Laszlo Zsolnai over Boeddha in de economie -
Bevrijding van het lijden in plaats van het vervullen van behoeften


LEUVEN - Moeten onze behoeften zoveel mogelijk vervuld worden? Mogen we dieren inzetten voor geldelijk gewin? Hoe gaan we om met vrijgevigheid? Vragen waar de gemiddelde econoom niet van wakker ligt. Laszlo Zsolnai wel. Hij probeert economische vraagstukken vanuit een boeddhistische invalshoek te beantwoorden. Woensdagavond was hij in Leuven.


DE homo economicus, de onzichtbare hand van Adam Smith, de weldaden van de marktwerking - in westerse landen worden deze grondslagen van het kapitalistisch denken nauwelijks in vraag gesteld. Het vergt voor doorgewinterde westerlingen dan ook een hele inspanning om over te schakelen op een heel ander denkpatroon: dat van de boeddhistische economie. Een economie die westers-kapitalistische heilige huisjes als winstmaximalisatie, het cultiveren van behoeften en marktwerking in vraag stelt.

Laszlo Zsolnai heeft zich als specialist in zakenethiek verdiept in het boeddhistische economische denken. Hij is directeur van het Business Ethics Centre aan de universiteit van Boedapest en heeft lesgegeven in Oxford, Wenen en Frankfurt. Geen mediterende zwever dus, maar een gerenommeerd wetenschapper die met beide voeten op de grond staat. Woensdagavond was hij te gast aan de KU Leuven.

Met een boutade zou je kunnen zeggen dat de westerse economie streeft naar zoveel mogelijk, terwijl de boeddhistische economie er een is van zo weinig mogelijk. Zsolnai: ,,De kern van het boeddhistisch denken is de bevrijding van het lijden en het beperken van wensen en behoeften.''. Het westers-kapitalistische principe om telkens nieuwe onvervulde behoeftes en ,,gaten in de markt'' te ontdekken verwerpt een boeddhistisch econoom dus. Sterker nog, marketing is voor een boeddhistisch econoom volstrekt overbodig.

De bevrijding van het lijden geldt niet alleen voor mensen, maar ook voor dieren. Dat betekent dus: geen proef-, trek- of lastdieren. Zsolnai: ,,In het westerse denken is er weinig verschil tussen een voorwerp als de microfoon waarin ik nu praat en een paard. Het zijn allebei instrumenten die je naar believen kunt gebruiken en daarna vernietigen. Dat het in het ene geval om een levend wezen gaat en in het andere geval niet, maakt in het westen geen verschil. Voor een boeddhist wel''.

Boeddhisten prediken geweldloosheid en vrijgevigheid. Ze geven de voorkeur aan dialoog boven een conflictmodel als een concurrentiële markt en verwerpen ,,strategische filantropie'', zoals sponsoring.

Dat klinkt allemaal vrij radicaal, maar Zsolnai verdedigt het boeddhistisch economisch denken als zijnde zeer rationeel. ,,Het streeft naar de hoogste bevrediging met de minste consumptie. In die zin is het dus zeer kostenefficiënt''. De rationaliteit uit zich onder meer in het afwijzen van grootscheepse internationale handel. Wat heeft het voor zin om goederen van het ene deel van de wereld naar het andere te verslepen als je ze ook vlakbij kunt produceren? ,,Een locale economie is de meest rationele economie'', zegt Zsolnai.

Het is dan ook niet toevallig dat de boeddhistische economische principes nauw aansluiten bij die van de antiglobalistische beweging en de groene denkbeelden. Met dit verschil dat de boeddhistische economie geen ,,systeem'' is, zegt Zsolnai. ,,Het zou tegen de geest van Boeddha zijn om dit als een nieuwe tak van de economische wetenschap te zien. Het staat iedereen vrij om de principes naar eigen goeddunken toe te passen. Iedereen kan vegetariër worden of zijn auto verkopen''.

Als dat gebeurt, zal de economische activiteit flink inkrimpen, erkent Zsolnai. Maar de vraag is of dat erg is. ,,Wat de mensheid aan financiële welstand verliest, wint ze aan geluk, vrede en ecologisch evenwicht''.


23/10/2004 Ruben Mooijman

©Copyright De Standaard

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB