Vaarwel, mp3!


De mp3, de technologie die de muziekindustrie op haar grondvesten deed daveren, is niet meer. De ontwikkelaar van het digitale geluidsformaat geeft er de brui aan.


De mp3 is in de jaren tachtig bedacht door een Duitser met de imponerende naam Karl-Heinz Brandenburg, die werkte bij een onderzoeksinstelling met de nog meer imponerende naam het Fraunhofer Gesellschaft. Het is datzelfde Fraunhofer Gesellschaft dat enkele weken geleden stilletjes het einde van de mp3 heeft ingeluid. Het stopt met het verlenen van nieuwe licenties op de mp3-technologie. Geen wonder, want technisch is de mp3 al twintig jaar achterhaald. Al in 1997 was een verbeterde versie klaar: AAC, officieel de ‘opvolger’ van de mp3. Normaal gesproken had u zelfs nooit iets over de mp3 vernomen.

Waaraan heeft de mp3 zijn lange en bewogen leven te danken? Eerst en vooral is het in 1993 door de internationale standaardengroep ISO uitgeroepen tot standaard geluidsformaat voor digitale film, bijvoorbeeld op video-cd’s en bij digitale tv-uitzendingen. Die filmstandaarden worden gedefinieerd door een werkgroep die de Moving Picture Experts Group heet of MPEG – het muziekformaat heette voluit MPEG-1 Audio Layer 3. Wat in de bestandsnaam van die muziekbestanden werd ingekort tot ‘mp3’.

De mp3 kon een muziekbestand tien keer kleiner maken. Terwijl het nog altijd – min of meer – hetzelfde klonk. Zelfs twintig keer kleiner was een bestand nog best beluisterbaar. Dat was mogelijk door rekening te houden met de manier waarop het menselijk gehoor geluiden waarneemt. Al sinds begin de jaren tachtig werkte Karlheinz Brandenburg met dat idee.


Napster en Kazaa

Zo’n verschil in grootte maakte in de jaren negentig een enorm verschil. Het maakte twee cruciale dingen mogelijk: doorsturen van muziek via het internet, en het bewaren van je hele muziekcollectie op een mobiele muziekspeler.

Dat was potentieel een fantastisch kanaal voor de muziekindustrie om haar producten te verspreiden. Maar die industrie was daar toen nog lang niet aan toe. Het waren muziekliefhebbers (u mag ook zeggen ‘piraten’) die ontdekten hoe ze muziekcompressie konden gebruiken om de inhoud van hun cd’s zodanig te verkleinen, dat ze die konden opslaan op hun harde schijf en transporteren over het nog jonge internet (64 kilobit per seconde gold in die dagen als ‘breedband’).

En naar welk formaat grepen deze mensen? Naar mp3. Want software om mp3’s af te spelen op pc was vlot beschikbaar, bijvoorbeeld het in 1997 gelanceerde Winamp. En, vooral: er was software waarmee je je eigen cd’s kon ‘rippen’. Dat gebeurde vaak met een piraatversie van de officiële mp3-encoder. Een Nederlandse hacker had namelijk de programmacode van het Fraunhofer Gesellschaft gestolen.

De mp3 werd dus een hit, tegen de wil van de makers in, en toen de technologie al verouderd was. Al snel was ‘mp3’ synoniem voor een illegale kopie van een cd. Op Napster kon je onbeperkt muziek downloaden, gratis en voor niets. Op de website mp3.com konden mp3-bestanden geüpload en gedownload worden, een kruik die te water ging tot een rechter er in 2000 een einde aan maakte. Napster zong het nog uit tot 2001. (Daarna werd nog een aantal keer geprobeerd om de merknaam Napster te kleven op legale downloaddiensten en, recenter, streaming). Zogenoemde ‘peer to peer’ software als Kazaa nam vervolgens de rol over als massaverdeler van mp3’s.


Frustratie

En op die manier groeide een generatie op die geloofde dat muziek gratis is. En dat ze klinkt zoals een mp3, hol en blikkerig dus. De mp3 heeft dan ook, al dan niet terecht, de schuld gekregen voor zowel de instorting van de muziekindustrie sinds 1998, en de teloorgang van de betere hifi. Al schijnt dat langzamerhand weer goed te komen, met de opmars van betaalde streaming en van dure draadloze speakers als die van Sonos (al gruwen heel wat audiofielen van die twee trends).


iTunes

Het keerpunt voor de muziekindustrie - en voor mp3 - kwam er in 2003. Toen lanceerde Apple zijn iTunes Store, met de steun van de grote platenlabels. Op iTunes kon je legaal muziek downloaden. Niet in de vorm van mp3’s, maar wel van opvolger AAC, wat staat voor Advanced Audio Coding. Ook mee ontwikkeld door Fraunhofer trouwens.

Vervolgens heeft legale muziek - vaak in AAC-formaat - geleidelijk de illegale muziek - bijna altijd mp3 - van het toneel verjaagd. Al zijn mp3’s nog steeds overal op het net te vinden, en zo blijft het zeker nog vele jaren. Haast alle muziekspelers en muziekprogramma’s kunnen mp3’s afspelen.

Dat het Frauenhofer Gesellschaft de mp3 dood verklaart, heeft dus weinig te betekenen. Behalve dat het een gelegenheid is om de geschiedenis van dit revolutionaire muziekformaat nog eens te vertellen.

En ook al sterft het formaat stilletjes verder uit, een comeback valt nooit uit te sluiten. Net zoals de ook meermaals dood verklaarde Animated GIF de jongste jaren te beurt viel. Wie weet gaan mensen die in de jaren negentig opgroeiden, straks terugverlangen naar die unieke, metalige klankkleur van de muziekjes uit hun jeugd, en naar de opwinding van het downloaden via Kazaa. Dan vervangen ze hun kwetsbare vinyl weer door eeuwigdurende, piepkleine mp3’tjes.


DS, 16-05-2017 (Dominique Deckmyn)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB