Verplichte chatapp 'Max' op Russische smartphones

[bijlinda]

Met verplichte chatapp versterkt Kremlin grip op online leven in Rusland


Met de alles-in-één-app Max dringt het Kremlin diep binnen in het online leven van de doorsnee Rus. Vanaf 1 september moet de app op alle nieuwe smartphones vooraf geïnstalleerd staan. “Uiteindelijk wil men controle over de gebruikers en de info die ze krijgen.”


In juni, aan het einde van een kabinetsmeeting, sprak de Russische president Vladimir Poetin zijn zegen uit over de berichtenapp Max. Die moet Whatsapp en Telegram vervangen en uitgroeien tot de plek waar elke Rus praat met zijn vrienden, familie, collega’s en overheid. “Ik richt mij tot de directeurs van alle overheidsinstanties”, zei Poetin vlak nadat zijn minister van Media-ontwikkeling de Max-app had gepresenteerd. “Maak dat deze Russische messenger-app gericht wordt ondersteund. De diensten die instanties en financiële instellingen leveren, moeten worden overgezet naar dit platform.”

Max zou de veilige keuze zijn in de strijd tegen terrorisme en fraude, is het narratief van het Kremlin, want andere apps delen hun info niet met de veiligheidsdiensten. Om Max op zo veel mogelijk toestellen te krijgen, wordt sindsdien alles uit de kast gehaald. Onder meer in Moskou verplicht het Departement Wonen en Gemeenschapsdiensten de verhuizing van alle groepchats van woon- en buurtverenigingen naar Max.

Posters die bewoners oproepen om de overstap te maken, verschenen plots in appartementsgebouwen in de hoofdstad en in Sint-Petersburg. In meer dan twintig regio’s moeten alle onderwijsinstellingen hun chats migreren naar Max. De onafhankelijke nieuwssite Vjorstka meldt dat in zeker 57 regio’s alle ambtenaren de overstap moeten maken. Vanaf maandag 1 september mag er ook geen enkele smartphone of tablet meer worden verkocht zonder dat Max er al op is geïnstalleerd, samen met Ruslands eigen appwinkel RuStore.


Rubberbootje

Via een niet al te subtiele marketingcampagne, onder meer via influencers, wordt Max de Russen door de strot geramd. Aan het begin van een videoclip die de Russische rapper Egor Kreed begin augustus lanceerde, bejubelt hij de app. Dobberend in een klein zwart bootje houdt Kreed een telefoon tegen zijn rechteroor en zegt hij: “Bro, niet te geloven, Max werkt zelfs op zee!” Daarna bezingt hij zijn liefdesverdriet. Op Instagram beweert de vrouwelijke rapper Instasamka, die volgens The Moscow Times onlangs is beginnen samen te werken met de autoriteiten, dat ze “twee uur kon praten in een ondergrondse parking, zonder dat de verbinding wegviel”. Nog een andere zangeres roemde de “perfecte verbinding, zelfs onderweg of in een lift”. De commentaren op Youtube en Instagram op de promopraatjes zijn vaak spottend: “met Max kunnen ze je dus zelfs in de lift pakken” of “zelfs op zee lekt Max persoonlijke foto’s naar de politie”.

Al zijn ze lacherig bedoeld, die commentaren vatten de kritiek op de app. “Dit is een flagrante poging tot controle”, schrijft journalist Anton Starikov in een vlammend opiniestuk. “Als je wilt weten hoe dit zal werken, kijk dan naar de Chinese nationale messenger WeChat. Meer dan 90 procent van de bevolking maakt er gebruik van. Het is geïntegreerd met alle mogelijke diensten en staat volledig onder controle van de staat. Privacy? Nul. Er is geen end-to-endencryptie; het bedrijf dat er ‘eigenaar’ van is kan alle berichten lezen. Het systeem scant automatisch op trefwoorden om inhoud te verwijderen. De Russische messenger Max is net zo toegankelijk voor de FSB (Russische binnenlandse inlichtingendienst, red.) als WeChat voor de Chinese staatsveiligheid. Programmeurs op GitHub (een platform voor software-ontwikkelaars, red.) publiceerden de resultaten van hun onderzoek naar Max, met als conclusie: ‘Dit is niet zomaar een messenger – het is een verdomd centrum voor gegevensverzameling!’”

“Uiteindelijk wil men de volledige controle over de gebruikers en de informatie die ze krijgen”, verklaarde Mikhail Klimarev, de directeur van de Russische Internet Protection Society, aan Reuters.


Isolatie

Ook IT-experts die de app op vraag van het zakenblad Forbes onder de loep namen, kwamen tot die vaststelling. Vooral de constante en nauwkeurige lokalisatie van de gebruikers van Max valt op. “Wat kan een autoritaire overheid zich nog meer wensen?”, merkt voormalig NSA-analist Patrick Wardle op.

Apps die net als Max de locatie van gebruikers bijhouden, toegang hebben tot de microfoon en het adresboek van de telefoon en data over bijvoorbeeld de browser verzamelen, zijn schering en inslag – of dat nu in Rusland is, in België of in de Verenigde Staten. Maar bij Max is er wel die onverdoken en zelfs officiële link met het Kremlin. Zeker wanneer de koppeling met het staatsportaal Gosuslugi erdoor komt. Dat is de eBox van de Russen, waarlangs ze documenten kunnen ondertekenen of hun rekeningen van elektriciteit en gas betalen. Max is ook alleen toegankelijk met een (Wit-)Russisch telefoonnummer, waardoor Russen in het buitenland moeilijker zullen kunnen communiceren met vrienden en familie in het land zelf.

Die isolatie wordt versterkt door de recente beperkingen op Whatsapp en Telegram, die met respectievelijk 97 en 90 miljoen gebruikers op een bevolking van 140 miljoen Russen veruit de populairste zijn. Telefoneren (ook met video) via die apps is sinds half augustus geblokkeerd door Roskomnadzor, de overheidsdienst die toezicht houdt op communicatie, IT-technologie en massamedia. Met VPN-software, die internetgebruikers in staat stelt om hun locatie te vervalsen, valt die ban te omzeilen. Maar dat is een gedoe, waardoor men dan toch bij Max belandt.


Blog DS, 31-08-2025 (Nilolas Vanhecke)