Het verlangen van Leuven


Zeven Leuvense hoogleraren vragen zich af wat er nu gaat gebeuren met de evaluatieprocedure die eind vorig jaar rector Marc Vervenne een onvoldoende gaf. Ze hopen dat de komende rectorverkiezingen een periode worden van kritische bezinning en niet van cynisme en de schemergevechten die nu lijken plaats te vinden.


De discussie die begin december vorig jaar is ontstaan aan de Leuvense universiteit ten gevolge van de negatieve evaluatie van rector Marc Vervenne, is nog niet uitgewoed. De bijzondere universiteitsraad, het orgaan dat de evaluatie heeft uitgevoerd, heeft intussen wel beslist dat de evaluatieprocedure 'grondig' zal worden 'heroverwogen', maar veel vertrouwen heeft dat bij haar talloze critici niet gewekt. Zij blijven onder meer met de - nog steeds onbeantwoorde vraag - zitten welke criteria bij de evaluatie werden gebruikt.

Bovendien heeft de voorzitter van de Leuvense associatie, het netwerk van universiteit en hogescholen waarvan de KU Leuven deel uitmaakt, zich intussen in het debat gemengd. André Oosterlinck verklaarde onlangs in De Standaard(DS 16 januari) achter de evaluatieprocedure te staan, om er meteen aan toe te voegen het universitaire bestuur ook niet te willen laten afhangen van 'volstrekt open verkiezingen'. Dat is een merkwaardig feit. De voorzitter van de associatie heeft zich tot dusverre in de discussie op de achtergrond gehouden: zij betrof immers de universiteit, niet de samenwerking tussen universiteit en hogescholen. Of toch niet? Het lijkt er steeds meer op dat de evaluatie van rector Vervenne verstrengeld was (en is) met een strijd tussen universiteit en associatie.

Intussen is ook een andere zaak duidelijk geworden: de wijze waarop de evaluatie van de rector is verlopen, toont dat ook binnen de universiteit zelf spanningen aanwezig zijn. Met name tussen het college van bestuur en de raad van bestuur liggen de verhoudingen moeilijk. Het eerste wordt gevormd door de rector, de vicerectoren en de algemeen beheerder van de universiteit. De raad van bestuur bestaat vooral uit 'externen', personen die niet aan de universiteit zelf werkzaam zijn, maar - onder meer - uit de bedrijfs- en de financiële wereld afkomstig zijn. De verhouding tussen beide moet niet zwart-wit worden voorgesteld. Het college van bestuur incarneert niet het ideaal van de 'zuiver academische wereld', terwijl, omgekeerd, de raad van bestuur niet eenvoudig staat voor een onbegrensde verzakelijking van de universiteit.

Alle partijen in de discussie zijn het er inderdaad over eens dat ook aan een universiteit de principes van goed beheer en management volop moeten spelen. Wat echter veel minder duidelijk is, is hoe deze principes optimaal kunnen worden gecombineerd met het noodzakelijke respect voor de specifieke wetenschappelijke en pedagogische missie van de universiteit en de unieke academische vrijheid van haar leden. De academische overheid zal immers maar kunnen functioneren als het professorencorps én alle andere medewerkers van de universiteit zich volop betrokken voelen bij de visie van die leiding op hun universiteit.

Dat is geen louter 'academische' aangelegenheid. Het gaat hier om de toekomst van de universiteit zelf, om de manier waarop zij tegemoet komt aan de verwachtingen van de samenleving die haar voedt, om de wijze waarop de maatschappij aanvaardt dat er in haar midden een plaats is waar halsstarrig wordt gestreefd naar autonome en belangeloze kennis. Een plaats die altijd het chaotische en - laat ons het woord toch maar gebruiken - subversieve karakter zal hebben dat de wetenschap zelf in zich draagt.

Om die eigenheid te verdedigen is een krachtige rector nodig, een rector bovendien wiens optreden ten volle gelegitimeerd is door de interne 'stakeholders' van de universiteit: de professoren, de assistenten en onderzoekers, het administratief en technisch personeel, de studenten. Tot nader order biedt een rechtstreekse verkiezing door de universitaire gemeenschap hiervoor de beste garantie. Het bestuurlijke zwaartepunt van de universiteit dient dan ook het college van bestuur onder leiding van de verkozen rector te zijn. Dat die universiteit intussen honderden miljoenen euro, duizenden personeelsleden en nog veel meer studenten vertegenwoordigt - en dus een groot 'bedrijf' is geworden - verandert daar niets aan; dat betekent wél dat de organisatie van de universiteit verder moet worden geprofessionaliseerd.

De rol voor de raad van bestuur dient daarbij aan te sluiten. Van die raad kan worden verwacht dat hij reflecteert over de grote keuzes die de universiteit moet maken en dat hij fungeert als een kritisch klankbord voor het college van bestuur. Hij moet dan ook zijn samengesteld uit mensen die begrijpen hoe een universiteit functioneert, wat de eigenaardigheden zijn van haar onderzoeks- en onderwijsopdracht, en wat academische vrijheid impliceert. Aangezien de KU Leuven een internationale ambitie heeft, moet daarbij ook beroep worden gedaan op mensen die ervaring hebben met het bestuur van buitenlandse topuniversiteiten en onderzoeksinstellingen.

Een raad van bestuur die op gepaste wijze is samengesteld, die transparant werkt en democratisch gelegitimeerd is, en die precieze bevoegdheden heeft, hoeft niet op ramkoers te zitten met het college van bestuur. Integendeel, zij zal met de rector en diens bestuursploeg kunnen samenwerken. Zij zal de universiteit laten zijn wat zij verlangt te zijn: een centrum van grensverleggende kennis en door generaties overgedragen geleerdheid, van onafhankelijkheid en verantwoordelijkheid.

De periode van de komende rectorverkiezingen zou best een periode van kritische bezinning worden, niet van cynisme en schemergevechten. De rectorkandidaten moeten de open discussie aangaan over het bestuursmodel dat zij voorstaan, en uitleggen hoe zij, als rector, de diversiteit en de rijkdom van de universiteit zullen beheren en tot vrucht brengen. Vele jaren geleden werd uit een soortgelijke gezagscrisis een heel grote rector voortgebracht. Rector Piet de Somer was een eigenzinnig man, die op weergaloze wijze de unieke positie van de universiteit en de wetenschap tegen ieder establishment in heeft weten te verdedigen. Laat ons ook deze crisis als een kans zien om de KU Leuven te vernieuwen onder een resoluut en door de hele universitaire gemeenschap gedragen bestuur. Het is onze plicht.

Stefaan Cuypers, Jan Eggermont, Ortwin de Graef, David D'Hooghe, Dirk Roose, Bart de Strooper en Jo Tollebeek zijn allen hoogleraar aan de KU Leuven.


DS, 21-01-2009

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB