De God van de Republikeinen

Geert Lernout, ‘Jezus in Amerika: een wereldmacht en haar religie', Antwerpen: De Bezige Bij, 288 blz.


Als in de marge van de 9/11-herdenking het woord ‘fundamentalist' valt, is het niet aangewezen om alleen aan moslims te denken. GEERT LERNOUT illustreert hoe verregaand anders christenen in de VS kunnen zijn dan die in Europa.


In de Verenigde Staten is alles groter, dat is bekend. Dat geldt ook voor God. Amerika is One Nation Under God, niet zomaar een land als een ander, maar een natie met een bijzondere missie in de wereld. Er bestaat zelfs een niet-religieuze versie van dit geloof dat men dan Manifest Destiny of ‘overduidelijke lotsbestemming' noemt. Toch is dit in wezen een religieuze mythe die niemand iets zou kunnen schelen als de Verenigde Staten niet de laatste supermacht ter wereld was.

Religieuze mensen beweren graag dat religie na veertig jaar in de woestijn de laatste tijd opnieuw aan een opmars bezig is, en daar zijn ze dan heel blij om. Maar niet alleen klopt dit niet: ook als het waar was, is dat voor de meesten van ons (ook voor de gelovigen) niet noodzakelijk goed nieuws.


Belastingvrij prediken

De ommekeer kwam in 9/11 toen Osama bin Laden religie op spectaculaire wijze opnieuw op de politieke agenda zette. Fundamentalistische moslims vochten een heilige oorlog uit met Amerika, terwijl er in de Verenigde Staten een reactie kwam van de christelijke fundamentalisten die voor de rest van de wereld zo mogelijk even gevaarlijk is.

Het Amerikaanse fundamentalisme is al bijna honderd jaar oud: het ging oorspronkelijk om christenen die ondanks de moderne wetenschap de Bijbel letterlijk willen lezen. Zij geloven echt dat de wereld zesduizend jaar geleden geschapen is, dat Jezus uit de doden is opgestaan, dat homoseksualiteit een van de zwaarste zonden is en dat het einde der tijden nabij is.

De recente vorm van fundamentalisme was een reactie tegen wat ouderwetse christenen zagen als de zedenverwildering van de jaren zestig. In de vorm van allerlei rechtse allianties kreeg de moral majority meer en meer politieke invloed. Zij kregen mee gedaan dat Ronald Reagan president werd en sindsdien vormen ze een belangrijke drukkingsgroep binnen de Republikeinse partij.

De leiders van christelijk rechts waren niet toevallig Jerry Falwell en Pat Robertson, twee televangelisten: predikers die rijk waren geworden met hun christelijke televisieprogramma's. In Amerika betalen kerken geen belastingen en vooral fundamentalistische kerken vragen hun gelovigen om tithes: een tiende van het inkomen van de kerkgangers gaat naar de kerk.

De kerken van deze televangelisten zijn professioneel gerunde bedrijven die niet alleen constant bedelen, maar die ook bijbels, boeken en video's verkopen. Dankzij heel deze belastingvrije handel kunnen ze politieke invloed kopen of desnoods zelf aan politiek doen, zoals Pat Robertson die in 1988 even probeerde om Republikeins president te worden.


Met dank aan de Torens

9/11 gaf christelijk rechts nieuwe zuurstof. Er waren zelfs mensen die in het stof van de instortende torens het gezicht van Satan hadden gezien. Terwijl de resten van de Twin Towers nog brandden, beweerden Falwell en Robertson dat de aanval een straf was van God wegens de invloed in Amerika van ‘de heidenen, de abortusplegers, de feministen, de homo's en lesbo's', kortom van al die mensen die van Amerika een seculier land wilden maken. Het woord ‘seculier' is een sleutelbegrip. Voor fundamentalisten zijn mensen die de scheiding van kerk en staat belangrijk vinden zo mogelijk nog gevaarlijker dan moslims.

Ook in de komende presidentsverkiezingen zal christelijk rechts een belangrijke rol spelen. Voor Europeanen is dit onbegrijpelijk, omdat wij menen Amerika te kennen. Maar er is een groot deel van Amerika dat nauwelijks aan bod komt in de ‘seculiere' media in New York en Los Angeles, maar dat zowel economisch als cultureel even belangrijk is. Deze mensen hebben hun eigen cultuur, boeken, muziek, hun eigen scholen, films, tv-stations. Zij zijn actief op het internet. En vooral: ze beschikken over enorme fondsen.

Bij de vorige presidentsverkiezingen maakte John McCain alleen een kans met de fundamentalistische Sarah Palin als running mate. Hij won toen de nominatie van Mike Huckabee, een rechtse dominee die niet gelooft in de scheiding van kerk en staat, en Mitt Romney, een rechtse mormoonse zakenman. Maar in de huidige race zijn de Republikeinen onder druk van de Tea Party zo ver naar rechts opgeschoven dat je Romney bijna als een progressief moet beschouwen.

Als we de echt wanhopige kandidaten buiten beschouwing laten, vinden we bij de frontrunners Rick Perry en Michelle Bachmann. Perry gelooft niet in evolutie, vindt dat sociale zekerheid ingaat tegen de Amerikaanse grondwet en hij wordt financieel zwaar gesteund door rechtse christenen. Michelle Bachmann gelooft dat je homoseksualiteit met therapie kan genezen en ze nam deel aan een gebedsbijeenkomst tegen de ziekteverzekeringswet van Obama. Pas enkele maanden geleden stapte ze uit haar kerkgemeenschap, die de paus beschouwt als de Antichrist uit de Bijbel. Ik vermoed dat ze ook katholieke kiezers nodig heeft.


Variant van de Taliban

Religie is enorm belangrijk in Amerika, maar dit christendom heeft heel weinig te maken met Europese godsdienst. Dit zijn christenen die vinden dat iedereen het recht heeft om wapens te dragen, die net zo weinig in evolutie geloven als in de opwarming van de aarde of in sociale rechtvaardigheid, die na lang talmen eindelijk de rassengelijkheid hebben aanvaard, maar die nog altijd moeite hebben met vrouwenrechten of het homohuwelijk.

Er is gelukkig geen fundamentalistische leider en dat is maar goed zo. Meestal behoren rechtse christenen tot allerlei splinterkerken die elkaar beconcurreren en die traditioneel anti-joods en anti-katholiek zijn. Maar wat we sinds 9/11 wel in de gaten moeten houden, is de groeiende toenadering tussen deze christelijke fundamentalisten en even conservatieve mormonen, joden en katholieken. Theologische verschillen blijken plots minder belangrijk te zijn dan al die politieke standpunten die ze gemeen hebben: tegen abortus, sociale zekerheid, homohuwelijk, stamcelonderzoek, evolutie. Al vijftig jaar vechten ze afzonderlijk voor het recht om religieuze scholen door de staat te laten betalen. Paradoxaal genoeg werken de religieuze leiders van deze groepen nu samen om ervoor te zorgen dat hun kinderen nooit in contact moeten komen met die van hun tijdelijke medestanders.

Deze christelijke fundamentalisten hebben dezelfde agenda als de Taliban: ook zij willen de bijbelse wet invoeren en Amerika (en daarna de hele wereld) onder de onmiddellijke heerschappij plaatsen van de Ene God. We kunnen maar beter bidden dat dit niet gebeurt.


DS, 06-09-2011 (Geert Lernout)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB