“Mijn moeder kreeg een slaaf voor haar twaalfde verjaardag”

De gevierde schrijver Alex Tizon overleed in maart op zijn 57ste. Zijn laatste verhaal was een relaas van het grote geheim van zijn familie, namelijk dat zijn moeder op haar twaalfde een slavin cadeau kreeg, die haar hele leven lang bij hun familie ‘in dienst’ bleef.

Voor zijn dood schreef Alex Tizon het verhaal neer van de slavin die zijn familie haar hele leven lang diende. De vrouw, Lola, werd op haar achttiende cadeau gedaan aan zijn moeder voor haar twaalfde verjaardag. Toen de moeder van Tizon van de Filipijnen naar Amerika verhuisde, kwam ook Lola mee. “The land of the free” bood haar echter geen hernieuwde vrijheid. Na haar dood bracht Tizon haar assen terug naar het geboortedorp van de vrouw.

“Haar naam was Eudocia Tomas Pulido. We noemden haar Lola. Ze was ongeveer 1 meter 50 groot, met een mokkakleurige huid en amandelvormige ogen die ik nog steeds in de mijne zie kijken. Ze was 18 jaar oud toen mijn grootvader haar aan mijn moeder gaf als cadeau, en toen mijn familie naar de Verenigde Staten verhuisde, namen we haar mee. Haar leven valt met geen ander woord te beschrijven dan slaaf.”

“We praatten nooit over Lola”

Tizon schrijft hoe de vrouw nooit betaald werd, maar wel voortdurend berispt werd door zijn ouders. “Ze werd niet vastgeketend, maar dat had net zo goed wel zo kunnen zijn. Zoveel nachten zag ik haar op weg naar de badkamer, slapend in een hoekje liggen tegen een berg was, in haar handen nog een kledingstuk dat ze aan het opvouwen was.”

Voor hun buren waren Tizon en zijn familie modelimmigranten. Zijn vader had een rechtendiploma, zijn moeder studeerde voor dokter. Hij en zijn broers en zussen haalde goede punten en waren welgemanierd. “We praatten nooit over Lola.”

Na de dood van zijn moeder in 1999 kwam Lola bij Alex inwonen. “Ik had een familie, een carrière, een huis in de voorstad, en toen had ik een slaaf.”

Een contract voor het leven

De Filipijnen hebben een lange geschiedenis van slavernij, zelfs voor de Spanjaarden de eilanden koloniseerden. Oorlogsgevangenen, criminelen, zelfs mensen met schulden, ze kwamen allemaal in de slavernij terecht. Sommigen zouden hun vrijheid kunnen terugverdienen na verloop van tijd, anderen werden simpelweg beschouwd als bezit.

‘Luitenant Tom’, zoals Tizon zijn grootvader noemt, had drie slavenfamilies op zijn domein. In de lente van 1943 kwam vond hij Lola. “Ze was een nichtje uit een gemarginaliseerde kant van de familie, rijstboeren. Haar ouders wilden dat ze zou trouwen met een varkensboer die twee keer zo oud was als zij. Ze was wanhopig ongelukkig, maar kon nergens naartoe.”

“Tom benaderde haar met een aanbod: Ze zou kost en inwoon krijgen als ze voor zijn dochter zou willen zorgen die toen net twaalf geworden was. Lola accepteerde, niet begrijpend dat het om een deal voor het leven ging.”

“Lola neemt mijn straf wel over”

Lola deed alles voor de moeder van Tizon, inclusief haar straf overnemen wanneer de moeder van Alex iets verkeerd gedaan had. Een verhaal dat zijn moeder maar al te graag vertelde, “op een toon van: Kan je geloven dat ik dat echt gedaan heb?”

“Op een dag betrapte Luitenant Tom mijn moeder op een leugen, iets met een jongen met wie ze niet mocht praten. Razend droeg hij haar op aan de tafel te komen staan. Moeder huiverde in een hoekje, samen met Lola. Dan, met een trillende stem, vertelde ze haar vader dat Lola haar straf zou overnemen.”

“Lola keek moeder smekend aan, maar ging zonder een woord aan de eettafel staan. Tom nam zijn riem en deelde twaalf slagen uit, elke keer benadrukt met een woord. “Je. Liegt. Niet. Tegen. Mij. Je. Liegt. Niet. Tegen. Mij.” Lola maakte geen geluid.”

“Ze hield al mijn oude artikels bij, ook al kon ze niet lezen”

“In onze familie werd Lola zowat een heilig figuur. En hoewel ze vaak boos was geweest op mijn moeder, miste ze haar wel na haar dood. Ons beschouwde ze als haar kinderen, mijn moeder, mijn vier broers en zussen en ik, en nu mijn twee dochters. Wij achten maakten haar leven de moeite waard, zei ze.”

Lola stierf op 7 november, op dezelfde dag als de moeder van Alex, maar twaalf jaar later. Het was pas na haar dood dat Alex besefte hoezeer Lola hem en zijn familie koesterde.

“Het kostte me maanden om alle dozen die ze op zolder had staan, te doorspitten. Ik vond recepten die ze uit magazines had geknipt in de jaren ‘70, voor wanneer ze zou leren lezen. Fotoalbums met foto’s van mijn moeder. Prijzen die mijn broers en zussen en ik gewonnen hadden op school, die wij weggegooid hadden, maar zij toch bewaard had.”

“Ik hield het bijna niet meer toen ik op een nacht een stapeltje vergeelde krantenartikels vond die ik lang geleden geschreven had en al lang vergeten was. Ze kon toen nog niet lezen, maar ze had ze toch bijgehouden.”

Postuum terug naar haar thuisland

Alex zorgde ervoor dat de stoffelijke resten van Lola na haar dood terug naar haar geboortedorp gingen. Hij bracht de urne met haar as zelf naar haar familie. “Ik had geen idee of er nog mensen waren die om haar gaven in haar dorp”, schreef hij. Dat was wel zo, en het werd een uiterst emotioneel moment voor de familieleden van Lola, die Alex honderduit verhalen vertelden over Lola.


Bron:
Nieuwsblad, 18 mei 2017, http://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20170518_02887893

Mening:
Het is recent nog in de actualiteit geweest, het nieuws over de prinsessen die hun (20!!) slaven hadden meegebracht naar het Conrad-hotel stonden terecht. Hierover was toen grote commotie.
In dit artikel gaat het over één "slaaf". Ik vind dat dit begrip te relativeren valt. Lola had in haar thuisland grote problemen (huwelijk met varkensboer) en duidelijk geen gelukkige toekomst. Ik denk niet dat we hier kunnen spreken over echte slavernij, Lola zorgde voor de kinderen en het gezin. Als ik me een slaaf voorstel is dit de stereoscopische ongewassen man (of vrouw) die aan een ketting wordt geketend en mishandeld wordt. Tot aan het moment dat ik las dat Lola de zweepslagen ontving vond ik dit eerder een redding vanuit de familie, dan dat ze haar misbruikten. Ondanks alles was de vrouw toch graag bij de familie, ze hield de foto's en krantenartikels bij, kunnen we dan nog steeds spreken over slavernij? We spreken uiteraard wel over een tijdsperiode rond 1943. Het woord slavernij is zeer krachtig en kan ongelofelijk verkeerd overkomen als het in een verkeerde context geplaatst wordt.