dinsdag 01 september 2009
De Standaard
Auteur: Valerie Droeven BRUSSEL -

Terwijl het onderwijs het imago heeft dé sector met de meeste werkzeker- heid te zijn, verkeren heel wat jonge leerkrachten in een onzekere situatie.

Van onze redactrice

'Voor jonge leerkrachten betekent in het onderwijs stappen, kiezen voor enkele jaren van grote werkonzekerheid', zegt Mark Elchardus, hoogleraar aan de VUB. Op vraag van het departement Onderwijs lichtte hij het lerarenberoep door. Dat onderzoek resulteerde in een boek dat over enkele weken te koop is. 'Het uitgangspunt van die studie was het tekort aan leerkrachten waar ons onderwijs op afstevent.'

Een belangrijke sleutel voor dat probleem ligt bij de jonge leerkrachten, zegt Elchardus. Meer dan 30 procent van de leerkrachten die in het secundair onderwijs beginnen les te geven, stapt er binnen de vijf jaar weer uit. Terwijl het onderwijs een van de enige sectoren is waarin de werkzekerheid zo groot is, vreest 17procent van de leerkrachten jonger dan dertig dagelijks hun baan te verliezen. Dat tegenover 5procent van hun leeftijdsgenoten in andere beroepssectoren.

'Jongeren werken vaak met tijdelijke contracten en weten dus niet of ze volgende maand nog een job hebben. Bovendien moeten ze zich vaak tevredenstellen met een deeltijdse opdracht. Tekenend is dat vier op de tien leerkrachten onder de dertig die deeltijds werken, dat onvrijwillig doen', zegt Elchardus.

'Door die onzekerheid stappen heel wat leerkrachten uit het beroep. Maar ook studenten die de lerarenopleiding volgen, stromen niet door naar het onderwijs omdat ze de verhalen hebben gehoord. Ze kiezen voor een baan die hen meer werkzekerheid biedt.'

Gemiddeld duurt de onzekere periode voor beginnende leerkrachten ongeveer drie tot vier jaar, zegt Elchardus. 'Maar uit focusgesprekken kwamen ook verhalen naar voren waarbij jongeren tot tien jaar in zo'n systeem van onzekerheid bleven zitten.'

Toch is werkonzekerheid niet het enige struikelblok voor beginnende leerkrachten. 'Heel wat leerkrachten hebben in het begin problemen met gezag in de klas', zegt Elchardus. Het tijdelijke karakter van hun opdracht ligt mee aan de basis van dat probleem. Beginnen als vervanger van een zieke leerkracht is ondermijnend voor een jonge leerkracht, stelt de studie. 23procent van de leerkrachten die stoppen met lesgeven, zegt moeite te hebben gehad met discipline in de klas. Ongeveer evenveel had moeite om de leerlingen te motiveren.

'Het is niet aan ons als wetenschappers om het beleid uit te tekenen', zegt Elchardus. 'Maar we zien wel oplossingen voor dat probleem. Om te beginnen moet er opnieuw nagedacht worden over de vaste benoeming. Het heeft geen zin om die benoeming af te schaffen. Maar er gaan wel heel wat privileges mee gepaard. Vast benoemde leerkrachten kunnen wel heel lang gedetacheerd blijven zonder dat ze vervangen worden. Bovendien moet het mogelijk worden voor leerkrachten om in een eerste fase van hun loopbaan met een contract van onbepaalde duur aan de slag te kunnen.'

Behalve over die chaotische beginperiode van hun carrière zijn leerkrachten meer tevreden over hun baan dan andere mensen. 'Ze zijn gemiddeld gelukkiger dan mensen uit andere sectoren, zo blijkt uit de studie', zegt Elchardus. 'Erg bemoedigend is ook dat het onderzoek uitwijst dat leerkrachten zeer sterk maatschappelijk betrokken zijn, dat ze actief cultuur beoefenen en dat ze sociaal meer bewogen zijn dan de gemiddelde Vlaming. Bovendien kiezen ze vaker vanwege de inhoud voor de baan dan andere werknemers. Ze willen in de eerste plaats lesgeven. Je zou dus kunnen stellen dat ze hun baan als een missie zien.'

'Leraars. Profiel van een beroepsgroep', uitgegeven bij Lannoo, verschijnt midden september.

Ik ken veel leerkrachten. Die kan je onderverdelen in 2 groepen. Zij die al in de privé gewerkt hebben, en zij die dit nog niet gedaan hebben. In die eerste groep zijn er velen die na een paar jaren zeuren en klagen. Ze zijn het lesgeven beu. Als je dan vraagt naar de specifieke redenen, sorry, maar dan lach ik is. Ik nodig elke vastgeroeste leerkracht uit (die nog nooit in de privé heeft gestaan), van dit 10 jaar te doen. Daarna wil ik een evaluatie. Gegarandeerd dat ze allemaal, of toch het grootste merendeel, terug naar het onderwijs komt.
Uiteraard, wat velen niet weten, is dat in de beginperiode het een ware strijd is tussen leerkrachten onderling om die oh zo mooie titel van "vast benoemd" vast te krijgen. En dat gaat ver. Een echt slagveld...Maar ja, alles heeft nu eenmaal zijn goede en slechte kanten.
Voor mij blijft het onderwijs een prachtige sector...Een uitdaging, een verrijking keer op keer. Iets wat ik nooit had bij mijn ex-werkgever.