Komt er een koolstoftaks?

[bijlinda]

Week van de waarheid voor een duurzamere scheepvaart: komt er een koolstoftaks?


Voor de vergroening van de scheepvaart is de week van de waarheid aangebroken. In Londen stemmen bijna honderd landen over een koolstoftaks op de uitstoot van alle handelsschepen. Tenzij de VS die stemming op de valreep torpederen.


Waarom moet de scheepvaart vergroenen?

Drie procent van de broeikasgassen, die het klimaat opwarmen, is afkomstig van de scheepvaart. Ruim 98 procent van de zeeschepen vaart immers op zware stookolie of dieselolie. Vooral die zware stookolie veroorzaakt een zeer grote CO2-uitstoot. De verwachting is bovendien dat de impact van de scheepvaart op de klimaatverandering de komende decennia sterk zal toenemen, omdat het goederenvervoer over zee stijgt. Andere sectoren met een grote uitstoot maken er al langer werk van om de emissies te reduceren. De internationale scheepvaart staat in dat proces nog bijna nergens. Al jaren probeert men binnen de International Maritime Organisation (IMO) tot afspraken te komen om de uitstoot te reduceren.


Wat is de International Maritime Organisation?

De IMO is een VN-organisatie waarvan 176 landen lid zijn. Zij legt de verdragen vast voor de scheepvaart wereldwijd, en ziet erop toe dat die worden nageleefd. Dat betreft onder meer milieuregels, binnen het zogenoemde Marine Environmental Protection Committee.

Van 14 tot 17 oktober buigt het milieucomité van de IMO zich over het plan om de handelsvloot stap voor stap wereldwijd koolstofvrij te maken, ten laatste “tegen of rond 2050”. Over dat zogeheten ‘net zero framework’-plan staat de komende dagen een cruciale stemming op de planning.


Wat houdt het klimaatplan van de IMO in?

De IMO wil een taks opleggen per ton uitgestoten CO2, en met dat geld schepen die vergroenen belonen. Dat systeem is vergelijkbaar met het Europees systeem voor emissiehandel (ETS), dat energiebedrijven en de zware industrie wil verduurzamen.

In het plan van de IMO zijn twee uitstootgrenzen voorzien. Wie de minimale grens niet haalt, moet 380 dollar per ton CO2 betalen. Wie een strengere reductiegrens niet haalt, krijgt 100 dollar per ton CO2 aangerekend. Schepen die deze grens wel halen, krijgen daarentegen zogenoemde surplusrechten, om zo de vergroening van hun scheepsvloot te helpen financieren. Een deel van het geld zou ook worden gebruikt om lidstaten te helpen die zwaar te lijden hebben onder klimaatveranderingen. Verwacht wordt dat de taks jaarlijks 10 à 12 miljard opbrengt. Een klimaatfonds zal dat geld beheren.

Indien goedgekeurd, zou dit het eerste wereldwijde plan zijn om de koolstofuitstoot van de scheepvaart naar beneden te krijgen. Het plan zou dan worden ingevoerd vanaf 2028.


Hoe groot is de kans dat de IMO-lidstaten het licht op groen zetten voor het plan?

In april schaarde een grote meerderheid van de IMO-lidstaten zich achter de principes van het klimaatplan, waaronder scheepvaartregio’s zoals de EU, China en Singapore.

Grote tegenstanders zijn een rist olieproducerende landen onder aanvoering van Saudi-Arabië. Zij dreigen immers geleidelijk een grote klant te verliezen. De scheepvaart verbruikt 5 procent van de olie wereldwijd.

De komende dagen is het echter vooral uitkijken of de Verenigde Staten al dan niet het klimaatplan kelderen, zegt Loïc Van Staey, directeur van de Belgische Redersvereniging. In april stuurden de VS nog hun kat naar de IMO. Nu zetten ze al weken de IMO-lidstaten zwaar onder druk om het plan af te wijzen, zegt Christiaan De Beukelaer, lector cultuur en klimaat aan de Australische universiteit van Melbourne.

Zo dreigen de VS de visumregels te verstrengen voor de bemanning van schepen uit landen die het klimaatplan goedkeuren. Sean Duffy, de Amerikaanse minister van Transport, kondigde ook extra haventarieven aan voor die landen.


Wat vindt de scheepvaart zelf van het koolstofplan?

Een zeer groot deel van de scheepvaartbedrijven is vragende partij voor een regeling die wereldwijd van toepassing is, zegt Van Staey. “Onze grote vrees is dat zonder wereldwijde regeling landen apart maatregelen zullen nemen om de CO2-emissie van de schepen aan te pakken.” Zonder akkoord wil de Europese Unie een eigen reductieplan opleggen aan schepen die van en naar Europa varen. “Een lappendeken van CO2-regels kan de scheepvaart missen als kiespijn”, zegt Van Staey. “Nog los van de enorme administratieve lasten bestaat dan het risico dat we meerdere keren moeten betalen voor dezelfde uitstoot.”


Wat als de koolstoftaks wordt weggestemd?

“Het zal de komende dagen heel spannend worden bij de IMO”, zegt Van Staey. “Ik steek mijn hand er niet voor in het vuur dat het plan wordt goedgekeurd.” Bij een mislukking staat volgens de topman van de Belgische Redersvereniging de geloofwaardigheid van de IMO als wereldwijde toezichthouder van de scheepvaart op het spel. De Beukelaer windt er geen doekjes om: als het plan wordt uitgesteld of weggestemd, betekent dat het einde van verdere pogingen om internationaal afspraken te maken over het terugdringen van de koolstofuitstoot van de scheepvaart.


Wat als de koolstoftaks wel wordt goedgekeurd?

Dan is nog niet alles in kannen en kruiken. Een van de grote discussiepunten is in welke mate klimaatfonds moet gebruikt worden voor de IMO-lidstaten die lijden onder de klimaatveranderingen of om scheepvaart te vergroenen.

Een tweede gevoelige materie is welke brandstof in aanmerking komt voor subsidiëring uit het klimaatfonds. Het huidige ‘net zero framework’ laat toe om, zeker tijdens de eerste jaren, over te schakelen op vloeibaar aardgas (lng) of biobrandstoffen van de eerste generatie. De hamvraag is of het gebruik van fossiele brandstof (lng) of brandstof uit landbouwgewassen aangemoedigd moet worden. En of dat niet ten koste gaat van de ontwikkeling van groene waterstof, ammoniak en methanol. Die knopen moeten in de weken na de stemming worden doorgehakt.


Blog DS, 14-10-2025 (Pascal Sertyn)