Wargames

[bijlinda]

Eén dode Rus: 12 punten. Eén uitgeschakelde tank: 40 punten. Oekraïne maakt van de oorlog een spel om het militaire moreel hoog te houden


De gamificatie van de oorlog in Oekraïne voltrekt zich razendsnel. Drone-eenheden maken hun ‘kills’ bekend op onlineplatforms en krijgen punten, waarmee ze wapens kunnen bestellen. Tegelijkertijd dient dit de propaganda, stelt veiligheidsexpert en oud-militair Patrick Bolder.


Achilles, een van de bekende Oekraïense drone-eenheden, noteert in de maand oktober 818 uitgeschakelde Russen, van wie 424 gedood. Daarnaast vernietigde de eenheid onder andere acht mortieren, acht radarinstallaties, 136 satellietantennes, 127 vijandige dronelanceerposities, vier tanks, 22 houwitsers en tien stuks gemechaniseerde artillerie.

Alle cijfers zijn voor het publiek terug te vinden op een Oekraïens online platform, ‘online killboard’ geheten, van de Oekraïense Onbemande Strijdkrachten (USF), een officieel legeronderdeel van het leger. Maar dat is nog niet alles. Drone-eenheid Achilles krijgt voor iedere gedode Rus, verwoeste tank of uit de lucht gehaalde radar een aantal punten.

Een dode Rus leverde tot voor kort 6 punten op, een gevangen genomen militair zelfs 120 punten en een uitgeschakelde tank 40 punten. Met deze punten kunnen de drone-eenheden die aan het puntensysteem meedoen weer wapens ‘kopen’ op onlinemarktplaats ‘Brave1 Market’, zoals drones, onderdelen en munitie. Op het platform kunnen meer dan honderd verschillende wapens, voertuigen, munitie of onderdelen worden aangeschaft.


Video’s ter bewijs

Het puntensysteem is volgens plaatsvervangend premier van Oekraïne Mychailo Fedorov een enorm succes. Inmiddels doen er vierhonderd drone-eenheden aan mee. “Er is echt een competitie ontstaan tussen de drone-eenheden wie het meest effectief is, wie de meeste punten krijgt. Hoe meer Russische militairen je doodt, hoe meer drones je krijgt om meer militairen te doden. Een zichzelf versterkende cyclus”, zegt Fedorov in de Britse krant The Guardian.

Het puntensysteem wordt mogelijk nu uitgebreid naar de artillerie-eenheden. De drone-teams moeten hun claims wel onderbouwen met bewijzen, zoals video-materiaal. Pas daarna worden de kills geüpload naar het ‘killboard’. De site wordt om de vijf minuten ververst, zegt USF.

Er zit een perverse kant aan. Bepaalde drone-eenheden gingen minder militairen uitschakelen, omdat dit te weinig punten opleverde. Ze spaarden munitie om een tank uit te schakelen, waarvoor je meer punten krijgt.

Inmiddels is het aantal punten voor een gedode militair verhoogd naar 12 punten. In september schakelden drone-units volgens de Oekraïense strijdkrachten 18.000 Russen uit.


Inzicht in de militaire prestaties

Het online killboard is een nieuwe toevoeging aan wat experts gamificatie van de oorlog noemen. Een ontwikkeling die met de inzet van drones, kunstmatige intelligentie en speciale apps een enorme vlucht heeft genomen. Met het puntensysteem en het killboard krijgen de commandanten en planners veel meer inzicht in de resultaten op het slagveld. “Het systeem traceert automatisch de inzet van drones, munitie, onderdelen. Algoritmes analyseren de effectiviteit van de dronecrews’’, zegt USF-woordvoerder Olha Melosjyna tegen de Kyiv Independent.

Dat het killboard openbaar is, zal niet iedere militair enthousiast maken, maar het biedt Oekraïners wel zeer specifiek inzicht in de prestaties van hun militairen op het slagveld, de site is daarmee ook een vorm van propaganda. Bovendien zit er een competitie-element in dat veel mensen kennen van spelcomputers en vergelijkingssites. “Er zit zeker een vorm van gamificatie in. Elke eenheid krijgt inzicht hoe anderen presteren”, meent Melosjyna.

Zo blijkt de drone-eenheid Fenix veel beter te presteren dan de eerder in dit verhaal genoemde eenheid Achilles. Fenix schakelde in oktober 1589 militairen uit, vernietigde 24 tanks, 71 pantserwagens, artillerie, munitiedepots, vijandige drones et cetera. Maar wellicht heeft Fenix meer mensen en betere wapens, dankzij het puntensysteem.


Als een Uber-app

In Oekraïne wordt zelf gezegd dat de innovaties op het slagveld een gevolg zijn van de enorme toestroom van dienstplichtigen en vrijwilligers in het Oekraïense leger. Ze zijn opgegroeid met online games en het gebruik van apps. Zo zijn er verkenningseenheden die op een telefoonscherm aangeven welk doel geraakt moet worden. Het lijkt op de Uber-app: een drone- of artillerie-eenheid kan, net als een taxi-chauffeur, het verzoek aanvaarden, in dit geval om het daarna te proberen het doelwit uit te schakelen.

Legers zijn doorgaans strak hiërarchisch georganiseerd: alles verloopt volgens planning en via afdelingen. Het Oekraïense leger vormt daar geen uitzondering op, maar is tegelijkertijd sterk decentraal maatschappelijk verankerd, met veel contacten via de militairen met wapenbedrijven, maatschappelijke organisaties en vrijwilligersclubs. Die laatste kunnen ook uit het buitenland komen, zoals het Nederlandse ‘Protect Ukraïne’.

Brigades doen vaak hun eigen werving en marketing. Zo adverteren de USF-strijdkrachten op hun eigen killboard met een advertentie dat er 15.000 vacatures zijn en ‘niet allemaal aan het front’.


Harder lopen

Oud-officier Patrick Bolder, verbonden aan het Haagse Centrum voor Strategische Studies en expert op de terreinen van onbemande systemen en kunstmatige intelligentie, noemt deze ontwikkelingen niet onlogisch. “Oekraïne heeft minder mensen dan de vijand en moet zo zuinig mogelijk omgaan met de eigen mensen. Tegelijkertijd hebben ze er onderling een competitie van gemaakt om zoveel mogelijk Russen en materieel te vernietigen”, zegt hij. “Deze innovaties versterken de intrinsieke motivatie, die er toch al is, om een stapje harder te lopen en onderling met elkaar de strijd aan te gaan om zoveel mogelijk Russen uit te schakelen.”

Je kunt je echter wel afvragen of het allemaal ethisch verantwoord is, stelt hij. “Want het is toch een beetje gek dat je punten krijgt als je mensen doodt. Aan de andere kant is Oekraïne bezig met een overlevingsstrijd, en alles wat daarbij helpt is dan geoorloofd.”

Ondanks een soort openheid van Oekraïense zijde over de verliezen die ze de vijand toebrengen, waarbij je niet weet of de cijfers echt kloppen, wordt er nergens iets gezegd over de eigen verliezen, zegt Bolder. “Ik kijk weleens op de site van het Oekraïense ministerie van Defensie en daar kun je alles lezen over de Russische verliezen en niets over de verliezen aan eigen kant. Wat dit betreft zijn dit soort sites ook weer onderdeel van de propaganda, overigens van beide kanten.”


Blog Trouw, 09-11-2025 (Cees van der Laan)