Opgepast, de vooruitgang komt eraan


Aldous Huxley omschrijft vooruitgang ergens als de naïeve overtuiging dat je kunt winnen op één gebied zonder te verliezen op een ander. Vooruitgang heeft altijd een verborgen kostprijs. Een mooi voorbeeld daarvan is de zogenaamde ‘digitalisering’ in het onderwijs. De vervanging van krijtborden door digiborden, van handboeken door iPads of Chromebooks en van fysieke agenda’s door Smartschool zou vooruitgang moeten betekenen. De ‘digitale vaardigheden’ van de leerlingen zouden erop vooruitgaan, ze zouden er ook ‘mediawijs’ van worden.

Om de kostprijs ervan te zien, moet je simpelweg even gadeslaan hoe een typische les er vandaag uitziet. Die is, ten eerste, volledig afhankelijk van een goede internetverbinding en (snel) werkende computers. De digitale bordboeken – die nodig zijn omdat ze audio en filmmateriaal bevatten die noodzakelijk zijn om iets te doen met de fysieke exemplaren – werken anders niet. Eén stroompanne of storing in de internetverbinding en de les valt stil.

Die les is, ten tweede, korter. Vóór de les kan beginnen, moet je de computer opstarten, digitaal afwezigheden noteren (klik, klik, klik), naar een portaal surfen op zoek naar het bordboek (klik, klik, klik), de juiste weergave zoeken (inzoomen, centreren). Dat gaat in het beste geval vlot. Dan ben je ‘slechts’ vijf minuten kwijt van het lesuur. Vaak duurt het langer. Bijvoorbeeld wanneer je de speciale USB-stick of de eigen gsm (zaken die je nodig heeft om de tweestapsverificatie uit te voeren en überhaupt te kunnen inloggen) vergeten bent.

Ten derde schrijft de leerkracht amper of niet. De krijtborden zijn afgeschaft en de witborden zijn nodig om het digitale materiaal op te projecteren. Ook de leerlingen zelf schrijven amper nog. Agenda’s zijn zoals gezegd afgeschaft en vervangen door digitale exemplaren. In de handboeken staat de meeste theorie al afgedrukt.

Wat een handig hulpmiddel had moeten zijn, is een verplichte werkwijze geworden. Over de kostprijs van die werkwijze wordt niet gesproken. Geen directielid die deze evolutie nog openlijk in vraag durft te stellen, geen leerkracht of leerling die er nog aan ontsnappen kan. Digitalisering: dat is de toekomst. De zeldzame scholen die daar nu nog van bespaard blijven (ik ken er zelf geen) weze gewaarschuwd: de vooruitgang komt er ook voor hen aan.

Jeff Spiessens, docent filosofie, leerkracht rooms-katholieke godsdienst in avAnt (provinciaal onderwijs)


DS, 16-09-2021