Kuifje met een stoppelbaard


Weet u waar ik mijn bekomst van heb? Van Kuifje. Niet van die van Hergé, al kan ik mij flink ergeren aan de pathetische superlatieven die men in bepaalde kringen weleens durft uit te strooien over iets wat in wezen toch maar een, euh, stripfiguurtje is. Vandaag wil ik u deelgenoot maken van mijn irritatie jegens Kuifje als journalistiek archetype.


Het thema diende zich aan toen ik dit weekend in De Morgen las dat Philippe Geubels en Martin Heylen zich vanaf morgenavond op Vier manifesteren als – en ik citeer – ‘Kuifjes in Afrika'. In het nieuwe programma Dr. Livingstone reizen de twee elkaar op onbevangen wijze dwars door het Afrikaanse continent tegemoet. Ze noemen zich zelf geen Kuifjes, maar toch vond ik de redactionele typering zeer toepasselijk. Geen van beiden kan ervan worden verdacht een Afrika-expert te zijn, dus we mogen er gerust van uitgaan dat ze met een gretige naïviteit van het ene avontuur in het andere zullen belanden.

Vooral Martin Heylen staat bekend om die naïviteit. Van een beate bereidheid om zich over álles te verwonderen heeft hij zijn handelsmerk gemaakt. Heylen is al een vijftiger, maar hij kan zijn ogen zo wijd opensperren van jongensachtige verbazing dat ik soms bang ben dat hij ze niet meer dicht zal krijgen. Ik spreek nu voor mijn beurt en ik sluit niet uit dat Dr. Livingstone een goed programma wordt, maar de kans bestaat dat ik mij bij momenten een weinig zal storen aan die tot journalistieke gimmick verheven onschuld. Trop is te veel.

De eerste onversneden televisiekuifjes waren Schalkse ruiters Tom Lenaerts en Bart De Pauw. Zij ruilden dossierkennis voor nieuwsgierigheid, eloquentie voor versprekingen. Het waren the boys next door , herkenbaar maar grappig, en zo boordevol frisse levenslust dat ze onafgebroken leken te balanceren op de rand van de slappe lach. Zie ook: Erik Van Looy. Zie ook: Rob Vanoudenhoven. Aardige jongens allemaal. Onbeholpen, maar onuitstaanbaar sympathiek.

Merkwaardig genoeg rukte samen met die onbeholpenheid ook de stoppelbaard op. De gladgeschoren professional moest het afleggen tegen de nonchalante liefhebber. (Ogenschijnlijk nonchalant, welteverstaan, want de hedendaagse stoppelbaard vergt meer onderhoud dan de ochtendgladde kin – in die zin is de stoppelbaard de ringbaard van de 21ste eeuw. Doch dit terzijde.)

Nu wil de ironie van het lot het volgende: terwijl de VRT na het vertrek van Woestijnvis zelf haar eigen Kuifjes in de strijd gooit, heeft het Kuifjesgehalte bij Vier de neiging om lichtjes áf te nemen. Dat blijkt uit een vergelijking van De kruitfabriek met Café Corsari .


Van anekdote naar inzicht

Ik heb al heel wat lelijke dingen geschreven over Tom Lenaerts. De eerlijkheid gebiedt mij nu om toe te geven dat hij als presentator van De kruitfabriek vaak ook erg goed is, en steeds beter wordt. Hoe minder hij de onbevlekte onbevangenheid uithangt, hoe sterker zijn interviews zijn. Laatst had hij Bert Anciaux, Michael Freilich en Joris Luyendijk te gast om over het Midden-Oosten te praten. Welnu, Lenaerts was goed voorbereid, stond scherp en stelde relevante vragen – niks geen Kuifje, die avond. Het gesprek had zo in een wat snediger uitvoering van Terzake gekund.

Hoe groot is het contrast met Café Corsari , de talkshow op Eén met Freek Braeckman en Tomas De Soete, twee jongelingen die qua Kuifje niet voor elkaar hoeven onder te doen. Aanvankelijk leek het ongeschoren duo niet kansloos. Helaas heb ik na een dikke maand nog altijd de indruk dat ik naar try-outs zit te kijken. Het duo is jongensachtig op het onnozele af: dat blijkt uit de Youtubefilmpjes die ze elke dag serveren. Alsof ze de kijker zeker niet willen verbluffen met iets inhoudelijks.

Het is een symptoom van een breder probleem, dat niet alleen de televisie, maar ook de rest van de media heeft aangetast. Met de opmars van Kuifje ging een heuse paradigmaverschuiving gepaard. Van belering naar beleving. Van volksverheffing naar volksvermaak. Als we vandaag iets opsteken van een programma, is dat in het beste geval een neveneffect, niet de bedoeling. De media jagen op verhalen, avonturen, anekdotes, emoties, meningen, humor. Ze mikken op ons hart en onze lachspieren, maar vergeten ons verstand. Zondag was op Canvas een van de beste programma's sinds jaren te zien. Oorlogskinderen toonde het verhaal van de nazi-jongen Koenraad Tinel en de jood Simon Gronowksi. Krachtige televisie. En toch bood zelfs dat programma geen inzicht, geen antwoord op wezenlijke vragen. Schuilt er een nazi in elk van ons? Hoe raakt een natie collectief verblind?

Een vraag: wordt het na al die Kuifjes geen tijd voor een nieuwe Wim Kayzer? Wie herinnert zich niet 's mans legendarische series Een schitterend ongeluk en Van de schoonheid en de troost ?

En als we nog eens iemand zoeken om door Afrika te trekken, bellen we Walter Zinzen, een kenner van het continent die zich zelfs in het regenwoud nog optimaal zal willen scheren.


DS, 27-11-2012 (Joël De Ceulaer)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB