'In een land dat zo doordrongen is van godsdienstonderwijs blijkt niemand te weten wat er eigenlijk in de eerste boeken van de bijbel staat', schrijft professor Patrick LooBuyck. 'God keurt er genderongelijkheid, incest, verkrachting en geweld goed en draagt het joodse volk op om volkeren uit te moorden.

Dimitri Verhulst heeft een nieuw boek: Bloedboek. Op zijn eigenste manier herschrijft hij er de eerste vijf boeken van het Oude Testament, ook wel de Pentateuch of joodse Thora genaamd. In de perspubliciteit legt Verhulst er sterk de nadruk op hoe slecht God is: Jahweh is een fascist, er is geen grotere mensenrechtenschender dan hem.

Grote woorden, maar inderdaad, God keurt er genderongelijkheid, incest, verkrachting en geweld goed en draagt het joodse volk op om volkeren uit te moorden. Wat opvalt, bijvoorbeeld bij zijn sappige uiteenzetting op Eén bij Van Gils en Gasten is dat de mensen rondom hem zo verbaasd reageren. In een land dat zo doordrongen is van godsdienstonderwijs blijkt niemand te weten wat er eigenlijk in de eerste boeken van de bijbel staat. Over de rest van de bijbel maak ik me ook weinig illusies - nochtans volgt in Vlaanderen meer dan tachtig procent van onze jongeren het vak rooms-katholieke godsdienst, twaalf jaar aan een stuk twee uur in de week.

Leerkrachten misleiden
"De leraren hebben ons misleid", zo stelt Verhulst. En hij heeft voor de helft gelijk: jongeren worden op levensbeschouwelijk vlak in ons onderwijs inderdaad misleid - maar dat is niet zozeer de schuld van de leerkrachten maar van de handboeken, de leerplannen, én van de overheid die weigert om rond levensbeschouwelijke geletterdheid eindtermen te formuleren. Wie even tijd neemt om de handboeken rooms-katholieke godsdienst te bekijken bijvoorbeeld, ziet al snel dat religie en met name het christendom er zeer gefilterd wordt gepresenteerd. Enkel de positieve kanten worden belicht, maar dat godsdienst ook tot intolerantie en oorlog kan leiden, menselijke vrijheid kan fnuiken, op erg gespannen voet staat met de huidige wetenschappelijke bevindingen, gendergelijkheid miskent, onderdrukkend kan zijn, etc. , het wordt allemaal nauwelijks of niet gethematiseerd.

De Bijbelverhalen worden selectief gekozen in functie van het zingevingsverhaal waarin men de jongeren alsnog wil meenemen. Alles wat religie grondig bevraagt en in een moeilijk parket zou brengen wordt stelselmatig vermeden. Mogelijks gaat het er in de klas kritischer aan toe, dat zal wat afhangen van de godsdienstleerkrachten in kwestie, maar van de handboeken die gebaseerd zijn op het leerplan zal het niet komen. En of en hoe men gendergelijkheid, de verzen van het zwaard, de idee van een kalifaat en de sharia in de islamitische godsdienstles vermeldt, daar hebben we als buitenstaander al helemaal geen zicht of controle op.

We kunnen het de levensbeschouwelijke vakken eigenlijk niet eens kwalijk nemen. In België hebben de levensbeschouwingen immers het grondwettelijk recht om autonoom en zonder inspraak van buitenaf hun vakken in te richten, leerplannen te ontwikkelen, leerkrachten voor te dragen en te inspecteren. De scheiding tussen kerk en staat maakt dat we daar als overheid, als samenleving of als school verder geen controle op hebben. De levensbeschouwelijke vakken doen in principe wat ze zelf willen en staan op dat punt recht in hun schoenen.

Verantwoordelijkheid overheid
De overheid valt meer te verwijten. Onderwijs dient om jongeren te vormen tot autonome, kritische burgers en hiertoe is het de plicht van de overheid om te garanderen dat jongeren onze voorlopige beste kennis van hoe de wereld, de mens en de samenleving in elkaar steekt aangereikt krijgen. Wie op dat punt nalatig is, begaat in de woorden van John Stuart Mill een moral crime. Dit is de reden waarom we in België dan ook een leerplicht hebben en de bevoegde overheid eindtermen moet formuleren die iedereen zou moeten halen. In Vlaanderen doen we dat ook voor biologie, aardrijkskunde, talen, wiskunde, noem maar op ... maar niet voor levensbeschouwelijke geletterdheid. Onbegrijpelijk.

Ik sluit me helemaal aan bij mijn Nederlandse collega's die begin november 2015 een open brief hebben laten verschijnen in het NRC Handelsblad. Religiestudie is "essentieel om de wereld van de eenentwintigste eeuw te begrijpen. De leerlingen van nu zijn de diplomaten, politici en zakenlui van de toekomst. [...] Inzicht in de verschillende vormen van de islam, jodendom en christendom is onontbeerlijk in een religieus pluriforme maatschappij. Kortom, bij de hedendaagse samenleving hoort goed religieonderwijs. Hiermee bedoelen we niet catechese of levensbeschouwelijke vorming. We zien een noodzaak voor kritisch, onafhankelijk onderwijs over religie."

Vlaams Minister van onderwijs Hilde Crevits gaat de uitdaging aan om de eindtermen te evalueren en de herdenken. Er ligt hier en nu dan ook een momentum om eindtermen te formuleren die betrekking hebben op levensbeschouwelijke geletterdheid. Zoniet, ontloopt men zijn verantwoordelijkheid ten aanzien van de toekomstige generaties en ten aanzien van de samenleving. Jongeren hebben het recht om te leren wat we vanuit het perspectief van de religiestudie (niet) weten over de historische Jezus, over het ontstaan van de Koran, en over Mozes. Jongeren hebben het recht om te leren hoe levensbeschouwelijke tradities, teksten, wetten en voorschriften zich (vaak op gespannen voet) verhouden ten aanzien van wetenschappelijke inzichten, de mensenrechten en de liberale rechtsstaat. Al te vaak hoor ik mensen klagen dat moslims hun religieuze wet boven de politiek democratische wetten zouden plaatsen, en we hebben daarover ook onderzoek, maar wie heeft onze moslims ooit goed uitgelegd op welke manier een liberale democratie plaats maakt voor godsdienstbeleving en welke eisen religies in dat verband (niet) mogen stellen?

Mein Kampf
Religiestudie in het onderwijs verankeren kan in de toekomst ook vermijden dat de sympathieke Lieven Van Gils de eerste boeken van de Bijbel zomaar en zonder tegenspraak in verband brengt met de christenen, terwijl hij het over de joden had moeten hebben. Het kan mogelijk ook verhinderen dat de oudtestamentische boeken zomaar in prime time door een interessante auteur als Verhulst op een en dezelfde lijn met Mein Kampf kunnen gezet worden.

Het genre en de doelstelling van Mein Kampf en Thora zijn immers grondig verschillend: het eerste is een politiek ideologische tekst die het nazisme heeft geïnspireerd tot gruweldaden, het tweede is een opeenstapeling van vertelsels die geen enkele historische grond hebben en dienen om te verhalen hoe Jahweh het op mythisch-heroïsche wijze voor zijn volk heeft opgenomen. Het Oude Testament bevat heel wat geweld, maar dat geweld is in de joodse, laat staan in de christelijke traditie, niet normerend. Inzicht in hoe de heilige teksten zich (kunnen) verhouden ten aanzien van de religieuze beleving van mensen - ook dat is onderdeel van de broodnodige levensbeschouwelijke geletterdheid.

Bron:
De Knack (8/11/2015 om 13:09u) http://www.knack.be/nieuws/wetensch...ion-623745.html

Eigen mening:
Als studente godsdienstleerkracht schrik ik van dit artikel. Ik denk dat leerlingen goed weten dat de Bijbel een verzameling is van verhalen die belangrijke levenslessen bevatten, maar dat je deze verhalen zeker niet letterlijk kan nemen. Ik ben van mening dat de overheid geen eindtermen kan opleggen voor levensbeschouwelijke vakken. Veel hangt af van de leerlingen en de verschillende religies die in de klas aanwezig zijn. Wanneer er leerlingen met verschillende godsdiensten zich in de klas bevinden, zou de leerkracht daarvan gebruik kunnen maken om dit als een verrijking te beschouwen zowel voor zichzelf als voor de leerlingen. Er kunnen dan boeiende thema’s aangesneden worden. Dit kan een begin zijn van verdraagzaamheid tussen de uiteenlopende levensbeschouwingen. Godsdienst is meer dan alleen Het Heilige Schrift, het is een vak dat open moet staan voor verschillende meningen en culturen. Het is ongepast dat meneer Loobuyck hier zo’n heisa over maakt!

Naar mijn mening maakt Loobuyk nauwelijks een heisa, hij reageert eerder op de gecreëerde heisa die Verhulst en Van Gils op hun naam hebben staan. De wijze waarop zij het Oude Testament behandelden en Mein Kampf hierbij betrokken was lichtjes onwetend. De tijd wanneer het ongepast wordt om kritiek te uiten op geloof, lijkt me een gevaarlijke tijd.

Ik denk dat het voor vele leerlingen toch nog een struikelblok is in hoeverre Bijbelverhalen een realiteit weerspiegelen. Dit geldt niet enkel voor leerlingen, volwassen hebben hier evengoed moeilijkheden mee.
De Bijbel is immers een samenvoeging van feiten en fictie, al is het bijzonder lastig om hier als leek het onderscheid tussen te kunnen maken. Ik denk dat het ook zeker van belang is om als leraar in staat te zijn de minder mooie kant van het Schrift te kunnen toelichten, leerlingen gaan hier immers geheid achter vragen en ik betwijfel of zij genoegen nemen met het antwoord 'niet alles moet je letterlijk nemen'.

Ik ben dan ook wel akkoord met Loobuyk wanneer hij stelt dat religiestudies verankerd zou moeten zijn in ons godsdienstonderwijs. Al stel ik mij hierbij wel de vraag in hoeverre dit steeds praktisch haalbaar is, exegese toepassen -bij wijze van voorbeeld- is moeilijker en tijdsintensiever dan het wellicht klinkt. Ik probeer zelf wel tijdens mijn stage om passages uit de Bijbel zo goed mogelijk toe te lichten en in een duidelijk kader te plaatsen maar eerlijkheidshalve zijn er voldoende passages waaraan ik me liever niet waag.

Eindtermen vanuit de overheid klinkt nog lang niet zo slecht. Deze eindtermen zou ik dan zelf wel eerder invullen vanuit een bestuderend perspectief; kennis vergaren over de multireligiositeit. De eerder levensbeschouwelijke eindtermen lijken me minder evident om vanuit de overheid te sturen. Naast de levensbeschouwelijke meerwaarde die godsdienstlessen te bieden hebben, vind ik dat er minstens evenveel aandacht besteed mag worden aan het begrijpen van de leefwereld. Leerlingen zouden moeten weten waarvoor de andere godsdiensten staan en wat hun geschiedkundige oorsprong is. Dit zijn eerder objectieve inhouden en zouden volgens mij perfect vanuit de overheid gestuurd kunnen worden. Al wil ik hiermee allerminst suggereren dat dit ten koste van het levensbeschouwelijk karakter moet gaan.