Paus Leo XIV zal kleur moeten gaan bekennen

[bijlinda]

Na een voorzichtige 100 dagen, zal paus Leo kleur moeten gaan bekennen


Zaterdag is paus Leo honderd dagen in functie. Wat voor pausschap tekent zich af?


Sommige leiders gaan er in hun eerste honderd dagen vol tegenaan. Een beroemd voorbeeld is de Amerikaanse president Roosevelt, die in 1933 met een salvo aan maatregelen zijn historische New Deal begon.

Of zie de eerder dit jaar overleden paus Franciscus. ‘Met een duizelingwekkend tempo rijgt de nieuwe paus grote en kleine gebaren aaneen die een volstrekte breuk met het verleden vormen’, schreef Jan-Willem Wits in Trouw na Franciscus’ eerste maanden.

Hoe anders is dat bij zijn opvolger paus Leo XIV (69). Na het mediacircus rond het conclaaf werd het opmerkelijk rustig in het Vaticaan. Wie de afgelopen 100 dagen wachtte op een grote stellingname, benoeming of koerswijziging kwam bedrogen uit: de nieuwe bisschop van Rome was niet te betrappen op iets werkelijk spraakmakends.


Zingen op het Sint-Pietersplein

Nee, Leo begint uiterst behoedzaam. Bij zijn toespraken houdt hij zich over het algemeen aan het script, en dat omvat de veilige onderwerpen: vrede, liefde, hoop, rechtvaardigheid, Jezus. Het blijft daarmee nog gissen naar het stempel dat hij op zijn pontificaat gaat drukken.

Dat mysterie wordt misschien vergroot door Leo’s gesloten voorkomen. Deze paus heeft ogen die diep in de kassen liggen, onder wenkbrauwen die eerder ernst dan vreugde uitdrukken. In zijn mimiek is hij zuinigjes en hij knijpt nog weleens met zijn gezicht, alsof hij tegen de zon inkijkt.

Tegelijkertijd zijn er wel degelijk zaken die de huidige paus toegankelijk en menselijk maken. Zo is hij fan van de White Sox, een honkbalclub uit zijn geboortestad Chicago. In juni zette hij, zijn witte soutane dragend, een petje op van die club. Toen hij daarna op het Sint-Pietersplein vanuit de pausmobiel ook nog eens ‘White Sox’ mee-scandeerde met een aantal fans, kon hij niet meer stuk.

Vanuit pr-perspectief helpt het ook dat Leo met verve meerdere talen spreekt. De man die bij zijn aantreden als soeverein van Vaticaanstad een Peruaans en een Amerikaans paspoort had, spreekt vloeiend Spaans, Engels en Italiaans, en dan nog wat talen.

Dat de in de Verenigde Staten geboren paus nauwelijks als Amerikaan wordt gezien, onder meer omdat hij veel tijd in Peru doorbracht, zal bijdragen aan zijn wereldwijde populariteit. Opvallend genoeg is hij in zijn geboorteland momenteel de populairste wereldleider, bleek onlangs uit onderzoek van adviesbureau Gallup. Je zou kunnen zeggen: zo lang deze paus zich op de vlakte houdt, heeft iedereen zijn eigen paus.


Voorzichtig kleur bekennen

Toch lijkt het onwaarschijnlijk dat de paus ook de komende honderd dagen doorkomt zonder kleur te bekennen. Hij deed dat vorige maand al voorzichtig, toen zijn toon over de verwoesting van Gaza scherper werd. Na het Israëlische bombardement op de katholieke kerk daar sprak Leo van de ‘barbaarsheid van oorlog’ en ‘aanhoudende militaire aanvallen op de burgerbevolking’.

Verder is er wat betreft de kerk geen gebrek aan dossiers die om de aandacht van de paus vragen. Zo zijn er vijf ‘ministeries’ van het Vaticaan (Dicasteries) waar hij nog een leidinggevende moet benoemen.

Ook won het dossier misbruik deze zomer weer aan actualiteit, toen in juli bleek dat een veroordeelde priester gewoon weer in het Vaticaan werkt. Carlo Alberto Capella, die een celstraf uitzat voor het bezitten en verspreiden van kinderporno, is tegenwoordig actief als ‘administratief medewerker’. Die beslissing werd genomen onder de vorige paus.

Even daarvoor kwam al naar buiten dat ook een Franse aartsbisschop een veroordeelde priester in genade had aangenomen. Die priester, Dominique Spina, verkrachtte in 2006 een zestienjarige jongen, waarvoor hij de cel in ging. Spina kreeg een ‘administratieve functie’, waarin hij nog wel betrokken is bij het vieren van de eucharistie.

In beide zaken vragen belangenorganisaties om ingrijpen van Leo. Of dat nou wel of niet genoodzaakt is: de kwesties zullen mensen doen afvragen of er onder Leo echt werk wordt gemaakt van ‘een cultuur van preventie die geen enkele vorm van misbruik tolereert’, zoals hij het zelf formuleerde.


Synodaliteit en eenheid

Over het dossier financiën zal Leo ook hoofdbrekens hebben. Het Vaticaan kampt al langer met een jaarlijks tekort van minimaal 50 miljoen euro. Het is nog onduidelijk wat de paus kan doen om te zorgen dat er meer geld binnenkomt. Of hoe hij de broekriem flink kan aanhalen, zonder de kerk schade te berokkenen.

Uit landen waar de kerken van oudsher veel geld aan het Vaticaan geven, zoals Duitsland en Frankrijk, lopen de inkomsten door de secularisering al tijden terug. Ook dreigt er een groot tekort in de pensioenpot van het Vaticaan, dus tijdig handelen is geboden.

Voor de financiën koestert het Vaticaan de hoop dat de behouden toon van Leo rijke Amerikaanse katholieke donateurs aanspreekt, meldt onder meer Politico. Donaties uit de VS zouden onder Franciscus zijn teruggelopen, onder meer omdat hij in de ogen van Amerikaanse weldoeners te progressief was.

Sowieso is het een prangende taak voor Leo om die verschillende stromingen – de traditionalistische en de vernieuwingsgezinde – met elkaar te verenigen. De paus heeft al aangegeven voorstander te zijn van het lopende synodaal proces, waarin verschillende lagen uit de kerk mogen meepraten over de te bevaren koers.

De verschillende commissies die de paus in dit proces adviseren over heikele onderwerpen, zoals de positie van vrouwen in de kerk, liepen deze zomer vertraging op. Het is te verwachten dat hun tussentijdse rapporten nog dit jaar verschijnen.


Blog Trouw, 14-08-2025 (Jelmer Mulder)