[Barst]

Algemene kennis

Tom Naegels


Er is verbazend veel aandacht geweest voor dat onderzoekje, dat zegt dat studenten in de lerarenopleiding geen algemene kennis hebben. En ik die dacht dat dát ondertussen algemene kennis was, dat mensen er veel minder van bezitten dan de term doet vermoeden.


Misschien moet het in de eindtermen: algemene kennis, hou u vast, is niet echt algemeen. Het is kennis waarvan wij vinden dat ze algemeen zou moeten zijn. Het is iets om naar te streven, een ideaal: alle zaken waarvan we beweren ons voor te schamen als wij ze niet kennen, of waar we anderen mee uitlachen als zij ze niet kennen. Het lijkt daarin nogal op de literaire canon: ‘Waaaat? Heb jij De Toverberg niet gelezen?' Om die reden behelst algemene kennis ook altijd cerebrale, hoog-culturele zaken, en zijn het vooral oudere mannen in hoge posities die er belang aan hechten. Algemene kennis zal nooit zijn: ‘Wat leerde Piaget ons over de ontwikkeling van het kind?' of ‘Welke invloed had Betty Friedan op uw persoonlijke geluk?'

Wat ik ook gemist heb in de discussie, is de voor de hand liggende waarheid dat kennis, ook algemene, stijgt met de ouderdom. Om twee redenen: er is meer tijd om ze te vergaren, en mettertijd gaan mensen er ook meer waarde aan hechten. Wie op zijn twintigste, als late puber (want de puberteit duurt hier nu eenmaal erg lang), nog volop in de weer is met het zoeken van een lief en het bedwingen van faalangst, die denkt als dertiger al sneller: ‘Die Mao, welja, in het middelbaar kon het me geen zak schelen wie dat was, en ik ben die saaie les over hem na het examen dus feestelijk vergeten, maar nu wil ik graag meer over hem weten.' Zeker als die dertiger intussen een job heeft waarin een grotere kennis ook voordelen oplevert, zoals journalist of politicus of leraar of professor. Het zijn dan ook niet toevallig díé dertigers, veertigers, vijftigers en zestigers, die de tieners en de twintigers hun gebrek aan vorming verwijten. Ze denken dat de kennis die ze nu bezitten, er vroeger ook al was. Het is immers ‘algemene kennis'.

Laat me u iets tonen. Ga naar het archief van deze krant en tik daar ‘Herman Van Rompuy' in. Klik willekeurig artikels aan. Wat ziet u? In elk artikel waar die naam voorkomt, staat er meteen voor of achter: ‘Europees president', of ‘de voorzitter van de Europese Raad'. Wat betekent dat? Heel eenvoudig: dat de krant ervan uitgaat dat niet alle lezers weten wie Herman Van Rompuy is, of welke functie hij precies bekleedt. Men zet het er dus kort bij, als geheugensteuntje. Mocht de journalist dat niet doen, omdat hij of zij bijvoorbeeld denkt: ‘Komaan zeg, dat is nu wel echt algemene kennis hoor', dan zal de eindredacteur het aanvullen. Op alle redacties geldt immers de regel: ‘We schrijven niet voor de incrowd. Onze stukken moeten ook gelezen kunnen worden door mensen die niet zo goed op de hoogte zijn.'

Om diezelfde reden zal in het tv-journaal, bij een item over China, Mali, Israël of de VS, een wereldkaart in beeld verschijnen, waarop bevattelijk wordt getoond waar het land in kwestie zich bevindt. En hoe begon het stukje over het smogalarm op de VRT? ‘Door het koude en droge weer zonder wind wordt de luchtkwaliteit steeds slechter. Smog blijft hangen in de onderste luchtlagen, waar wij ons in bewegen.' Gaat nu het hele miljoen kijkers van het journaal aan het huilen: ‘Man, we weten heus wel wat smog is hoor. Voor wie hou je ons eigenlijk?'

Iedereen die met open ogen en een open geest door dit land loopt, kan elke dag vaststellen dat veel feiten, die nochtans tot de ‘algemene kennis' worden gerekend, door velen helemaal niet, of alleen passief gekend zijn. Vraag mensen op de man af: ‘Wie is David Cameron?' en de helft stamelt: ‘De regisseur van Titanic?' Toon zijn foto in context, met daar onmiddellijk bij ‘de Britse premier', en het gaat van: ‘Natuurlijk, James Cameron! Wist ik toch. Algemene kennis, weet je wel.' Denkt u dat er veel IT-consultants zijn die kunnen uitleggen waarom Malcolm X werd vermoord? Of veel chief financial officers, die zo kunnen zeggen wie Nehru was?

Doorgaans hindert het ons niet. Tot er een onderzoekje komt, en we er plots gewéldig tobberig over gaan doen. Er bestaat een enorme kloof tussen ons zelfbeeld, en wie we werkelijk zijn. Dat lijkt me hier het fundamentele probleem.


DS, 26-01-2013 (Tom Naegels)