Als authentiek fauthentiek wordt


BRUSSEL - Trendwatchend Vlaanderen is op zijn hoede voor ‘fauthenticiteit'. ‘Je moet vandaag geen praatjes verkopen. Je moet de daad bij het woord voegen.'


Geen these zonder antithese. Wanneer we met z'n allen groot belang hechten aan authenticiteit, dreigt het gevaar dat dat verlangen uitgebuit wordt.

‘Hoe retro is Hipstamatic, de app van de iPhone die ‘de wereld mooier wil maken', eigenlijk? Foto's de look geven alsof ze veertig jaar geleden genomen werden, is dat wel serieus? Of al die mensen die Spel zonder grenzen zouden willen zien terugkeren! Nééé, als we het trager willen, moet dat gebeuren binnen de context van vandaag. Quiz me quick , dat is het traag van vandaag.'

Trendwatcher Herman Konings plukt de voorbeelden uit de lucht. ‘Fauthentiek gebeurt wanneer de drang naar authenticiteit gebruikt wordt voor commerciële doeleinden', zegt hij. ‘Of om een sfeertje op te roepen zonder ook eerlijk te zijn. Politieke partijen die symbolen van het verleden gebruiken om eigentijdse samenhorigheid op te roepen.'

Konings definieert ‘authenticiteit' als ‘waarachtigheid' en ‘assertief zijn vanuit een eerlijke houding'. Hotelketens die hun klanten melden dat ze kunnen bijdragen tot het milieu door hun handdoeken meermaals te gebruiken, zijn dat beslist niet: ‘Natuurlijk is dat op zich goed, maar het is vooral heel lucratief en de klant krijgt het profijt niet doorgerekend.'

Voor Hipstamatic en Instagram is hij iets milder. ‘Op een bepaalde manier komen die ermee weg. Iedereen weet dat de foto's digitaal genomen worden, dat wordt niet weggestopt. Zo wordt het een eerlijk gebruik van een illusie.'

‘Ik vind het ook belangrijk niet in de val te lopen om de digitale technologie meteen maar af te serveren als niet-authentiek. Dat is fout. Een smartphone laat ook een eerlijker samenleving toe. En je kan bijvoorbeeld gemakkelijker aan zelfzorg doen, via medische applicaties als de iStethoscope, waarmee je je eigen hart kan monitoren, of de milieumonitor Lapka.'


Romantiek

De menselijke drang naar authenticiteit wordt vaak als een uitvinding gezien uit de romantiek, met Jean-Jacques Rousseaus verlangen naar het leven in een natuurlijke toestand als inspirerend voorbeeld. Maar Joeri Van den Bergh, Insites Consulting, denkt dat de impuls veel ouder is. ‘In de 14de eeuw lanceerden Franse wijnboeren al het imago van de kastelen en de appellations om hun wijn authentieker te laten lijken dan de goedkope concurrentie uit Italië. Maar ik zie er nog meer in. Ik denk dat er een fundamentele behoefte bestaat om het menselijke gezicht te zien achter de structuren, en dat wortelt in een geloof in de goedheid van de mens.'

Onze traditionele definitie van ‘authenticiteit' ligt echter sterk in de lijn van de romantische visie. Van den Bergh: ‘Tot voor kort geloofde men dat iets authentiek was als het goed gemaakt was, als het verbonden was met erfgoed, en als het het resultaat was van koppige volharding van een maker. Die maker moest dat ook uitstralen. Je las de échtheid dus als het ware af van een creatie of een product.'

Als er dan aan een van die basisregels getornd wordt, ontstaat meteen het gevoel dat iets fake is. ‘Wanneer je gaat eten in een écht Thais restaurant, ervaar je het als een schok om in de keuken een Afro-Amerikaanse kok te zien', zegt Van den Bergh.

Vandaag is de betekenis van authenticiteit mee verschoven met de eigenschappen van de samenleving. We leven in een snelle informatiemaatschappij, beleefden een digitale revolutie, zuchten onder een aanhoudende economische crisis en blijven bezorgd om de milieuproblematiek.

‘We zoeken naar eenvoud, we willen ontsnappen aan de stress. We hebben nieuwe criteria nodig om keuzes te maken in de informatiemaatschappij', zegt Van den Bergh.

In de rijke jaren 80 was er geen fouter product dan fastfoodketen McDonald's. Het begrip ‘mcdonaldisering', typisch voor het denken in die jaren, verwees toen naar de verregaande standaardisering van producten die hun unieke karakter kwijtspelen.

Maar vandaag is dat veranderd. McDonald's geeft eerlijke informatie over zichzelf en is om die reden authentiek. Konings: ‘Ik vind Jeroen Meus niet authentiek om zijn hemdje en zijn materialen — dat kan het productiehuis allemaal opleggen — maar omdat er ook een zak van Carrefour in beeld komt. Dat is eerlijk. Het is simpel: alles wat geforceerd overkomt, is fauthentiek.'

‘Het gaat vandaag niet om het product, maar om het waarmaken', zegt Van den Bergh. ‘Je moet niet vertellen dat je eerlijk bent, je moet het gewoon zijn. Het gaat om het doen zelf, eerlijk en open. Wie authenticiteit wil uitstralen, mag zichzelf zeker niet zo benoemen. Kijk naar de mensen achter Red Bull. Die geven nooit interviews. Ze doen acties die uitstralen wat ze willen zeggen.'


Leugentje om bestwil

Die verschuiving zorgt voor een botsing tussen generaties, vindt Konings. ‘De babyboomers hebben altijd geleerd dat een leugentje om bestwil niet schadelijk is. Ze werden afgeleerd te zeggen waar het op stond. Maar de twintigers en dertigers van nu ervaren dat als fout. Een topsporter die toegeeft dat hij zijn succes mee te danken heeft aan een mental coach, dat is authentiek.'

‘Voor bedrijven is dat inderdaad een probleem. Die moeten er niet meer aan denken om het publiek gratuit te bespelen. De mensen kijken er doorheen en informeren elkaar. Je wordt afgemaakt als je niet eerlijk bent. Starbucks oogt overal hetzelfde, dat komt bij de mensen over als fauthentiek. Overal zie je nu kleine koffiebars opkomen die een individueel karakter hebben. In Seattle vervangt Starbucks zijn naam zelfs door lokale plaatsnamen.'


DS, 22-12-2012 (Peter Vantyghem)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB