Kennisgebrek ook in hoger onderwijs?

[Barst]

De zaak Hullebus


Jongeren kennen te weinig. En dat komt in de eerste plaats omdat het onderwijs geen kennis meer mag onderwijzen. Deze oproep van de Brugse leraar Marc Hullebus (54) bleek een gevoelige snaar te raken. Op zijn e-mailactie kwamen heel veel reacties.


Zijn noodkreet was ook het begin van een levendige discussie over het evenwicht tussen kennis en vaardigheden in het onderwijs. Wat is het belangrijkste. Kennen of kunnen? De vervoegingen van een werkwoord foutloos in het Frans opzeggen? Of een telefoongesprek in de vreemde taal kunnen voeren?

Ons onderwijs zou volgens veel leraars doorslaan in de richting van vaardigheden. Daardoor worden de toepassingen steeds belangrijker. Maar de grondstof, de kennis, zou ontbreken. Wat ben je met vaardigheden als je niets kent?

De discussie tot nu toe legde een kloof tussen ouders en leerkrachten bloot. Terwijl veel leraars klaagden dat het vroeger beter was, kregen zij tegenwind van de ouders. Want wat voor zin heeft het om kennis te verwerken die je later nooit meer nodig hebt? Leerkrachten kunnen beter in eigen boezem kijken. Zij hebben zich niet aangepast aan een samenleving die van mensen vraagt dat ze creatief, zelfstandig en polyvalent zijn.

Dat de schoolse kennis van kinderen en jongeren afneemt, betwist niemand. Wel is de vraag of dat belangrijk is. Hoe belangrijk is kennis die alleen nuttig is als antwoord op een quizvraag? Hoe belangrijk is het creatief en mondig te zijn als je basiskennis afneemt?

Het is een voortdurende slingerbeweging tussen kennen en kunnen. Nu is de slinger inderdaad in de richting van vaardigheden aan het gaan. Maar dat is vooral omdat ons onderwijs een generatie geleden té cognitief was.

Hullebus, die zelf informatica geeft, en zijn medestanders vrezen dat deze inhaalbeweging tot ,,Nederlandse toestanden'' leidt. Het doemscenario van het Nederlandse onderwijs is een populair thema. In de klassen en scholen daar is de slinger helemaal doorgeslagen. Het kennisonderwijs heeft er een laag niveau bereikt. Leerlingen moeten vooral leren zelfstandig werken. Het lessenprogramma is er heel erg op vaardigheden gericht.

Het belangrijkste voor de Nederlandse leerlingen is te 'leren leren'. ,,Maar ik wil dat het werkwoord niet wordt herhaald'', is het antwoord daarop van Hullebus. ,,Jongeren moeten namelijk ook leren.''


DS, 09-12-2006 (pl)

[Barst]

"We gaan niet terug naar vroeger"


Leraars klagen dat ze in hun lessen niet genoeg kennis meer mogen meegeven. De nadruk zou verschuiven naar vaardigheden: kunnen lezen en spreken wordt belangrijker, en dat gaat ten koste van de kennis van bijvoorbeeld grammatica en woordenschat.


,,Het is modieus om te zeggen dat het vroeger beter was, omdat er vroeger in de klas meer kennis werd doorgegeven'', reageert de minister van Onderwijs, Frank Vandenbroucke (SP.A). ,,Maar ik doe daar niet aan mee - zoals ik aan geen enkele andere vorm van nieuwlichterij meedoe. Het klopt wel dat vakken vroeger belangrijker waren. Vandaag vinden we ook de verbanden tussen vakken belangrijk. Het is trouwens niet alleen een discussie over talen: ze geldt ook voor andere vakken.''

De minister wil de discussie ook in een ruimer kader plaatsen. ,,De vaardigheden zijn in de jaren zeventig en tachtig in het onderwijs ingevoerd, vanuit de filosofie van de democratisering. Men vond het belangrijk dat mensen mondig werden gemaakt, zodat ze hun stem konden laten horen - ook als de grammatica niet honderd procent was. Die uitgangspunten gelden nog steeds en mogen we niet zomaar van tafel vegen.''

Met de intrede van de vaardigheden speelde het onderwijs in op een verwachting van de samenleving. En voor Vandenbroucke blijft het om combinatie van vaardigheden én kennis gaan. ,,Kennis om de kennis deugt niet. Loutere vaardigheid zonder nauwkeurigheid en grondigheid al evenmin.''

Om de positie in het midden te bezetten, stelt Vandenbroucke voor om enkele correcties aan te brengen. ,,Zo hebben onze jongeren moeite om verbanden te leggen, en kennis te combineren. Dat is gebleken uit peilingen die we bij leerlingen hebben gedaan.''

,,Van bijvoorbeeld werkgevers in de haven hoor ik dat ze technici aanwerven die in de eerste plaats toepassingen uit meerdere domeinen kunnen combineren.'' Ook over de houding van jongeren zijn klachten te horen. ,,Het is dus niet het gebrek aan kennis waarop allereerst gewezen wordt. Bedrijven leiden hun nieuwe werknemers gedeeltelijk zelf op. Vooral de juiste houding en ingesteldheid spelen een rol.''

Enkele belangrijke correcties wil de minister al langer aanbrengen binnen het talenonderwijs. Daarbij moeten de eindtermen voor de taalvakken duidelijker worden geformuleerd. Er is taalgebruik enerzijds en structuur anderzijds. Het moet helder zijn hoe die verhouding is.

,,Vooral voor de zwakkere leerlingen is het belangrijk om voldoende kennis en structuur bij te brengen. Sterkere leerlingen vinden doorgaans structuur op eigen kracht. Ik wil een onderwijs dat goed is voor de sterken en sterk voor de zwakken.''

,,Daarbij blijft de ordenende rol van de leraar zeer belangrijk. Ik besef dat leerkrachten een moeilijke taak hebben. Ze staan onder druk van de samenleving, die hun gezag te weinig erkent. Ik wil als minister zoveel mogelijk doen om dat gezag te herstellen.''

Een van de manieren om dat te doen is het schaven aan de opleiding van leerkrachten. ,,Dat is nodig als je ziet hoe bijvoorbeeld in sommige lagere scholen Frans wordt gegeven'', zegt Vandenbroucke. ,,Onderwijzers voelen zich onzeker omdat ze het Frans zelf onvoldoende beheersen. Daardoor vallen ze terug op de zeer klassieke onderwijsmethoden.''

,,Mijn hervorming van de lerarenopleiding wil ook voor de bachelors secundair onderwijs, de vroegere regenten, meer diepgang in de vakinhouden bijbrengen. In plaats van in drie vakken zullen de studenten in de lerarenopleiding zich in twee vakken verdiepen. Daardoor kunnen ze een uitgebreidere basiskennis opbouwen.''

In de discussie verwijzen ontevreden leerkrachten naar de verplichtingen die 'Brussel' oplegt. Leraars klagen dat ze bij de leerlingenevaluatie tussen vaardigheden en kennis een verhouding van 60/40 moeten hanteren. Vandenbroucke beklemtoont dat dat niet op initiatief van de overheid gebeurt.

,,Het is het gevolg van ooit gemaakte afspraken op pedagogische seminaries, die de pedagogische begeleiders en de netten blijkbaar hanteren en in leerplannen hebben geïntegreerd. De zogenaamd verplichte 60/40-verhouding is een eigen leven gaan leiden. En zo zijn er nog misverstanden. Naarmate je meer de integratie van kenniselementen en vaardigheden voorstaat, voel je wel aan dat de 60/40 vandaag een te schematische voorstelling van zaken is.''

Voor Vandenbroucke is het alleszins de aanleiding om de communicatie van de Vlaamse overheid naar de scholen onder de loep te nemen.

,,Blijkbaar schort er iets aan onze communicatie. We moeten eens kijken hoe we die kunnen verbeteren.''


DS, 09-12-2006