Hoe kritisch gaan leerlingen om met webinformatie?

Maar mevrouw, het stond zo op het internet!
Digitaal is het nieuwe normaal. Iedere leerling is slechts één muisklik verwijderd van een perfecte taak of spreekbeurt – met bijbehorende score. Of niet? Hoe betrouwbaar is internetinformatie, en hoe leer je leerlingen er kritisch mee omgaan?

Filosoof Koen De Couck schreef zijn scriptie over onderzoekscompetenties bij jongeren en onderzocht zowel bij twaalf- als bij zestienjarigen hoe ze omgaan met webinformatie. Hoe gebruiken jongeren het internet, wat zijn hun favoriete sites en vertrouwen ze blind op wat ze lezen? De Coucks interesse in het onderwerp is niet verwonderlijk, zelf behoort hij tot de mixed generation. Koen De Couck: “Ik maak deel uit van een scharniergeneratie. Als filosofiestudent heb ik massa’s boeken gelezen, maar ik heb tijdens het schrijven van mijn scriptie óók Google en Wikipedia gebruikt. Ik heb wel een goed excuus: die sites zijn een relatief nieuw fenomeen, waardoor er nog niet veel boeken over bestaan.” (lacht)

Koen De Couck vindt webinformatie niet minder betrouwbaar dan boekenwijsheid, integendeel. “Ook in een gedrukt medium komen fouten voor. Encyclopedieën raken snel verouderd en worden in tegenstelling tot sites als Wikipedia niet snel herzien – in het geval van bijvoorbeeld medische informatie is zoiets toch wel een serieus nadeel. Een site is snel up-to-date én makkelijk toegankelijk: je hoeft er geen twaalfdelige encyclopedie voor in huis te halen.

Ik pleit dus voor webinfo, met de nodige nuances natuurlijk.” Om die nuances gaat het hem nu net. Dé voorwaarde voor het gebruiken van webinformatie is namelijk dat die kwalitatief en betrouwbaar is. Maar hoe herken je die? “Kijk of de informatie recent is. Is ze goed beargumenteerd? Is sluikreclame afwezig? Is de tekst duidelijk gestructureerd? In mijn onderzoek heb ik vooral de kwaliteit van Google en Wikipedia onderzocht, omdat dat bij uitstek de sites zijn die de jongeren bezoeken. Specifiek voor Wikipedia heb ik twee kwaliteitscriteria geïsoleerd: het aantal mensen dat aan de artikels heeft meegewerkt en het aantal keren dat de informatie herzien is. In beide gevallen geldt: more is more. Hoe meer mensen hebben meegeschreven aan een artikel, hoe beter. Dan krijg je een genuanceerde tekst waarin veel verschillende perspectieven zitten. Hoe vaker het artikel herwerkt is, hoe beter. Dat betekent opnieuw dat er perspectieven zijn toegevoegd en onzorgvuldigheden weggewerkt.”

Maar herkennen ook jongeren die kwaliteit, en vanaf welke leeftijd? Koen De Couck: “Jawel. Wanneer het gaat om kwaliteitsvolle informatie kunnen zowel twaalf- als zestienjarigen die onderscheiden. Informatie van slechte kwaliteit herkennen ze daarentegen zelden als dusdanig. Jongeren zijn ‘half’-kritisch: ze herkennen kwaliteit, maar aan de laagkwalitatieve pagina’s laten ze zich vangen. Van twaalf naar zestien jaar groeit echter wel hun kritische bewustzijn. Dat komt niet omdat ze gewoon vier jaar ouder zijn of meer ervaring hebben, maar wel omdat leerlingen bijleren op school Dat is goed nieuws voor de scholen, want het betekent dat ze hun werk doen.”

In de vakoverschrijdende eindtermen voor het secundair onderwijs (VOETen) gaat inderdaad veel aandacht naar de eindterm ‘kritisch denken’. Maar wanneer het gaat over webgedrag, ligt de cruciale periode wat De Couck betreft al vóór het secundair onderwijs. “Het webgedrag van de twaalfjarigen lag al vast op het moment dat ik hen bevroeg. Dat betekent dat het wordt gevormd nog vóór de jongeren die leeftijd hebben. Dus besteden we het best al vanaf de lagere school aandacht aan het ontwikkelen van een verantwoordelijk webgedrag.”

“Kwaliteit en betrouwbaarheid bij online informatiesystemen – Een statistisch-wijsgerige analyse” Koen De Couck sleepte met zijn scriptie de Klasseprijs in de wacht, het onderwijsluik van de Vlaamse Scriptieprijs 2010. Scriptie en synthese vind je op www.scriptieprijs.be.

Hoe werken Google en Wikipedia? Lees het op www.klasse.be/ga/google.

bron:
Klasse voor Leraren 214, april 2011, p. 22-25
http://www.klasse.be/leraren/archief/14482

eigen mening :
Ik ben het volledig eens met Koen De Couck. Onze huidige maatschappij evolueert zo snel dat kinderen op steeds jongere leeftijd in contact komen met het internet.

Persoonlijk ben ik pas op 12-jarige leeftijd in contact gekomen met het fenomeen internet. De basis heb ik dan ook grotendeels meegekrgen op mijn middelbare school. Er worden toen zelfs extra lessen ingelast om de leerlingen bij te brengen met de nieuwe technologie.
Maar nu komen kinderen al vanaf de kleuterklas in contact met het hele pc-gebeuren. Mijn neefje van 5 jaar is soms behendiger in het ding te besturen dan mezelf. Daarom is het zeker aan te raden dat men de kinderen zeker vanaf de lagere school bewust maakt van het internetfenomeen. Niet alleen hoe men betrouwbare informatie moeten vinden maar ook hoe men met het gehele gegeven moet omgaan. Veiligheid is ook heel belangrijk.

Persoonlijk vind ik ook dat men leerlingen bewust moet maken over het feit dat het internet geen plaats is waar men huistaken kan afhalen. Huistaken moeten ze zelf leren maken, kopiëren van teksten staat niet gelijk aan een huistaak maken. Dit aspect moet bij de leerlingen doordringen. Anders heeft het geen nut meer om huistaken op te geven want als iedereen de tekst kopiërt heb je op de duur enkele identieke exemplaren op je verbetertafel liggen.

Deze thematiek is inderdaad een groeiend probleem voor de leerlingen. Praktisch iedereen denkt dat wat op internet staat correct is, maar dat is niet zo. De leerlingen moeten gewoon kritisch staan ten opzichte van het internet, maar niet alleen ten opzichte van het internet maar ten opzichte van de hele media. De media durven wel een vertekend beeld te geven van de realiteit, denk maar aan Fox. Ik denk wel dat boeken betrouwbaarder zijn dan het internet, hoewel dit in dit artikel wel wordt onderuit gehaald. Maar als je al niet meer kan vertrouwen op boeken, hoe kan je dan zeker weten dat de informatie correct is?

Persoonlijk vind ik dat je informatie op het net moet kunnen zoeken. Maar je moet natuurlijk wel weten welke sites er betrouwbaar zijn! Op een website als Wikipedia bijvoorbeeld, kan je zelf informatie op plaatsen. Dit wil niet zeggen dat de informatie niet correct kan zijn, maar met zo'n sites moet je oppassen.

Huistaken kopiëren van het internet vind ik absoluut niet kunnen! Je moet huistaken zelf maken, zodat je kan leren uit je fouten. Als iedereen dit gaat doen en hier een daar een woordje verandert in een zin, krijg je bijna identieke versies om te verbeteren.

Internet gebruiken moet dus kunnen, maar de jongeren moeten zich bewust worden van het onderscheid tussen goede/betrouwbare websites en slechte/onbetrouwbare websites.

Ik ben helemaal akkoord met wat Lies en Jonas zeggen. Leerlingen moeten weten waar ze betrouwbare informatie op het net kunnen zoeken. De meeste leerlingen zoeken alles op Wikipedia maar weten niet dat iedereen daar zelf (foute) informatie kunnen opzoeken. Als toekomstige leerkrachten is het dus belangrijk dat wij de jongeren helpen te zoeken naar goede sites.
Vroeger werd er bij mij in de klas boekbesprekingen letterlijk van het internet afgehaald. Niemand besefte hoe erg het was tot een leerkracht er ons op attent maakte. Ik vind het niet erg dat leerlingen kijken naar andere taken om er inspiratie uit te halen, maar als ze plagiaat plegen, vind ik dat wel erg. Dat is een van de puntjes die ik de leerlingen duidelijk wil maken als later echt voor de klas sta.

Het is inderdaad erg moeilijk om leerlingen nog kritisch te maken ten tijde van het internet.
Even een praktisch voorbeeld om te verduidelijken. Nog niet zo lang geleden moest ik een les geven over het internet.

Ik slaagde er maar niet in om de leerlingen duidelijk te maken dat het internet niet altijd correcte informatie weergeeft. Ik leek maar niet door te dringen tot de leerlingen, zij hadden het idee dat alles correct was wat er op het internet gevonden werd.
Ik denk dat het dus erg belangrijk wordt in de toekomst om de leerlingen hier echt wel op te wijzen dat er toch fouten op het internet staan.

__________________
Divide and Conquer