Wakkere overheid, goed voor echte Belgen


Het principe van de nieuwe nationaliteitswet – nationaliteit als sluitstuk van integratie – zit juist, vindt MARC DE VOS. Toch moet er ook ambitie aan worden gekoppeld: de wet als startpunt voor een brede integratie bevorderende beweging.


Yes, we can! In 2011 nam het federale parlement – meerderheid en oppositie door elkaar – het voortouw om de voorwaarden voor gezinshereniging bij immigratie aan te scherpen. Deze week doet het parlement hetzelfde voor de verwerving van de Belgische nationaliteit (DS 17 juli). Het is verheugend vast te stellen dat, boven de klassieke partijconfiguraties heen en los van de federale regering, meerderheden kunnen worden gevonden om de Belgische huishouding aan te passen aan de realiteit van massa-immigratie. Ik denk ook dat de gekozen richting per saldo de juiste is. Maar er is nood aan een brede en algemene mobilisatie voor integratie, anders dreigt de nieuwe nationaliteitswetgeving averechts te zullen werken.


De omgekeerde logica

De Belgische nationaliteit werd vroeger verworven door de bloedband met een Belgische ouder. Met het besef dat oorspronkelijke gastarbeiders permanente immigranten waren geworden, moest België zich echter bezinnen over de factor nationaliteit bij etnische diversiteit. De zogeheten Snel-Belgwet koos resoluut voor feitelijk verblijf op het Belgisch grondgebied als de opstap naar nationaliteit. Nationaliteit kon zo automatisch verkregen worden of zelfs ongevraagd in de schoot vallen. De bedoeling was dat die Belgische nationaliteit integratie zou stimuleren. En passant werd ook de discussie over stemrecht voor immigranten handig ontmijnd: ze werden immers sowieso Belgen.

De integratielogica wordt nu omgedraaid: de Belgische nationaliteit verwerven is voortaan het sluitstuk van integratie en niet het begin ervan. Dat is een logische optie. Wie de eigen nationaliteit gratis weggeeft, suggereert ook dat die niets voorstelt. De Snel-Belgwet symboliseerde een vorm van zelfrelativisme dat uiteindelijk neerkwam op identiteitsnihilisme. Daarmee werd het doel van integratie ook ondermijnd: de uitgestoken hand was immers een lege hand. Wat betekent kunnen participeren in een samenleving die zichzelf alleen als een los verbond van feitelijk aanwezige personen beschouwt? Dat is geen wervend verhaal, maar juist een uitnodiging om zichzelf te nestelen in de eigen culturele en religieuze traditie.


Ja, ik ben een Belgische burger

De ingeslagen richting is de juiste, maar wordt de bestemming wel bereikt? De nieuwe wet zet vooral in op sociaal-economische criteria: taalkennis, diploma, beroepsopleiding, inburgeringscursus, minimale periode van werk. Ik zal niet ontkennen dat dit relevante parameters zijn om de participatie in de Belgische samenleving te beoordelen. Maar integratie is meer dan participatie, en nationaliteit is meer dan activiteit. Wat onderontwikkeld blijft, is de culturele of identiteitscomponent van de nationaliteit. Nu we het laisser faire van de multiculturele samenleving officieel achter ons laten, moeten we toch duidelijk bepalen welke waarden en normen we delen.

Er is geen monocultuur, maar wel culturele interactie rond een sokkel die noodzakelijk en onvoorwaardelijk gemeenschappelijk moet zijn. Er moet dus invulling worden gegeven aan wat we verstaan onder het burgerschap dat met de Belgische nationaliteit bekroond wordt. Dat is voorwaar geen gemakkelijke oefening, maar wel een levensnoodzakelijke, gegeven de context van grote historische, religieuze en etnische verschillen die de onze is. Het is te hopen dat een uitvoeringsbesluit van de nieuwe wet hieraan gestalte kan geven. En als het even kan, wordt de verwerving van de nationaliteit met een symbolische en persoonlijke burgerschapsverbintenis bezegeld. Dat is de ultieme en psychologisch belangrijke consequentie van de logica om nationaliteit als het eindpunt van een integratieproces te hanteren.


Geen stille apartheid

Daarnaast moeten we ons afvragen wat de verstrenging van de nationaliteitsverwerving wil bereiken. Willen we simpelweg minder Belgen of willen we meer geïntegreerde Belgen? Ik ga voor het laatste. Het eerste is de weg van stille apartheid: België is immers een immigratienatie die elk jaar vele tienduizenden nieuwe immigranten verwelkomt. Het doel van de nationaliteitswetgeving moet blijven de integratie te bevorderen, niet om binnenlandse muren op te trekken.

Het is één zaak om onderwijs, taalkennis of werk als vereisten voorop te stellen. Maar dan moeten we er ook op toezien dat immigranten daartoe de kansen krijgen en die effectief ook nemen.

Welnu, iedereen weet dat sommige subgroepen van niet-Europese immigranten precies op dat vlak sterk gemarginaliseerd en weinig geresponsabiliseerd zijn. Op de arbeidsmarkt is de situatie ronduit schrijnend, terwijl de nieuwe wet juist werk als voorwaarde instelt. Als we daarin geen trendbreuk realiseren, dan veroordelen we deze probleemgroepen tot een permanente status van tweederangsburgers. België wil terecht sociaal-economische participatie als nationaliteitsvoorwaarde hanteren. Maar dan moet het ook een strategie hebben om die participatie mogelijk te maken, waar ze dat nu manifest niet is.

De nieuwe nationaliteitswet moet de start zijn van een brede mobilisatie voor integratie. Als die ontbreekt, zal de wet verkavelen in plaats van verenigen, verdeeldheid zaaien in plaats van eenheid oogsten. De wet heeft haar principes juist. Nu nog de actie om die realiteit te maken.


DS, 18-07-2012 (Marc De Vos)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB