Wachten op échte papieren


Tien jaar is ze al in België. Wegens medische problemen kreeg ze vorig jaar een tijdelijke verblijfsvergunning. ‘Mijn zoon werd enorm boos toen hij die papieren zag. Het zijn geen échte', zei hij.


Elke dag brengen een paar honderd mensen zonder papieren een bezoek aan zaal Harmonie in de Mechelsesteenweg in Antwerpen. Tot 15 december hebben ze de tijd om hun aanvraag tot regularisatie in te dienen. ‘Dertien jaar ben ik al in België', zegt een Afrikaanse vrouw. ‘Al die tijd geen inkomen. Kind gekregen, regularisatie gevraagd. Maar niet gekregen. Hopelijk nu wel.' En dan vlucht ze weg.

Een stel uit Kosovo fulmineert: ‘We zijn hier al tien jaar en hebben vijf jaar papieren gehad om te mogen werken. En dan ineens niet meer. Wij zijn jong en gezond en kunnen werken. Maar het mag niet.' Ja, in het zwart doen ze het natuurlijk wel. Maar ssjt, niet luidop zeggen!

De dame van de Dienst Vreemdelingenzaken achter de infobalie is geduldig en moedigt mensen aan om zoveel mogelijk bewijzen van ‘verankering' te verzamelen. ‘Hebt u geen doktersbriefjes? Bent u nooit ziek geweest? Of een busabonnement? Een arbeidscontract misschien?' Een man van Noord-Afrikaanse afkomst maakt zich boos: ‘Een contract? Natuurlijk niet. Dat krijg je pas als je papieren hébt.'


Verleden in een doos

Marina (45) heeft thuis een grote doos vol ‘bewijzen'. ‘Ik háát die doos, die mij altijd weer met mijn verleden confronteert. Maar goed, hopelijk kan ik ze nu voor het laatst gebruiken.'

Ze woont al tien jaar in Antwerpen en twee van haar drie kinderen werden er geboren. De oudste is bijna 15, een tiener die haar de oren van het hoofd zeurt, zoals tieners doen. Een tweede zoon is vijf, een dochtertje is twee. Marina spreekt goed Nederlands, maar schrijven vindt ze moeilijk. Daarom volgt ze nu les in een school voor volwassenen. In een andere school volgt ze lessen Excel en Word. ‘Iemand van het OCMW heeft me gezegd dat ik later misschien als bediende kan werken, maar dan moet ik beter leren schrijven en met de computer kunnen werken.'

In Oekraïne werkte Marina als designer-ontwerper. Sinds haar aankomst in België is ze acht jaar lang poetsvrouw-in-het-zwart geweest. Soms in Antwerpen zelf, soms in villa's in de bossen rondom de stad, waar alles peis en vree uitstraalt. Een maand na de geboorte van haar tweede kind stond ze er al weer: ‘Als je te lang wegblijft, zeggen ze dat ze “zelf gaan poetsen”, wat betekent dat ze iemand anders hebben gevonden. De opdrachtgevers willen liever niet dat je een privéleven hebt. Je moet het wegstoppen in de zak van de stofzuiger en nooit meer opendoen. Ze verwachten maar één ding: dat je hard en veel werkt, zoals een robot. Hard werken vind ik niet erg hoor. Maar hard werken zonder vooruitzichten op een beter leven, dat knaagt.'

‘De Belgische maatschappij kan niet zonder ons. Wij, de poetsvrouwen zonder papieren, zijn veel beter dan de poetsvrouwen met dienstencheques. Omdat wij geen extra's krijgen en omdat wij bang zijn om het werk te verliezen, doen wij hard ons best. Het is een paradox: men wil ons niet, maar ons werk wil men wel.'


Niet op sneeuwklas

Vorig jaar is ze ziek geworden, en op basis daarvan kreeg ze een tijdelijke verblijfsvergunning. ‘Ik krijg nu een leefloon. Het is niet veel, maar het is evenveel als ik verdiende door elke dag in het zwart te werken.'

Ze kon ook eindelijk een betere woonst zoeken. ‘Ik woonde met mijn drie kinderen op een studio. Ik had die netjes gemaakt. Maar de maatschappelijk werkster die op huisbezoek kwam, schrok en zei dat het niet leefbaar was.' Ze haalt haar schouders op: ‘Als de wasmachine draaide, moest ik de radio uitdoen. Voor mijn oudste zoon was het niet makkelijk om daar te studeren, als de jongste twee kabaal maakten.'

Weten de kinderen dat ze geen papieren hebben? ‘Mijn zoon van 15 natuurlijk wel. In de lagere school mocht hij niet mee op sneeuwklas naar Zwitserland: hij kon de EU niet uit. Dat was een grote klap voor hem. En in de zesde klas werd hij gepest omdat hij geen identiteitskaart kreeg, zoals alle anderen. Ze wilden niet meer naast hem zitten en hij mocht niet meer meevoetballen. Natuurlijk doet dat zeer.'

De jongen studeert Latijn, zegt zijn moeder trots. ‘Hij is een knappe kop hoor. Misschien is hij wel zo slim omdat hij al zoveel heeft meegemaakt. Het eerste wat hij wilde toen we vorig jaar tijdelijke papieren kregen, was naar de tandarts gaan voor een beugel. Daar vroeg hij altijd naar, want zijn tanden staan nogal slecht. Toen de tandarts zei dat het nog te vroeg was, dat hij eerst nog wat moet groeien, geloofde hij het haast niet. Hij maakte zich boos op mij, ook al was hij erbij toen de tandarts het zei.'

Zelf was ze te moe en te uitgeput om echt blij te zijn met de tijdelijke papieren. ‘Mijn zoon was ook helemaal niet blij. “Dit zijn nog altijd geen échte”, riep hij uit. Wat moet zo'n jongen op school zijn best doen, als hij later alleen maar zwartwerk mag doen?'


Schoolboeken

Overigens heeft ze al een paar keer haar hand moeten ophouden om zijn schoolboeken te kunnen betalen. ‘Twee jaar geleden had ik in de zomer heel weinig werk gehad. Ik had niet zomaar 300 euro voor de schoolboeken. De mensen van het Protestants Centrum hebben mij geholpen en een jaar later heeft de schooldirecteur ervoor gezorgd dat we een pakket tweedehandsboeken kregen. En een rekenmachine, die kost ook al gauw meer dan 100 euro! Ik wil ook dank zeggen aan de organisatie Moeders voor Moeders, die ons hielp met eten en kleren.'

Oeps, ze mag niet vergeten haar advocaat te betalen, die de regularisatieaanvraag helpt klaarstomen. ‘In maart heb ik ook een aanvraag ingediend naar aanleiding van die nieuwe maatregel voor gezinnen van minister Turtelboom. Ik ben het allemaal een beetje moe.' Wanneer gaat ze haar nieuwe aanvraag indienen? ‘Ik weet het nog niet. Ik ben intussen mijn Oekraïense reispas kwijt. Ik heb daarover een verklaring afgelegd bij de politie, maar dat volstaat niet zegt mijn advocaat. Ik zou nu terugmoeten naar de Oekraïense ambassade, om een nieuwe pas te vragen.'

Ze zucht. ‘Ken je dat verhaal van die man die door de Sovjets vergiftigd is? Zo werd ook mijn schoonfamilie bedreigd. Ik heb dat verteld tijdens het interview voor mijn asielaanvraag, maar ze zeiden dat het onmogelijk was. “De KGB bestaat niet meer, uw land is vrij”, zeiden ze.' Ze schudt haar hoofd: ‘De Belgen begrijpen dat niet.'

Is ze bang? ‘Ik zal altijd bang blijven. Ik slaap slecht. Ik heb nachtmerries. Je hoort zoveel Russisch hier op straat in Antwerpen... Mijn psycholoog zegt dat ik die angsten achter mij moet laten. Maar ook echte papieren zullen daar niets aan kunnen veranderen.'


DS, 25-09-2009 (Veerle Beel)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Het lijkt me enorm vreselijk om zo te leven, om zo'n angsten te kennen en te doorstaan. Wij, Belgen, weten het echt niet hoe goed we het hier eigenlijk hebben. Zijn we ziek, dan is er de mutualiteit. Krijgen we kinderen, dan krijgen we kinderbijslag. Zo gaat het maar voort eigenlijk. En toch zijn we niet tevreden?

Ik heb enorm respect voor zo'n mensen die ondanks alles er toch blijven in geloven dat het goed gaat komen met hen. Ik ga ieder jaar op kamp met maatschappelijk kwetsbare kinderen. Op zo'n vakanties maak je altijd nogal wat mee. De kinderen komen soms af met verhalen waar je liever je oren en ogen voor dicht doet. Deze vrouw blijft proberen en wordt het ook beu, dat is duidelijk merkbaar. Maar het positieve hier vind ik toch wel dat zij deze frustratie niet uitwerkt op haar kinderen.

Voor kinderen die eigenlijk niet op vakantie kunnen gaan, omdat ze daar het geld niet voor hebben, is Jeugd & Vrede eigenlijk de echte oplossing. Je kan iets regelen met de organisatoren van de kampen en zij zien dan hoeveel je moet betalen. Voor zeer weinig geld kan zo'n kind zich dan toch een hele week uitleven en amuseren.
Daarom ga ik zo graag met Jeugd & Vrede op kamp, om die kinderen toch tenminste iets leuks in hun leven te geven. Leuke herinneringen doen vaak veel in kwade tijden...

__________________
Wat als het oorlog was...
en er ging niemand naartoe?