Het spook van het vermogenskadaster

[bijlinda]

De overheid weet perfect wat iedereen bezit en verdient: waarom doet ze daar dan niets mee?


Er waart een spook door ons land. Het gevreesde spook van het vermogenskadaster. Het woord alleen al doet ons huiveren. We beseffen maar al te goed dat het de voorbode is van de totalitaire staat, waarin mannen in lange leren jassen, inventaris in de hand, de voordeur intrappen en zich een weg banen naar het zilveren servies in de antieken kast van wijlen tante nonneke.


“Nooit komt er een vermogenskadaster!”, roepen politici in koor. Oef. Het totalitarisme afgewend.

Wat een flauwekul. Ik weet niet goed wat een vermogenskadaster precies is, maar ik weet wel dat al redelijk goed geweten is wat mensen verdienen en bezitten. Dat is ook niet meer dan normaal.

Hebt u ooit gehoord van het CAP? Dat is een applicatie op de website van de Nationale Bank. Daar kunt u een mooi overzicht vinden van wat er de laatste vijf jaar op uw bankrekeningen stond. Beleggingen en hypotheken zijn ook mooi geregistreerd. “Hoe?!”, zult u nu uitroepen. “Ze wisten daar in Brussel al precies welke huizen, appartementen en gronden ik bezit en nu weten ze ook al alles over mijn bankrekeningen en beleggingen?”

Jazeker, en ze houden natuurlijk ook data bij over vennootschappen, inclusief die fameuze managementvennootschappen. Hoeveel zit daar in en hoeveel wordt daar uitgehaald? Er zijn zaken als het UBO-register en nog een hoop andere dingen waarmee ik u niet zal vervelen. Alles waar wielen, zeilen, propellers of vleugels aan zitten, is ook netjes geregistreerd.

Om maar te zeggen, sorry als ik u nu laat schrikken, dat het vermogenskadaster eigenlijk al bestaat. Op juwelen, schilderijen, zeldzame postzegels en nog zo wat dingen na, welteverstaan. Als u de gelukkige bezitter bent van een mooie collectie Henri Jayer of een paar Tuymansen, niemand weet het. En niemand zal het ooit willen weten, denk ik.

Maar nu komt de clou. Het is niet omdat die gegevens er zijn dat alle overheden ze ook mogen gebruiken, zeker de regionale niet. Waarom? Omdat er politici zijn die dat tegenhouden, zo simpel is het.

Daarmee houden die politici ons voor de gek. Ze hebben allemaal de mond vol over sociale voordelen “voor wie het nodig heeft”. Groot gelijk hebben ze. Of je nu links of rechts van het politieke spectrum staat, het gaat over elementaire rechtvaardigheid. Het is niet gewoon unfair, maar wraakroepend dat een alleenstaande moeder geen studiebeurs krijgt voor haar kind omdat ze ‘te veel’ verdient als administratief bediende, terwijl de topmanager voor wie ze werkt die beurs wel krijgt omdat hij zichzelf via zijn managementvennootschap een minimumloon uitkeert, enkel alleen om van zulke rechten te kunnen genieten.

Het is absoluut essentieel dat het verruimde inkomensbegrip er komt. Want alsmaar meer sociale voordelen zijn voorbehouden voor de lage inkomens, zoals dat hoort in tijden van budgettaire krapte. Maar dan moeten het wel écht lage inkomens zijn.

Zoals gezegd, het is vooral een kwestie van politieke wil, zeker nu dezelfde partijen federaal en regionaal de dienst uitmaken. Ik geef een voorbeeld. De roerende voorheffing die op inkomsten zoals dividenden wordt afgehouden, is nu ‘bevrijdend’. Prachtige term, die betekent dat die inkomsten niet meer moeten worden vermeld op de belastingaangifte. Daarmee gaat veel informatie verloren. Ten tijde van de federale onderhandelingen lag een voorstel op tafel om dat te veranderen, maar dat kwam er niet door. U mag drie keer raden wie de grote dwarsligger was.

Het is eigenlijk al heel bedenkelijk dat mensen die veel verdienen minder belastingen betalen door allerlei vennootschapsconstructies. Fiscale optimalisatie, zoals dat eufemistisch heet, is een mini-industrie geworden in ons land. “Tien slimme manieren om geld te halen uit uw vennootschap”, het internet staat er bol van.

Goed, veel mensen die een vennootschap hebben, werken hard en betalen alles bij elkaar flink wat belastingen. Maar dat ze ook nog makkelijk toegang hebben tot sociale voordelen die bedoeld zijn voor de zwaksten in de samenleving, dat is echt een brug te ver.

Dat de Vlaamse regering dat soort misbruik wil tegengaan door aan die mensen een verklaring “op eer” te vragen, is lachwekkend. Zo’n verklaring opent de mogelijkheid op controles, maar het plan is duidelijk niet om ijverig te doen. Diezelfde Vlaamse regering slaagt er wel in een strakke vermogenstoets te hanteren voor sociale huurders. Die moeten wél bewijzen dat ze voor een sociale woning in aanmerking komen. De wettelijke basis daarvoor is enigszins dubieus, maar ach, wat weten die mensen. Advocaten of fiscaal adviseurs hebben ze doorgaans toch niet.

Flagrante onrechtvaardigheden een halt toeroepen is niet hetzelfde als de jacht openen op al wie hard werkt en goed verdient. Je kunt perfect mensen die hard werken gunnen wat hen toekomt én sociale voordelen voorbehouden voor mensen die ze echt nodig hebben. Dan sta je nog altijd ver van het totalitarisme. Dus, beste politici, doe wat hoort.

Ive Marx is hoogleraar (UAntwerpen) en doceert vooral in de opleiding sociaal-economische wetenschappen.


Blog DS, 29-09-2025