Europa zit in de maag met Catalonië


Kan een land fundamentele Europese rechten met voeten treden omwille van de bescherming van de grondwet? De gebeurtenissen in Catalonië doen de vraag rijzen. De Europese Commissie doet er het zwijgen toe.


Al dagenlang vindt er geen middagbriefing van de Europese Commissie plaats zonder dat er een vraag komt over het onafhankelijkheidsreferendum in Catalonië. Aanvankelijk waren vooral de Spaanse journalisten actief in de perszaal, maar dat veranderde sinds de regering in Madrid de grove borstel bovenhaalde om te beletten dat het referendum zondag kan doorgaan. Wat vindt Brussel bijvoorbeeld van het feit dat websites die voor onafhankelijkheid zijn, systematisch platgelegd worden? Als de mediavrijheid in Turkije of Rusland aan banden wordt gelegd, komt er toch wel een duidelijke veroordeling? Geen commentaar.

De vertegenwoordiger van Catalonië bij de EU, Amadeu Altafaj, noemt de positie van de Commissie ‘onaanvaardbaar’. Altafaj, in een vorig leven zelf woordvoerder bij de Commissie, ‘mist een meer constructieve en verantwoordelijke betrokkenheid van de Europese instellingen, en vooral de Commissie’. Brieven van de Catalaanse regeringsleiders met klachten over het optreden van de regering van premier Mariano Rajoy blijven onbeantwoord.


‘Welkom dictatuur?’

Kritiek komt er ook vanuit het Europees Parlement. Mark Demesmaeker (N-VA) verstuurt na zowat elke nieuwe actie van Madrid tweets: ‘Stilzwijgen van EU-Commissie, Juncker en Timmermans is schuldig verzuim tegenover EU-burgers. Welkom dictatuur?’ en ‘Waarom blijft het oorverdovend stil bij de Commissie?’

Maar als de Commissie wel in actie schiet, zoals in Polen, krijgt ze kritiek van de N-VA. Op 22 maart laakte Demesmaekers collega Helga Stevens de beslissing van Frans Timmermans om de procedure gaande te houden tegen de Poolse regering. Volgens de nummer 2 van de Commissie probeert Warschau de onafhankelijkheid van het grondwettelijk hof aan banden te leggen en de rol van de politici bij de benoeming van rechters uit te breiden. De N-VA zit samen met de Poolse regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) in dezelfde fractie in het Europees Parlement. In naam van de Poolse delegatie beschuldigde Helga Stevens de Commissie ervan de principes van objectiviteit, respect voor de soevereiniteit van lidstaten en de nationale identiteit te schenden en politieke spelletjes te spelen, onder de dekmantel van een juridisch onderzoek naar de rechtsstaat.


Het verschil met Polen

Toch blijft de vraag naar coherentie: waarom Polen wel en Spanje niet? Begin van de week gaf Frans Timmermans, die verantwoordelijk is binnen de Commissie voor het respect van de fundamentele rechten, dit korte antwoord op de vraag of hij zich geen zorgen maakt over wat er in Catalonië gebeurt: ‘Lidstaten moeten handelen binnen het kader van de grondwettelijke orde.’

Het Spaanse grondwettelijk hof besloot eerder van de maand het Catalaanse referendum te schorsen, in afwachting van een onderzoek of het Catalaanse decreet al dan niet in strijd is met de Spaanse grondwet. De regering in Madrid doet dit arrest naleven, zo werkt een rechtsstaat.

‘Wij respecteren de grondwettelijke orde waarin al die maatregelen genomen zijn’, zo verdedigde Commissie-woordvoerder Margaritis Schinas de Spaanse regering. In Polen is het omgekeerde aan de hand: daar probeert de regeringspartij de onafhankelijkheid van de hoogste rechtbank aan banden te leggen en moet de Commissie als bewaakster van de Verdragen wel optreden. Catalaanse separatisten zeggen dan weer dat het Spaans grondwettelijk hof niet onafhankelijk is maar uit de handen van de regerende Partido Popular eet.


‘Europese waarden in gevaar’

Daarnaast is het altijd zo dat de Commissie zich zo weinig mogelijk probeert te moeien met nationale verkiezingen of referenda - anders krijgt ze het verwijst dat ze zich moeit met de interne keuken van een lidstaat. Jean-Claude Juncker overtrad die gouden regel toen hij voor het Brexit-referendum in juni 2016 zei dat de Britten de gevolgen zouden moeten dragen in geval van verlies voor de Remainers, en moest achteraf vaststellen dat hij beter gezwegen had.

Toch levert de escalatie in Spanje geen fraai beeld op van de EU. ‘Niemand met enig gezond verstand gaat zeggen dat Madrid dit goed aanpakt’, zegt een Europese bron. De Groene fractie in het Europees Parlement wijst erop dat premier Mariano Rajoy met zijn acties ‘essentiële Europese waarden zoals vrijheid van meningsuiting en vergadering in gevaar brengt’. Ze roept Frans Timmermans op te bemiddelen tussen de twee partijen en de dialoog te herstellen. Ook die oproep valt op een koude steen. De grondwet is nu eenmaal geen vodje papier, zoals wijlen premier Leo Tindemans het zo treffend formuleerde.


Blog DS, 28-09-2017 (Bart Beirlant)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB