Als het te mooi is om waar te zijn


Als het te mooi is om waar te zijn, is het meestal niet waar. Met die vuistregel waarschuwen de politie of consumentenorganisaties het publiek voor bedriegers of malafide handelspraktijken. Wie in een mail een fortuin aangeboden krijgt in ruil voor een kleinigheidje, hoort dus te weten dat de mail wellicht is verstuurd door Nigeriaanse oplichters die je bankrekening willen plunderen.


Maar soms komt zo’n aanbod van een serieuze regering. Bijvoorbeeld als de Ierse regering het oké vindt dat de Amerikaanse gigant Apple (in 2014) slechts 0,005 procent vennootschapsbelasting betaalt. En het officiële tarief is er al amper 12,5 procent.

Nu de Europese Commissie wil dat Apple toch 13 miljard euro achterstallige belastingen (geen boete dus) betaalt, voelt minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) zich gesterkt in zijn plan om de Belgische vennootschapsbelasting fors te verlagen. Begrijp: het is uit met de faveurtjes zoals Apple die in Ierland geniet (en tal van andere multinationals in tal van andere landen, ook in België). De EU-landen zullen dus anders met elkaar moeten concurreren om nog internationale investeerders te kunnen lokken: met hun tarief.

Toch is ‘fiscale competitiviteit’ geen natuurwet, maar een politieke keuze. En zelfs een zwaktebod. In principe heft een staat immers belastingen in functie van waaraan hij dat geld wil besteden – wat ook een politieke keuze is. Via fiscale concurrentie maakt die staat zich echter ook afhankelijk van de keuze van andere landen om minder of meer belastingen te heffen. Zoals van de Ieren die het nuttig achten om de 5.000 jobs van Apple in Ierland over al die jaren te bestrooien met 2,6 miljoen euro subsidie per baan. De vraag kan rijzen of dit wel efficiënt gespendeerd geld is.

Daarvoor is bovendien een constructie nodig die alle andere Europese landen schaadt. Want de hele omzet van Apple in de EU wordt alleen in Ierland geboekt, zodat bijvoorbeeld België niets kan heffen op wat Belgen in België bij Apple kopen. (Zo doet Amazon het ook: wie er, waar dan ook in de EU, iets bestelt, krijgt een factuur van een Luxemburgse firma.) Elkaar op die manier inkomsten afsnoepen, is het tegendeel van de solidariteit die de EU-landen toch van elkaar mogen verwachten.

Europa, een koopkrachtig continent dat multinationals niet ongestraft de rug kunnen toekeren, staat dus voor een keuze: ieder voor zich of samen sterk. Om redenen die het nooit goed heeft uitgelegd, koos het officiële Europa voor het eerste: de fiscale concurrentie, met een onvermijdelijke race to the bottom in de fiscale tarieven als gevolg. Dat is ook de keuze van de Belgische regering. Die logica leidt niet tot de opbouw van een collectieve macht in solidariteit, maar tot het tegendeel ervan: permanente asymmetrie in de machtsverhoudingen. EU-leden opereren immers louter nationaal, multinationals kunnen altijd internationaal shoppen. Van een gelijke ruil is dan ook nooit nog sprake: de concurrentie organiseert de ongelijkheid – en ondergraaft de politieke soevereiniteit. En het voordeel gaat uitsluitend naar multinationals.

De uitleg is meestal: we moeten ‘realistisch’ zijn, met de globalisering en zo. Het geval Apple illustreert echter hoezeer het systeem nu al helemaal van de realiteit is losgezongen. Zeker, het moet mogelijk zijn om met de fiscus afspraken te maken over forfaits of rulings. Maar die afspraken gaan er dan wel van uit dat ze een realiteit weerspiegelen. Dat wat Apple in de EU verkoopt op papier allemaal in Ierland is verkocht, is echter al een fictie. Sterker nog, Apple mag het grootste deel van wat het zo in Ierland ontvangt, onbelast wegsluizen naar wat het ‘een hoofdkwartier’ noemt, dat zich letterlijk nergens bevindt, geen adres of kantoor heeft, laat staan personeel, maar wel een met miljarden gevulde kas die door geen enkele fiscus kan worden belast. Zo bereikt de fictie een hoog Harry Potter-gehalte. ‘Absolute absurditeit’ zelfs, aldus een commentaar van het gespecialiseerde bureau Bloomberg.

In Terzake opperde fiscaal specialist Michel Maus dat Apple weleens een schadeclaim kan indienen tegen de Ierse staat omdat het, te goeder trouw zijnde, is misleid geworden. Maar was die door het bedrijf zelf bedachte fictie dan al niet te mooi om waar te zijn? Maar het is ook waar dat de Ierse politiek er nooit graten in zag.

Nu politici alleen in naam van ‘de realiteit’ toch kiezen voor de fiscale concurrentie, verbergen ze dat ze wel degelijk politieke keuzen maken. Maar als ze zo hun democratische verantwoordelijkheid ontlopen, hebben ze niet het recht om de kiezers die er straks de factuur van krijgen, populisme te verwijten als die de politiek slechts ervaren als machteloze aanstellerij die alleen de elite dient.


DS, 01-09-2016 (Marc Reynebeau)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB