Red de universiteit


Het academiejaar is begonnen. Het onderwerp is mij niet onbekend. Niet onbemind. Stop. Want melig wil ik niet worden. Ik heb er niet voor gestudeerd. Ik ben kerkjurist.

Terzake. Hoe gaat het eigenlijk met de universiteit? Het gaat niet goed. Het gaat niet slecht. Het gaat. Zoals in sommige andere landen van Europa maakt de universiteit in Vlaanderen in alle bescheidenheid een crisis door.

Een ietwat schizofrene rol was altijd al voor haar weggelegd. De instroom was breed, want democratisering van het onderwijs is belangrijk. Maar het onderzoek bleef elitair. Heel akelig uitgedrukt: wij deden aan ,,toponderzoek''.

De laatste jaren is er, geruisloos en geleidelijk, veel veranderd. Een diploma hoger onderwijs, meer en meer ook een universitair diploma, behoort stilaan tot de basisuitrusting van de gemiddelde jongere. Precies zoals een paar decennia geleden het voltooien van de middelbare school eerder de regel dan de uitzondering werd. Vandaag sluiten studenten met de universiteit een contract. Om een diploma te behalen. De kwaliteit van het onderwijs daalt daardoor een beetje. Meestal valt het nog wel mee. Al moet er - laten we het maar heel eerlijk zeggen - voor sommige buitenlandse studenten echt wel heel wat water bij de wijn worden gedaan.

De medaille heeft een keerzijde. De universiteit is (op het gebied van onderwijs) een verlengstuk van de middelbare school geworden. Veel studenten scheppen genoegen in hun vak en in de nobele kunst van het denken, die ook aan de universiteit nog een flink aantal aanhangers telt. Maar je kunt ook een diploma behalen wanneer je een alerte consument met een geringe intellectuele belangstelling bent.

De universiteit is voor sommigen een beschermd milieu geworden, waarin de gouden jeugd heerlijk wordt voortgezet, aangevuld met brave seks, beschaafd plezier en een pamperende pedagogische begeleiding. De ware strijd om in het leven te slagen, komt later, maar is natuurlijk even onverbiddelijk als voorheen. Hij wordt onontkoombaar bij het zoeken naar een behoorlijke job, waarvoor een diploma met grote onderscheiding of een doctoraat opgesmukt met een fabelachtig voetnotenapparaat al lang geen garantie meer biedt. Steeds meer, en vaak onterecht, leeft bij creatieve mensen het vooroordeel dat iemand die een doctoraat voorbereidt, vooral dan in de humane wetenschappen, communicatieve vaardigheden mist om in een onbeschermd milieu te overleven. De universiteit is een school, en wie blijft daar in godsnaam levenslang hangen?

Universitaire bestuurders versterken soms de vooroordelen. Ze willen dolgraag ,,deelnemen aan het maatschappelijke debat'' (het cliché van 2005, nu de term 'toponderzoek' last krijgt van enige stramheid), maar liefst niet in de media. Waarom in godsnaam die pleinvrees? Omdat helderheid onthullend werkt?

Maar genoeg gefilosofeer. To the point. Is de universiteit wereldvreemd? Moeten wij haar afschrijven?

Zij verdient minder respect dan zij zelf denkt, maar meer dan zij daadwerkelijk geniet. In ieder geval moet zij zich uit haar eigen subcultuur bevrijden, bijvoorbeeld door deeltijdse professoren aan te trekken die in de boze buitenwereld overeind zijn gebleven. Sluwe advocaten zonder strafregister bijvoorbeeld. Of door de wol geverfde politici die verschillende generaties babes in eer en deugd hebben overleefd. Ongeduldige mensen ook die het dagelijkse universitaire leven te formeel en te bureaucratisch vinden, maar tegelijk beseffen dat actie zonder reflectie weinig zin heeft. Vaak zijn deze lieden bereid voor de universiteit die hen heeft gevormd iets terug te doen, voor weinig geld. De wetenschap is hen enige versterving waard.

Andersom mag ook de samenleving de universiteit niet loslaten. Minder dan voorheen zijn, voor 'topfuncties', universitaire einddiploma's voldoende. Geheel buiten de traditionele universiteiten duiken meer en meer opleidingen van hoog niveau op. Erg dure opleidingen overigens, wat vanuit een democratisch oogpunt te betreuren valt. Het risico bestaat dat in dit elitaire circuit voor het grote talent dat aan de universiteit ondanks alles aanwezig blijft, nauwelijks een plaats zal zijn. Een vergissing van formaat.

De universiteit is niet meteen de meest flitsende instelling in onze samenleving. Maar ze is evenmin een reservaat. Het is niet omdat professoren in hun jeugd brave studenten waren die hoge cijfers haalden, dat er niets mee te beginnen valt. Gun hen gewoon een tweede kans.


Rik Torfs is hoogleraar kerkelijk recht. ,,Het hellend vlak'' verschijnt tweewekelijks op donderdag.


29/09/2005 Rik Torfs

©Copyright De Standaard

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB