De Tienergeneratie

[Barst]

Drie arme leerlingen per klas


Tieners van vandaag vallen op door hun nuchtere kijk op geld en werk, blijkt uit de getuigenis van twee enthousiaste vakantiejobbers. Maar voor sommigen van hun leeftijdgenoten is de toenemende ongelijkheid een dagelijkse realiteit.


Zomertijd, vakantiejobtijd. Lukas Denayer (16) uit Gent en Marie Jamaer (16) uit Kozen (Limburg) hebben allebei een vakantiejob. Lukas werkt in de Delhaizevestiging die zijn ouders uitbaten, Marie in het café van een plaatselijke brouwerij. Haar vader zit in de tuinaanleg, soms helpt ze hem een handje.

Werken doen ze voor het geld. ‘Ik ga ervan uit dat geld voor veel mensen een belangrijke rol speelt’, zegt Lukas. ‘Op dit moment hoef ik daar niet eens zo sterk mee bezig te zijn, omdat mijn ouders nog veel voor me opvangen. Maar ze vinden wel, als ik iets leuks wil hebben, dat ik er zelf voor moet werken.’
‘Als je niet zelf wat verdient, zit je opgesloten’, vindt Marie. ‘Als je werkt, beslis je zelf wat je met dat geld doet. Tot op zekere hoogte toch – ouders zijn het er niet altijd mee eens waaraan je het uitgeeft. Sommige vrienden geven op één avond 300 euro uit aan drank. Dat zou ik nooit doen.’

Waar hun centen heen zullen gaan, weten ze nog niet. Wellicht parkeert Lukas ze een tijdje op zijn spaarrekening. ‘Nu dient dat geld vooral voor leuke extraatjes. Maar later zal ik er ook mijn kot van betalen. Misschien willen mijn ouders dat wel financieren, maar ik wil er zelf graag aan bijleggen.’
Voor Marie mag het wat frivoler. ‘Als ik straks uitga, is dat van mijn eigen geld. Mijn ouders wilden dat niet blijven betalen. Ik begrijp het wel: zij betalen mijn studies, kleren en eten al.’

Veel ouderen hebben de indruk dat de tieners van vandaag veel meer met geld bezig zijn dan zij destijds. ‘Ik denk dat dat klopt,’ zegt Marie. ‘In hun tijd waren de mogelijkheden ook beperkter: ze gingen eens een pint drinken, maar echt uitgaan? Shoppen was er ook niet bij. Ze hadden nog geen gsm-abonnement te betalen. Het lijkt me dat alles in die tijd goedkoper was. Het zou goed zijn als we op school wat meer leerden over geldzaken, belastingen, de economie.’


Geen toekomst

Lukas en Marie zijn tieners uit de brede middenklasse. Ze volgen een algemeen vormende richting in het secundair onderwijs en hebben min of meer concrete plannen voor hogere studies. Ze kunnen rustig toekomstplannen smeden, in de wetenschap dat hun ouders al iets voor hen hebben opgebouwd.

Maar niet voor alle tieners in dit land is de situatie even rooskleurig. Armoede en ongelijkheid zijn dagelijkse realiteit voor heel wat jongeren.
‘Kansarme jongeren merken al snel dat ze er niet bij horen’, zegt Bert D’hondt van Welzijnszorg. ‘Net op die leeftijd is het belangrijk om mee te kunnen doen. De televisie confronteert hen constant met een beeld van een middenklassesamenleving waaraan ze zelf niet voldoen. Ook op school stuiten ze op barrières: trakteren voor een verjaardag is niet evident, buitenlandse schoolreizen zijn vaak onbetaalbaar, sommige beroeps- en technische richtingen vergen de aankoop van duur lesmateriaal. Op jongeren heeft dat een grote impact.’

Volgens de recentste statistieken blijven de armoedecijfers in ons land stabiel, maar neemt de armoede bij de jongste groepen wel toe. ‘Bij gezinnen van Turkse of Marokkaanse origine spreken we van een armoederisico van 50 procent’, zegt D’hondt. ‘In België groeit 17,44 procent van de -17-jarigen op in armoede, bij de 18- tot 24-jarigen is dat 19,5 procent. In Vlaanderen gaat het om 14 procent van de -17-jarigen. Dat lijkt weinig, maar op een klas van twintig leerlingen zijn dat er drie. En armoede heeft helaas een grote voorspellende factor.’

Schoolmoeheid is een belangrijk symptoom van die frustratie, weet D’hondt. ‘Ze voelen zich niet goed op school en zien geen toekomst in hun schoolcarrière. Dan zijn er de NEET-jongeren: Not in Education, Employment or Training: in België zijn het er 9,8 procent. Op die groep hebben we geen vat. Sommigen worden nog onderhouden door hun ouders, maar anderen koppelen zich langzaamaan los van de samenleving. Hoe langer je in die groep zit, hoe kleiner de kans dat je nog kunt terugkeren. In veel grote steden is een groep jongeren ontstaan die werkloos thuis zat zonder dat een officiële instantie contact met hen opnam. Op die leeftijd wen je zeer snel aan dat uitzichtloze leven. Fatalisme zet snel in.’


Je best doen

Marie en Lukas zijn er zich zeer van bewust dat niet al hun leeftijdgenoten mee kunnen. Lukas: ‘Je merkt dat in sommige gezinnen geld een probleem is. We vragen elkaar er nooit iets over.’

Marie: ‘Een vriendin van me komt uit een gezin met zes kinderen. Nu ze ook gaat werken, kan ze duidelijk veel meer dan vroeger. Ik geloof dat je jezelf kunt opwerken. Ik denk niet dat mijn rijkere vrienden het per se het verst zullen schoppen. Die hebben er niet voor moeten knokken.’
Het pessimistische crisisgevoel dat veel millennials hebben, deelt ze niet: ‘Ik heb de crisis niet aan den lijve ondervonden. Ik heb ook het geluk dat mijn ouders heel wat hebben opgebouwd dat ze mij en mijn zus mee kunnen geven.’

Lukas herkent dat gevoel wel: ‘Het lijkt me dat het leven vroeger minder complex en moeilijk was. Een probleem als de Brexit zal ongetwijfeld een invloed hebben op “mijn” generatie. Toch denk ik dat als je iets echt wil, het moet lukken. Met werk en geld zal het ook wel zo zijn. Als je je 100 procent inzet, raak je dicht bij je doel.’


DS, 01-09-2016 (Michiel Leen)

[Barst]

Een moslim in de klas, oké, maar in de vriendengroep?


Maakt u zich geen illusies: Vlaanderen is dan wel gekleurder, maar jongeren groeien nog altijd op in aparte werelden. Ze zitten samen in de klas, maar denken daarom niet minder racistisch. ‘Kun je van jongeren verwachten dat ze beter met diversiteit omgaan dan volwassenen?’


Veel Vlaamse jongeren zitten in de klas met Marokkaanse, Turkse, Congolese of Afghaanse leeftijdsgenoten. Voor hen lijkt een diverse samenleving al een feit, en die zou het beste medicijn tegen racisme en vooroordelen moeten zijn. Toch? Maar uit gesprekken met een aantal tieners blijkt dat niet altijd het geval.

‘Dat contact met mensen van een andere nationaliteit verdraagzaamheid bevordert, is een hypothese die lang bestaan heeft, maar die door onderzoek nooit bevestigd is’, zegt socioloog (VUB) Mark Elchardus. ‘Het werkt alleen onder specifieke omstandigheden, als alle contacten ook positief zijn. Dat is in een gemengde school uiteraard zelden zo.’

Marc Hooghe, politicoloog aan de KU Leuven, bevestigt. ‘Contact met jongeren van een andere afkomst leidt niet noodzakelijk tot een betere verstandhouding. Het kan ook het omgekeerde effect hebben, omdat de Vlaamse kinderen vinden dat de anderen altijd voor elkaar kiezen. Maak u geen illusies, de samenleving is wel diverser, maar jongeren leven nog altijd in aparte werelden. ASO is blank, TSO en BSO heeft een oververtegenwoordiging van migrantenjongeren. Terwijl de meest tolerante jongeren – die bijvoorbeeld “ja” antwoorden op de vraag of ze het zien zitten om met iemand te huwen van een andere religie of afkomst – net in het ASO zitten.’

‘De segregatie in het onderwijs is niet af-, maar toegenomen’, concludeert Noel Clycq (UA), die onderzoek doet naar diversiteit in het onderwijs. ‘Sommige scholen worden meer divers, maar er zijn er ook die hun elitair karakter versterken door bepaalde studierichtingen af te schaffen om zo allochtonen uit te sluiten, of door richtingen op te richten om Vlaamse kinderen aan te trekken.’


Zonder iPad hoor je er niet bij

Twee op de drie Vlaamse jongeren hebben ook geen beste vrienden met een ander geloof, andere cultuur of andere etnische achtergrond, zo bleek uit de recente, grootschalige jongerenenquête Generation What.

‘Zelfs als je een mix hebt in de klas, dan blijkt dat ze toch niet naast elkaar in de klas zitten, of dat hun vriendschapsnetwerken toch niet divers zijn’, zegt Hooghe. ‘Want een school kan wel gemengd zijn, maar kan niet bepalen wie na schooltijd bij wie over de vloer komt en met wie jongeren vriendschap sluiten.’

‘Terwijl het net in de vrije tijd is dat de echte vriendschapsbanden worden gesmeed. In de jeugdbeweging, de sportclub en het uitgaansleven’, zegt Wouter Van Bellingen, directeur van het Minderhedenforum. ‘En daar is de scheiding nog veel groter. We leven echt nog in aparte werelden. Daarbij komt dat mensen met een migratieachtergrond vaak onder de armoedegrens leven. Een smartphone, een iPad en een Playstation zijn sociale middelen geworden. Als je die niet hebt, hoor je er ook niet bij.’

Uit bevragingen blijkt dat de Vlaming iets toleranter is geworden en dat jongeren ook iets toleranter zijn dan ouderen. ‘Maar hoe jongeren denken over “vreemden” hangt erg af van wat ze daaronder verstaan’, zegt Elchardus. ‘Ongeveer de helft van de jongeren staat positief tegenover diversiteit, en dan gaat het over mensen met een andere nationaliteit. Maar die positieve houding verdwijnt wel als het gaat over moslims.’


Huilen op sportkamp

Ook Nozizwe Dube (twintig jaar) voorzitter van de Vlaamse jeugdraad, die op haar veertiende vanuit Zimbabwe haar moeder achterna reisde naar België, ziet wel een positieve evolutie. ‘Ik volgde eerst les in een Okan-klas (onthaalklas voor anderstaligen), in een ASO-school, maar wij hadden geen enkel contact met de Vlaamse leerlingen. Toen ik de overstap naar de reguliere ASO-school maakte, was ik verbaasd over de vooroordelen: dat allochtonen allemaal een dure gsm hebben maar geen geld willen besteden aan school, bijvoorbeeld. Toen ik hen vertelde over de leerlingen in de Okan-klas en over mezelf, gingen hun ogen wel open. De leerlingenraad organiseert sindsdien activiteiten samen met de leerlingen uit de Okan-klas.’

Maar ook buiten de school ondervond ze wat vooroordelen betekenen. ‘Omdat mijn moeder wilde dat ik echt goed Nederlands zou leren, stuurde ze me elke herfst-, kerst-, krokus-, grote vakantie naar een sportkamp. Allesbehalve een fijne ervaring. Ik kwam elke dag huilend thuis. Ik mocht niet meespelen, niemand wilde met mij bepaalde oefeningen doen, monitoren kwamen vaak niet tussen. Ik voelde me heel triest. Het is alleen dankzij het doorzettingsvermogen van mijn moeder, die dan elke keer naar die monitoren belde, dat ik heb doorgezet. Kinderen kunnen hard zijn, ze pikken natuurlijk ook op wat ze van volwassenen horen.’

‘Het zou verwonderlijk zijn dat jongeren een genuanceerder beeld hebben van migranten dan volwassenen’, zegt Clycq. ‘Zeker omdat ook scholen en leerkrachten het moeilijk hebben met diversiteit. Je kunt niet van jongeren verwachten dat ze daar beter mee omgaan dan volwassenen.’


DS, 02-09-2016 (Inge Ghijs)