kwam. „Ik zeg nu openlijk dat de oplossing voor de huidige crisis een referendum is”, aldus Khatami.

Khatami’s oproep vergroot de druk op de conservatieve geestelijkheid rond ayatollah Ali Khamenei, die de herverkiezing van Ahmadinejad heeft goedgekeurd. Khamenei is volgens de Iraanse grondwet de enige die een referendum kan afkondigen. Op de staatstelevisie herhaalde Khamenei vandaag zijn beschuldiging dat de onrust in Iran het werk is van „het buitenland”, een verwijzing naar westerse landen.

De druk op het bewind in Teheran leek tot vorige week juist af te nemen, nadat op 20 juni massale protesten waren uitgebroken tegen de verkiezingsuitslag van 12 juni. Afgelopen vrijdag echter betuigden opnieuw tienduizenden inwoners van Teheran hun steun aan de verslagen oppositiekandidaat Mir Hossein Mousavi, die volhoudt dat de stembusuitslag gemanipuleerd is. Mousavi kreeg tijdens het traditionele vrijdaggebed publiekelijk steun van de invloedrijke geestelijke Ali Akbar Hashemi Rafsanjani. Rafsanjani, net als Khatami een voormalig president, riep op tot vrijlating van alle betogers die werden opgepakt tijdens de protesten tegen de verkiezingsuitslag.


Blog NRC, 20-07-2009

[Barst]

Binnen klinkt de eed, angst heerst in rest van Iran


TEHERAN - Reportage Vrees voor zuiveringen na eedaflegging Ahmadinejad President Ahmadinejad sprak mooie woorden bij zijn inauguratie. Maar de oppositie houdt het hart vast. 'Ik sluit zelfs executies niet uit.'


Van achter een spreekgestoelte in het parlement, weelderig versierd met gele bloemen, zwoer president Mahmoud Ahmadinejad gisteren op de Koran dat hij de vrijheid van individuen zal beschermen en benadrukte hij dat niemand sociale vrijheden kan beknotten. Zijn politieke tegenstanders vrezen intussen voor hun toekomst en waarschuwen voor een grote zuivering. Oppositieleiders en hervormingsgezinde parlementsleden bleven gisteren weg.

'Iedereen is een eersteklas burger, er bestaat geen discriminatie en wie op welke kandidaat heeft gestemd is niet belangrijk', zei Ahmadinejad binnen.

Op straat staan duizenden veiligheidsagenten met hun knuppels in de palm van hun hand te slaan, terwijl voorbijgangers - wellicht potentiële demonstranten - verschrikt doorlopen. 'Wat zijn ze allemaal lelijk', fluistert een vrouw in zwarte chador tegen haar dochter over de soms piepjonge veiligheidstroepen. 'Doorlopen', beveelt een zo te zien vijftienjarige jongen met een vlasbaard en een zwart uniform.

Voor politici en stedelijke elites is een onzekere tijd aangebroken. Ahmadinejads plechtige woorden komen een paar dagen nadat hij in Mashad heeft aangekondigd dat er met zijn tweede ambtstermijn een 'nieuw tijdperk' in Iran aanbreekt.

'Ik weet dat ze boos zijn', zei Ahmadinejad bij die gelegenheid over zijn tegenstanders, zonder ze te specificeren. 'Laat de inauguratieceremonies plaatsvinden en de regering aan het werk gaan, vervolgens zullen we ze bij hun kraag grijpen en hun hoofden tegen het plafond slaan', zei de president volgens de krant Ettemaad-e Melli, het partijblad van zijn tegenstander Mehdi Karoubi.

Onduidelijk bleef of Ahmadinejad het over de demonstranten had die zijn herverkiezing in juni frauduleus hadden genoemd, of over zijn buitenlandse vijanden.

'Ik sluit zelfs executies van mensen met een afwijkende mening niet uit', zegt Rasoul Montajabnia, vicevoorzitter van de partij van Karoubi. 'We moeten nu afwachten of de bedwelming van de macht, die ertoe heeft geleid dat ze alle redelijkheid hebben verloren, is uitgewerkt. Wie weet keren ze terug naar respect voor de wet.'

Vandaag is de tweede zitting van de rechtszaak tegen zo'n 30 hervormingsgezinde politici en 70 relschoppers. Afgelopen zaterdag bouwde de openbare aanklager in een urenlang betoog een gedetailleerde zaak op waarin tientallen incidenten aaneen werden geregen tot een poging van hervormers, journalisten en academici om in Iran een fluwelen revolutie te organiseren.

In dat scenario zouden de aanhangers van Mousavi van plan zijn geweest om Irans leiders ten val te brengen volgens het model van de omwentelingen in Servië, Georgië en Oekraïne. Verschillende hardliners vinden dat Mousavi en de hervormingsgezinde ex-president Mohammad Khatami de volgenden zijn die in de beklaagdenbank moeten verschijnen.

De uitslag van dit monsterproces, waarin straffen van vijf jaar tot de doodstraf kunnen worden geëist, vormt volgens velen de basis voor de aanstaande zuivering. Als de politici schuldig worden verklaard, dan zullen niet alleen hun partijen worden opgeheven, maar ook diverse kranten die aan hen zijn gelieerd.

'Alles zal anders worden in Iran. Deze regering heeft geen legitimiteit, geen achterban en is niet populair', zegt Montajabnia. 'Ze zullen van alles proberen om toch legitiem over te komen.'

Niet alleen politici vrezen voor de toekomst. Ook Irans bloeiende filmindustrie is bang dat bepaalde personen voortaan worden geweerd. 'Ik weet niet of ik nog kan werken in de toekomst', zegt Leili Rashidi, een bekende actrice die campagne voerde voor Mousavi.

'Ze kunnen me niet stoppen omdat ik een kandidaat heb gesteund die goedgekeurd was door de Raad van de Hoeders van de Grondwet', zegt Rashidi. 'Maar het ziet ernaar uit dat dit toch tegen mensen gebruikt gaat worden en dat verschillende acteurs niet meer mogen werken.'

Gisteren werd weer een voormalige assistent van Mousavi gearresteerd. De krant Ettemaad schreef afgelopen maandag dat er nog maar 17 prominente dissidenten niet in staat van beschuldiging zijn gesteld.

'Ik weet niet waar mijn man is. De nummerherkenning zegt dat hij ergens in Oost-Teheran zit. Maar daar is geen gevangenis', zegt Mahdieh Mohammadi, de vrouw van Ahmad Zeidabadi, een bekende journalist.

Veel jongeren in Teheran zeggen dat emigratie naar het buitenland de enige oplossing is. 'Ik heb me ingeschreven op universiteiten in de Verenigde Staten en in Canada', zegt Mehrdad, die niet met zijn achternaam in de krant wil.

In Teheran klonk dinsdagavond rond tien uur opnieuw de roep van de oppositie, een luid donderend 'Allah is groot', dat iedere avond vanaf de daken en balkons wordt geroepen. Mehrdad (24) en zijn vrienden zitten loom op de bank. Over één ding zijn ze het eens: dit is de ergste zomer van hun leven.

'Drie weken geleden stak ik mijn hoofd uit de deuropening tijdens een demonstratie. Vervolgens sloeg een lid van de baseej (vrijwilligerstroepen) op mijn hand met een machete. Mijn vingers lagen er bijna af', zegt hij en hij wijst op zijn hand waar op iedere vinger dikke littekens zitten. 'Dit is geen normaal land meer.'


DS, 06-08-2009 (Thomas Erdbrink)