Meisjes en jongens met een fiks IQ, maar met issues
 

Ze zijn geen uitzondering, de meisjes en jongens met een fiks IQ, maar met issues


“Mijn tenen zijn weggelopen,/ Ze konden de kou niet meer aan.” (Verzen van een leerling op Gedichtendag 2025. Thema: lijfelijkheid)


Het is negen jaar geleden dat Jordy (19) stierf. Het was op 27 augustus 2016, een laffe hondsdag. Ook bij dertig graden kunnen tenen weglopen, en je hoofd van je hart, en je ik van je zelf.

Jordy crepeerde in een tentje op het Gentse recreatiedomein Blaarmeersen. Gestorven van honger en dorst. Op zijn achttiende had hij de school opgegeven en de samenleving hem. Dagen-, wekenlang leken we met z’n allen erg begaan, ja zelfs een beetje beschaamd.

Hoe groot is het contrast met de lankmoedigheid waarmee de jongste cijfers van het Riziv over mentaal welzijn werden ontvangen. Vooral bij twintigers blijkt het aantal depressies en burn-outs die langer dan een jaar aanslepen, met maar liefst 44 procent gestegen.

Over wat er in zo’n jong leven is misgelopen, kun je hele bomen opzetten. Zo meent columnist Marnix Peeters, expert planken zagen van dik hout, dat de jongeren van Generatie Z “vandaag veel te hard preutelen”.

Je mag redelijk aannemen dat de miserie niet pas op twintig is begonnen. Driekwart van een mensenleven speelt zich tot het achttiende levensjaar op de schoolbanken af. Het belang van zorgantennes binnen de schoolmuren kan of mag dus nooit worden onderschat.

Het is een waarheid als een koe, die helaas in het vandaag dominante onderwijsdiscours “efkens aan de kant” moet, samen met pedagogen van de afgelopen twintig jaar, zoals Zuhal Demir het zei. Internationale onderwijsbarometers Pisa, Pirls en Tims smeken om prioriteit voor de corebusiness van het onderwijs: kennisoverdracht.

Over het niet cognitieve wel en wee van jongeren vertelt zo’n Pisa niets. Daarvoor moet je bij de Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB) zijn. Die zagen tussen 2019 en 2024 het aantal vragen over mentaal welzijn met maar liefst 40 procent toenemen. Het gaat om sociale angsten, depressieve gevoelens of schoolfobie.

Cognitief psycholoog Wouter Duyck meent dat we de kar niet voor het paard moeten willen spannen. Kennis komt eerst, geluk volgt. Wie de Franse Revolutie op een tijdslijn kan aanduiden en weet hoe je de stelling van Pythagoras berekent, wint aan zelfzekerheid.

Ik zag de voorbije twee jaar voor de klas evenwel bevestigd wat ik voordien al vermoedde: als het hoofd van een leerling een zeef lijkt, ligt dat zelden aan het IQ maar aan weglopende tenen. Ze zijn geen uitzondering, de meisjes en jongens met een fiks IQ, maar met issues. Maak het curriculum dubbel zo ‘kennisrijk’, de leerstof zal wegvloeien als zand.

Kennis dient mee gelijk opgebouwd met zorg. Leerwinst is ook zorgwinst. Wie iets goed kan, wint aan karakter en ruggengraat. Daar hebben Duyck en andere Demirfluisteraars een punt. Nog negen te gaan.

Basiszorg zou voor iedere leerkracht basiskennis moeten zijn. Nu hoor ik u al preutelen: vroeger werden er minder eieren onder gelegd. Dat klopt. Nog acht. Maar de wereld draaide toen ook nog iets gezapiger, de economie nog niet zo dol en sociale media waren er niet. Minder issues, ergo: minder zorg nodig.

Vandaag biedt elke zichzelf respecterende school behalve basiszorg ook verhoogde zorg. Ook daar kan ik gezichten en namen op plakken: Anja en Jill. Hun lokaal, A206, lijkt op een therapieruimte. Is het ook. Zachte zeteltjes, planten, Kleenex binnen handbereik. Anja en Jill pamperen noch verbloemen. Ze leggen de lat niet op de grond of toveren geen rode cijfers weg. Maar ze houden wel menige teen bij de les.

Filip Rogiers is schrijver, leraar, en voormalig journalist


Blog DS, 28-08-2025