De provincie als lompe olifant


Wie zei daar dat de provinciebesturen aan macht inboeten? Als het over bouwvergunningen gaat is het tegenovergestelde waar, bewijst Filip De Rynck aan de hand van een Gents voorbeeld. Stadsbesturen verliezen de macht over grote bouwprojecten en voor de burger wordt alles nog minder bevattelijk dan het al was.


Op 4 januari weigerde het schepencollege van Gent de bouwaanvraag van de nv Sofa voor een spectaculair kantoorgebouw, bedoeld voor ING, binnen de projectontwikkeling van Gent Sint-Pieters. De nv Sofa tekende beroep aan en op 25 april keurde de bestendige deputatie van de provincie Oost-Vlaanderen de bouwaanvraag goed. Een doordeweeks bericht over een schijnbaar routineuze procedure, alleen goed voor het regionieuws. Ik maak er een kortverhaal van over lokale democratie op zijn Vlaams.


Democratisch proces

De projectontwikkeling rond Gent Sint-Pieters veroorzaakt al vele jaren controverse en weegt zwaar op de buurten. De beslissing van het college was een gevolg van het moeizame overleg dat in de afgelopen jaren met de Gentse stationsbuurten tot stand is gekomen. Na een periode vol argwaan en juridische gevechten leidde het overleg over de ruimtelijke verbinding tussen het project en de buurten tot bijsturingen van de aanvankelijke plannen en tot een zekere betrokkenheid. Tot dan was het project autoritair ontwikkeld en zat het opgesloten in de eigen perimeter.

Het stadsbestuur engageerde zich en trok de andere projectpartners (NMBS, Infrabel, Eurostation en De Lijn) mee. Dat leidde tot een synthesedocument voor de verdere projectontwikkeling waarin de buurten zich redelijk konden vinden. Het is op basis van dit document dat het stadsbestuur de bouwaanvraag verwierp en daarmee recht deed aan het resultaat van veel studie, moeizaam overleg en participatie van de buurten. We spreken, met enige voorzichtigheid, zoals hieronder zal blijken, over een op het eerste gezicht democratisch proces waarin het stadsbestuur finaal de politieke verantwoordelijkheid opneemt.


Bij de les blijven

Haalt u nu even diep adem. Sofa is een projectvennootschap van Euro Immo Star, zelf een dochter van Eurostar die zelf een dochter is van de NMBS-holding. (Zelfs Griekse goden vinden dit er al over.) Euro Immo Star en zijn vennootschappen zetten rond vele Belgische stations en dus ook in Gent immobiliënprojecten op. We vatten het voor uw gemak even samen: 1. NMBS, 2. Eurostar, 3. Euro Immo Star en 4. Sofa.

Bekeken vanuit het parlement en de bevoegde minister zijn we hier bezig aan verzelfstandiging tot de vierde macht. Deze publieke vennootschappen gedragen zich in de steden als winstgedreven private ontwikkelaars. Zij zijn met hun omvangrijke grondposities heer en meester en zij onderhandelen in grote vrijheid met stadsbestuurders die door burgers wel verantwoordelijk worden gehouden, maar over deze projecten niets te zeggen hebben, tenzij via lobbyen bij de partijgenoten in het NMBS-kluwen. Enter: oncontroleerbare politiek.

Sofa tekent beroep aan en steunt zich op het juridische recht om een groter volume neer te planten. De NMBS en haar dochters leggen als partner van het project het synthesedocument feestelijk naast zich neer, geheel in de stijl van het huis. De deputatie volgt de redenering en keurt de aanvraag goed. Het provinciebestuur heeft met het hele project nauwelijks iets te maken. Politici die op geen enkele manier de confrontatie met burgers zijn aangegaan, halen een streep door het democratische proces. Elk draagvlak en vertrouwen verdwijnt en de politiek bijt zichzelf. Een onzichtbaar en onbekend bestuur dat nauwelijks legitiem is, drukt als een lompe olifant het hele broze overlegproces plat. Dit is brute inhoudsloze macht.

Het is bovendien niet verboden te vermoeden dat er op dat provinciale niveau enig gelobby aan te pas is gekomen, ook van lokale partijen en sleutelfiguren uit of rond het Gentse stadsbestuur, die via deze provinciale omweg alsnog hun lokale gelijk proberen te halen. Enter dus alweer: partijpolitiek en nog vreemdere soorten gelobby op een niveau dat onzichtbaar en oncontroleerbaar is voor burgers. Wie het netwerk volledig in kaart brengt, schrijft zo een nieuwe Deense politieke triller. Het Gentse stadsbestuur is aan voor- en achterkant blijkbaar ook niet wat het lijkt.


Politiek dood, maar lobbygewijs...

U kon het onlangs ook in deze krant lezen: de bouwvergunning en de milieuvergunning worden gefuseerd in één omgevingsvergunning. Goed nieuws, daar niet van. Maar wat u niet las, is dat voor veel grote stadsprojecten de bevoegdheid voor het toekennen van deze omgevingsvergunning naar de provinciebesturen verschuift. Dit Gentse verhaal dreigt nu overal en voor alle steden realiteit te worden. Zo verplaatst de besluitvorming voor grote stadsprojecten zich naar een veel minder goed controleerbaar niveau en kan het gelobby nog veel vrijer zijn gang gaan. Politiek dood, die provincie, maar lobbygewijs dan weer erg levend. Wie finaal nog verantwoordelijk is voor wat, weet dan niemand meer.

De stadsbesturen verliezen de vergunningsbevoegdheid voor de grote strategische projecten aan een bestuur dat nooit rechtstreeks met deze projecten te maken heeft en geen enkel draagvlak heeft in de stad. En zo leidt de interne Vlaamse staatshervorming kruimelsgewijs tot het tegendeel van wat, alvast voor de N-VA, de bedoeling was: in plaats van de provincies uit te kleden worden ze aangekleed. In een bureau op het Schoon Verdiep in Antwerpen vloekt iemand grondig. Dan ben je eindelijk burgemeester.

Filip De Rynck, hoogleraar bestuurskunde (Hogeschool Gent)


DS, 16-05-2013 (Filip De Rynck)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB