Iedereen speelt spelletje IS mee


De terreuraanslag in Manchester legt een ongemakkelijke waarheid bloot. Joris Luyendijk merkt dat journalisten en sociale media financieel beloond worden, als ze terroristen geven wat ze het meest verlangen: aandacht.


Terwijl het Westen de wreedste terreuraanslag tot nu toe incasseert – specifiek gericht op kinderen en pubermeisjes – kan het geen kwaad om een aantal pijnlijke waarheden en dilemma’s over terreur in het massa- en socialemediatijdperk onder ogen te zien.

Het propagandahoofdkwartier van Islamitische Staat had vast een drukke nacht. Dit is een organisatie met een zeer professionele communicatieafdeling die niet alleen makkelijk deelbare video’s en berichten vervaardigt. Ze produceerde in het verleden ook hoogst methodische jaarverslagen met gedetailleerde overzichten van alle bom-, moord- en zelfmoordaanslagen, de gevolgde mediastrategieën en het aantal nieuwe rekruten.

Het is daarom zeer waarschijnlijk dat gisternacht iemand in het propagandahoofdkwartier in real time de media-impact van de aanslag in Manchester aan het monitoren was. Trenden we al op Twitter in Zweden? Hoeveel hashtags in Groot-Brittannië gaan nu over de aanslag? Hebben islamofobe politici in Europa al olie op het vuur gegooid of krijgen we dat nog? Hoe doet de aanslag het op Facebook?

Wanneer een leger vijandelijke soldaten doodt, vormt dit in zichzelf het militaire succes – of het nu de media haalt of niet. Maar wanneer een terrorist onschuldigen vermoordt zonder dat er ergens over wordt bericht, is de aanslag volkomen mislukt. Want het doel van terroristen is niet de tegenstander doden. Het doel is zoveel mogelijk mensen angst aanjagen – en daarvoor heb je de media nodig.


Het nieuwe normaal

Sociale media zijn erg belangrijk geworden voor terroristen, maar iedere journalist, pr-figuur of reclameconsultant kan je vertellen dat je voor echte impact nog altijd de tv nodig heb. Dat is een medium dat niet zonder beelden kan en dus zal de IS-propaganda-afdeling blij zijn geweest dat een jonge concertganger na de explosie niet in doodsangst een veilig heenkomen zocht. In plaats daarvan haalde @Zach-Bruce zijn telefoon tevoorschijn en begon mensen te filmen die in doodsangst een veilig heenkomen zochten. Hij postte het filmpje direct op Twitter en ‘pinde’ die boodschap, zodat die altijd boven aan zijn lijst tweets blijft staan: ‘Paniek op Victoria Station na @ArianaGrande concert. Hoop dat iedereen veilig is.’

Daar hadden televisiestations in de hele wereld op gewacht. April Alexander uit New York tweette direct: ‘Hallo Zach. Hoop dat je in veiligheid bent. Is dat jouw video? Kan CBS News die gebruiken on all platforms and affiliates?’ Tessa Lavergne van Fox News in Seattle zat er net als tientallen anderen ook direct op: ‘Hi Zach. Ben je oké? Ik werk voor Q13 News in Seattle. Mogen wij deze video uitzenden en online in perpetuity gebruiken met onze Tribune Media stations?’ Zach antwoordde: ‘Ja hoor. Ik ben okay. Ben gewoon verdrietig dat mensen zijn doodgegaan hier vanavond.’ Waarop Tessa antwoordde: ‘Yeah het is vreselijk Kun je me weer volgen? Ik ben gehouden je een “follow-up” te sturen.’

Dat is nu het nieuwe normaal: in een tweet naar de getuige van een aanslag de juiste juridische termen gebruiken (in perpetuity, across all platforms and affiliates) wanneer je om het beeldgebruik van zijn opname vraagt.

Intussen stroomden gisteravond meer en meer beelden binnen en dus kon de fotoredacteur van de BBC website aan de slag voor ‘In Beeld: Na de Aanslag in Manchester’. Met welke foto moest hij beginnen? Van het meisje in een badpakachtig feestkostuum, het bloed stromend over haar blote schouders, steunend op twee verdwaasd kijkende agentes in lichtgevend gele hesjes? Of toch maar die tegen de muur gezakte tiener met op de rug gezien een hurkende vrouw, waarschijnlijk haar moeder, in een strakke leren rok, terwijl een andere ooggetuige met een politieman praat?

De vraag welke foto bovenaan komt, is essentieel, want die foto verschijnt in de tijdlijn van mensen wanneer ze het verhaal delen op sociale media. De concurrentie is moordend online en hoe meer mensen ‘In Beeld: Na de Aanslag in Manchester’ delen, hoe groter de kans dat fotoredacteur van de BBC ook volgend jaar nog een baan heeft.

In hetzelfde parket zit de video editor van de BBC die bijna klaar is met een 47 seconden durend interview met een getuige. Hoe de kans op clicks te maximaliseren? Uiteindelijk kiest de video editor als kop voor: ‘Ik hoorde alleen nog maar geschreeuw’.

Zo ging het de hele nacht door: journalisten en media die op zoek gaan naar clicks en shares en de meest angstaanjagende beelden en verhalen. Good Morning America van de zender ABC maakte er dit van: ‘WATCH: Wanhopige zoektocht naar vermiste geliefden na de aanslag in Manchester; tenminste 22 doden (video)’

Wat @Zach-Bruce betreft: die moet heel wat Twitter-verkeer hebben gehad. Want te midden van de hartverscheurende berichten en foto’s van vermisten duikt in zijn tijdlijn opeens een promoted tweet op van een bedrijf genaamd @EC_Claims: ‘Grote uitbetalingen voor klanten van Egg. Start jouw check in 30 seconden http://www.bit.ly/EggFreeCheck.’


Geld verdienen aan terreur

Ook dat is het ‘nieuwe normaal’ in dit tijdperk van massaterrorisme en sociale media: platforms zoals Twitter verdienen geld aan terreuraanslagen die tot doel hebben ons allen te traumatiseren. Ook Zach Bruce had geld kunnen verdienen met zijn filmpje, maar koos ervoor dit niet te doen. Nieuwsmedia hadden intussen aanzienlijk meer verkeer en dus inkomsten dan ze op een rustige avond hadden gehad. Maar de grootste winnaar is natuurlijk de terrorist zelf, want hij kreeg exact waar het hem om te doen was, toen hij zijn bomgordel omdeed: massale media-aandacht.

Dit is geen oproep aan nieuwsmedia om terreuraanslagen niet langer te verslaan. Evenmin is het een pleidooi voor censuur van sociale media. Bij een ramp als die van maandag spelen sociale en massamedia tegelijk juist ook een positieve rol. Ze verspreiden behalve angst en haat ook boodschappen vol hoop, medeleven, tolerantie en standvastigheid. Over taxichauffeurs die overlevenden gratis ritjes geven. Inwoners van Manchester die hun huizen open stellen voor gestrande reizigers. Hulpdiensten gebruiken Twitter om donoren met een zeldzame bloedgroep te vinden en dan naar de juiste hulppost te leiden.

Maar tegelijk is de keiharde waarheid dat er een informatie-infrastructuur is ontstaan waarin journalisten en media worden aangemoedigd en financieel beloond om het spelletje van de terroristen te spelen. Iemand die zich als geen ander bewust is van dit dilemma, is Evan Williams, een van de oprichters van Twitter. In een interview met The New York Times draaide hij er eerder deze maand niet omheen: Twitter is een instrument geworden in de handen van de vijanden van de democratie. ‘Ik was ervan uitgegaan dat zodra iedereen vrij zijn mening kon uiten en informatie en ideeën kon uitwisselen,’ aldus Evans, ‘de wereld automatisch a better place zou worden.’ Maar, voegde hij hieraan toe: ‘Dat heb ik verkeerd gezien.’


DS, 24-05-2017 (Joris Luyendijk)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB