Elk samengesteld gezin is anders


Nieuw samengestelde gezinnen moeten een onderscheid maken tussen opvoeding en huisregels. Dat helpt volgens Anja Pairoux om conflicten te vermijden.


Dat Open VLD een nieuw wetsvoorstel indient om plusouders (beperkt) beslissingsrecht te geven, biedt hoop aan nieuw samengestelde gezinnen (DS 6 april). Eerder heeft de regering de wetgeving rond erfrecht voor plusouders aangepast.

Wat in al die aanpassingen opvalt, is dat de regering wel de intentie heeft om te vernieuwen, maar de bal misslaat. Ze blijft uitgaan van het klassieke gezinsbeeld en wil dit met de veranderingen en voorstellen ook zo dicht mogelijk benaderen. Maar een samengesteld gezin zal nooit een klassiek gezin zijn. Biologische ouders willen hun kinderen het liefst een warm nest bieden. Na een scheiding zijn ze zich daar nog meer van bewust. Ze streven ernaar om opnieuw een ‘gezin’ te vormen zonder erbij stil te staan hoe dat eruit moet zien. Ze gaan uit van het klassieke gezin, want dat is wat maatschappelijk gewenst is. Maar dat is niet het juiste uitgangspunt om er een succesverhaal van te maken.


Alles op een hoop

Het grote verschil tussen klassieke en samengestelde gezinnen zit erin dat ze een onderscheid moeten maken tussen opvoeding en huisregels. In klassieke gezinnen vallen die twee onder één dak. Bij samengestelde gezinnen is het nodig om duidelijke afspraken te maken. Zo is opvoeding de verantwoordelijkheid van de biologische ouders. Opvoeding gaat over de langetermijnvisie en de toekomst van het kind. Het mag niet de bedoeling zijn dat die verantwoordelijkheid naar de plusouder verschuift, als een biologische ouder nalatig is. Dit is meestal ook niet wat plusouders willen.

Huisregels daarentegen gaan over de afspraken die gemaakt moeten worden om samenleven onder één dak harmonieus te laten verlopen. Hier moet de plusouder wel naar de voorgrond geschoven worden. Jammer genoeg zijn nog te weinig mensen zich ervan bewust dat het belangrijk is om dat onderscheid te maken en gooien ze alles onder dezelfde noemer van ‘opvoeding’. Daardoor gebeurt het dat gescheiden ouders eenzelfde ‘opvoeding’ in de twee huizen nastreven, omdat ze voor hun kinderen stabiliteit willen. De moeder moeit zich bijvoorbeeld met wat er in het huis van het nieuwe gezin aan de andere kant gebeurt, wat botst met de visie rond ‘opvoeding’ van de plusmoeder in het andere huis. Zo ontstaan conflicten. Terwijl het anders kan.

Kinderen weten perfect wat de huis*regels zijn als ze bij hun moeder of vader zijn of wanneer ze bij hun grootouders zijn. Zij kunnen zich makkelijk aanpassen aan die regels, zolang die maar duidelijk zijn. Dit is waar het schoentje knelt voor de gescheiden ouders. Ze proberen zo veel mogelijk de opvoeding van het vorige huis te bewaren, maar dikwijls heeft hun nieuwe partner een andere visie.

Ik laat ouders en plusouders nadenken over wat binnen hun gezin onder huisregels valt en wat onder opvoeding. Vervolgens spreken beide partners af dat de plusouder ontlast wordt op het vlak van opvoedingskwesties, maar volledige inspraak heeft wat de huisregels aangaat. Op die manier krijgt hij erkenning en keert de rust terug.


Ruzie over oudercontact

Het wetsvoorstel van Kamerlid Sabien Lahaye-Battheu (Open VLD) heeft een goede bedoeling: plusouders de plaats geven die ze verdienen. Maar een stukje papier en wettelijke ondersteuning missen hun doel als de plusouder binnen het gezin al niet de plaats krijgt die hij wenst. Het kan zelfs tot nog meer conflicten leiden, als het al moeilijk loopt tussen ouders.

Een voorbeeld: een koppel gaf in een coachingsessie aan dat het ruzie had over oudercontact op school. De plusmoeder vond dat ze het recht had om op het oudercontact van haar pluszoon aanwezig te zijn. Haar partner steunde haar en zei dat hij haar er ook bij wilde, temeer omdat hij geen zin had om met zijn ex aan tafel te zitten. Maar zijn ex vond dat beide ouders op het oudercontact moesten zijn en de nieuwe partner niet.

De vader stond tussen twee vuren. Met zijn ex-partner wilde hij zo weinig mogelijk discussie, dus moest de plusmoeder zich schikken, wat tot ruzie leidde binnen zijn nieuwe relatie. Nadat we samen duidelijkheid hadden gebracht over wat onder opvoeding en wat onder huisregels viel en wat de plaats van de plusmoeder was, werd de situatie opgehelderd. De plusmoeder gaf toe: ‘Het interesseert mij niet zozeer om bij het oudercontact aanwezig te zijn, het gaat er mij om dat ik bestaansrecht krijg en iets mag inbrengen.’


Ouderschapsbeloften

Ik krijg geregeld de vraag van plus*ouders hoe ze grenzen kunnen bewaken als er te veel van de opvoeding op hun schouders terechtkomt, omdat de ouders niet doen wat ze moeten doen. Zelf ben ik ook een plusmoeder en zit ik niet te wachten op dit nieuwe wetsvoorstel. Het is al een uitdaging voor mijn partner en zijn ex om hun co-ouderschap goed in de praktijk om te zetten. Als ik en de plusvader aan de andere kant ook nog eens inspraak willen hebben, is de chaos compleet. Dat is het laatste wat een kind nodig heeft.

Elk samengesteld gezin is anders, er is niet één handleiding. Plusouderconsulenten helpen daarom samengestelde gezinnen een eigen ‘plusouderovereenkomst’ samen te stellen. Daarin staat onder meer wat voor hen onder opvoeding valt en wat onder huisregels. Misschien is het eerder aangewezen om een wet te hebben die ouders en plusouders verplicht om stil te staan bij hun verantwoordelijkheden wanneer ze aan kinderen, scheidingen en nieuwe gezinnen beginnen. Ik denk aan ouderschapsbeloften bij de geboorte van een kind, een ouderschapsplan bij scheiding en een plusouderovereenkomst als een nieuw gezin ontstaat.

Anja Pairoux, plusouderconsulent.


DS, 12-04-2018