Burgers zonder zin


Wist u dat een mens niet met burgerzin geboren wordt, maar burgerzin verwerft door opvoeding? Dat moet wel zo zijn, want het staat zwart op wit te lezen op de website van Onderwijs Vlaanderen. Opvoeden tot burgerzin staat zelfs in de eindtermen. Ook al blijkt dat ze niet worden gehaald.


Burgerzin door opvoeding. Voor mij is het Chinees. Waar haalden vorige generaties hun burgerzin dan vandaan? Er werd veel minder lang naar school gegaan, en de opdracht van het onderwijs beperkte zich louter tot kennisoverdracht. In de godsdienstles kwamen ze de knapen wel eens opjutten om voor Christus en Vlaanderen aan het Oostfront te gaan vechten. Veel later fluisterde dan weer een als links gebrandmerkte leraar zijn laatstejaars in om tegen de raketten te gaan protesteren. Big fun. Verder werd je de Brabançonne aangeleerd en had je vrijaf op de dag van de dynastie.

Op het thuisfront stond opvoeding veelal voor gehoorzaamheidstraining. Politiek bewustzijn beperkte zich tot het genetisch overhevelen van een kleur. ‘Wij zijn bij de blauwe, jongen.’ ‘Wij zijn al zes generaties sossen.’ ‘Jij gaat naar de scouts, wij zijn…’ En daar bleef het bij. Niemand die ooit twijfelde aan je burgerzin, die zat ingebakken. Wie niet bij het koningshuis hoorde of blauw bloed had, was een burger. Of je daar nu zin in had of niet. Niets opvoeding tot kritische burgers. En toch gingen velen onder ons plots vrijwillig politieke en sociale wetenschappen studeren. Zou burgerzin in de waaier betekenissen dan toch gewoon aangeboren kunnen zijn?

Vandaag eist men van een school veel meer. Naast een welomlijnd kennispakket wordt er door de overheid verondersteld dat scholen kinderen opvoeden. En het liefst nog tot tolerante, sociaalvaardige, creatieve, welsprekende en ecologisch bewuste burgers, die nu al exact voorgerekend krijgen wat hun aandeel in de staatschuld bedraagt en die straks hun schouders kunnen zetten onder de bouwvallige democratie. Oh ja, en ze moeten ook nog interesse hebben in politiek, zelfstandig opinies kunnen vormen en leren kritisch zijn. Waaruit mag die kritiek dan bestaan? Ik heb het gevoel dat de opinies die ze eropna moeten houden ook in het boekje staan. Hoe kunnen onze jongeren anders falen voor de burgerzintest?

Ze schieten tekort omdat ze afwijzend staan tegenover de multiculturele samenleving. Op school meer dan elders wordt die in de praktijk ervaren. Hebben leerlingen dan niet het recht om het utopisch model waar je halsstarrig in moet geloven ter discussie te stellen? Waarom Angela Merkel wel en zij niet? Vlaamse jongeren zakken ook voor burgerzin omdat ze minder in democratie geloven dan Europese leeftijdsgenoten. Ik wist niet eens dat democratie een geloof was, iets waar je jezelf zonder tastbare bewijzen aan moest overleveren. En hoe kunnen scholen hun leerlingen dan ‘bekeren’ tot de democratie? Door terug te grijpen naar de Oude Grieken? Want geef toe, het versplinterde bouwpakket dat België heet, is niet bepaald een schoolvoorbeeld van een democratie. Wat moeten ze leren over onze instituten?

Zou het kunnen dat politieke apathie een gezonde overlevingsstrategie is om niet rotgefrustreerd rond te lopen? Hoe kunnen tieners in politiek geloven? Ze kunnen zich de laatste legitieme, werkelijk democratisch verkozen regering niet eens herinneren.

En als scholen dan een soort opvoedingsgestichten moeten zijn met een allesomvattende vormingstaak, dan moet dat niet leiden tot besparingen maar net tot meer investeringen in dat onderwijs. De arrogantie waarmee de overheid zich teleurgesteld verklaard in de burgerzin van de komende generaties grenst aan de absurditeit. Slecht bestuur als handelsmerk voeren en alle verantwoordelijkheid afwijzen, dat doet de politiek. Het onderwijs faalt, want het slaagt er niet in onder het mom van burgerzin aan weldenkende kinderen een fata morgana te slijten.

Wel, laten we hen opvoeden tot kritische, zelfstandig denkende burgers op school en thuis. Dan stappen er straks weer studenten door de straten die protesteren tegen het geklooi. Nieuwe burgers die durven te zeggen dat we er geen zin meer in hebben! Niet zo’n generatie lafaards als wij, die alleen nog verstopt in een plastic vakbondshesje durven te brullen. Eens kijken wie er dan een domweg bevelen uitvoerende politiemacht opaf stuurt.

Chris Van Camp


Knack, 01-12-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB