Zeepbel spat open, de staat verschijnt op het toneel. Wall Street failliet? Witte Huis staat klaar

door Freddy De Pauw


Vorig jaar spatte de Amerikaanse zeepbel van de zogenaamde ‘subprimes’, verhandelde riskante hypotheekkredieten, uiteen. Geen grote nood, het ging alleen maar om de subprimes. Al die erger voorzag werd afgeschilderd als een onheilsbode. Maar nu blijkt het toch om veel meer te gaan, niet alleen het Amerikaanse vastgoed vormde een zeepbel. Jarenlang gaven Amerikaanse overheid (onder meer door de oorlog in Irak) en de huishoudens veel meer geld uit dan er binnenkwam. Ze leefden uitgebreid op krediet.


Vanuit Japan, China, de Arabische Emiraten … kwam er geld om dat krediet te financieren. Intussen kende de hebzucht van Wall Street geen grenzen, werd er alsmaar meer risico genomen, los van wat men de "echte economie" noemt. Dat allemaal in het vaste geloof dat de heilige vrije markt alles zou regelen.

We hebben het ook in ons land meegemaakt, de piramidespelen die in dorpen en steden neerstreken. Je zet geld in en speculeert erop dat anderen het spelletje volgen en nog meer inzetten, waardoor je zelf winst maakt. De grote winstnemer is de organisator. Even, in 1996, werd er in ons land aan gedacht die organisatoren op de lijst van maffiaorganisaties te plaatsen. Maar dan hadden ze ook de organisatoren van de piramidespelen in Wall Street en andere casino’s als maffia moeten bestempelen. Daar hebben hebzuchtige bankiers jarenlang zeepbellen geblazen. En zoals te verwachten, de een of andere dag spat een zeepbel open. Het kaartenhuis is inderdaad ingestort.


Experts

Een verklaring? Onlangs verklaarde op een Nederlandse tv-zender een man dat hij genoeg had van al die ‘economen’ die achteraf alles kunnen verklaren. Maar economie is zoals astrologie, zei hij, ze voorspellen van alles en af en toe komt er ook iets uit. Economen, verlos er ons van, was zijn conclusie.

Het klinkt radicaal, maar na de storm in Wall Street is men geneigd de man toch gelijk te geven. Kijk maar naar al die noteringfirma’s, privé-instanties die punten geven voor de solvabiliteit van duizend en één dingen, tot en met de staatsschuld van landen. "Ratings" noemen ze dat. Bedrijven en staten zitten uit te kijken naar een AAA van zo een agentschap. Maar nu blijkt dat die agentschappen zich zelf niet goed kunnen waarderen, ze gaan zelf over kop. Hadden we die trouwens al niet aan het werk gezien bij Lernout & Hauspie? Ook daar zaten ze er mijlenver naast. Maar wie trekt daar lessen uit? Welke lessen werden trouwens getrokken uit de megafaillissementen van de bank BCCI begin van de jaren 1990, van Enron en WorldCom, van de uiteengespatte technologie zeepbel?

Vergeten we ook niet dat al die lieden die de speculatie (naar de afgrond) stuurden, daar elk jaar een fortuin voor krijgen! John Paulson, patron van het hedge fund Paulson & co, verdiende vorig jaar drie miljard dollar, twee miljard euro!


Ontregeld

Het is vooral ontroerend om te zien hoe economisten die zwoeren bij de onaantastbaarheid van de vrije markt en de ‘deregularisatie’ (ontregeling) van de voorbije dertig jaar, nu ineens de sleutelrol van de overheid ontdekken. Want het is die versmade overheid die nu ineens al die casinospelers ter hulp snelt. Daarmee is zelfs het taboewoord "staat" weer in genade nu diezelfde staat, die van de VS, tegen haar eigen dogmatiek in bijna 1.000 miljard dollar uittrekt in een poging een verdere instorting van het systeem af te remmen.

Tot hoever zal die Amerikaanse staat gaan om een crisis af te remmen die een gevolg is van haar eigen beleid van ontregeling? De speculatie nam onvoorstelbare afmetingen aan, los van wat nu "de echte economie" wordt genoemd. Welke mens met gezond verstand raakt daar nog aan uit? Ah, de speculanten mogen nu ineens niet meer ‘shorten’ op de dalende aandelen? Geen probleem, dan gaan ze maar weer speculeren op olie en grondstoffen waarvan de prijzen de hoogte inschieten. Zo raken ze inderdaad de "echte economie", die van de bevolking.

Hoever zal Washington in die redding gaan? De globale schuld van de financiële markten van de VS wordt wel op 15.000 miljard dollar geschat. Zal de Amerikaanse regering uiteindelijk het grootste deel van de banken moeten nationaliseren? Met alle gevolgen, want de Verenigde Staten zijn nu al veruit de grootste schuldenaars van de wereld. Nu al wordt op de Amerikaanse begroting een deficit van 8 tot 10 % voorzien, met een stijging van de schuld tot 70% van het bruto binnenlands product. Het dreigt slechts een begin te zijn. Bijna twintig jaar geleden barstte in Japan een vastgoed zeepbel open. De Japanse staat sprong ook bij, de overheidsschuld is opgelopen tot 160 % van het bbp.

Bovendien komt de instorting van de zogenaamde ‘hedge funds’, de grote speculatiefondsen, er nog aan. Die ‘hedge funds’ zijn de kampioenen van de speculatie. "Het zwarte gat van de wereldfinanciën", zegt Daniel Lebègue van Transparency International, gewezen bankier. Moet het ons verwonderen dat de zetel van veel fondsen in fiscale paradijzen, de zogenaamde offshore centra, staan?


Dank u, staat

De bewering dat de staat soms dient om de verliezen van de privé te socialiseren (op de rug van de gemeenschap te schuiven) en alle winstgevende activiteiten te privatiseren, komt nu toch wel duidelijk tot uiting. Ja, horen we ‘economisten’ zeggen, die staat kon niet anders. Ze geven toe dat de burgers opdraaien voor de ramp die de speculanten hebben veroorzaakt. Maar tegelijk zeggen ze dat het voor die burgers nog veel erger zou zijn, als de staat dat niet doet, want dan zou de financiële crisis ook de "echte economie" aantasten. Wie heeft er nood aan een financiële economie naast de "echte"? Zeker niet de gewone burgers.

"De staat" kan zich daarmee in een herwaardering verheugen. Er zit echter een geurtje aan die herwaardering. Want als we verstaan wat sommige economisten nu zeggen, moet die staat die financiële economie, die los zou staan van de "echte" – die waar goederen en diensten wordt geproduceerd, alleen maar meer regelen. De staat moet er dus gewoon voor zorgen dat het casino strengere regels krijgt?

"We staan aan het einde van een tijdperk" zegt David Rothkopf die een vooraanstaande economische functie had onder president Clinton. "Dit is het einde van alles over te laten aan de markt, van de stelling dat minder overheid een betere overheid is". Waarna hij pleit voor een volledig nieuwe kijk op de manier waarop we de financiële wereldmarkt transparanter kunnen maken". Wat deed die man onder Clinton, toen de hebzucht van die bankiers ook al hoge toppen scheerde? Heeft hij dat toen zelf niet gezien, al zat hij er met zijn neus op?

Financier en topspeculant George Soros is iets geloofwaardiger. Hij schreef een boek over "De waarheid van de financiële crisis" waarin hij beweert dat hij het altijd al gezegd heeft. Hij klaagt het blinde geloof aan in een markt die alles zou regelen. Hij trekt vooral van leer tegen Ronald Reagan en Margaret Thatcher die het economisch liberalisme tot godsdienst een geloof verhieven. Alan Greenspan, jarenlang de almachtige peetvader van de Fed, de Amerikaanse Federale Bank, noemt hij een manipulator. Greenspan zegt nu wel dat dit de ergste crisis is in honderd jaar is, maar hij blijft zweren bij de markt als redmiddel… Hoe blind kan men zijn?


Totalitair

Niet langer blind is de superminister van Financiën en Economie van de regering Berlusconi in Italië. Giulio Tremonti schreef middenin de verkiezingscampagne van begin dit jaar een boek waarin hij het dogma van de vrije markt zwaar aanvalt. Hij heeft het over een totalitaire ideologie die de staat als de vijand afschilderde; de markt moest alles overheersen, ook alles wat tot het openbaar domein behoort. Inderdaad, de vrije markt is tientallen jaren voorgesteld als het enig zaligmakende, we hadden te maken met "une pensée unique", een ideologie waar men geen vragen mocht bij stellen. Totalitair, zoals Tremonti het zelf zegt. Soros heeft het over "de integristen van de markt". "De crisis is geen gevolg van externe factoren, ze is niet veroorzaakt door een natuurramp. Het systeem heeft zichzelf ondergraven. Dit is een implosie".

Samen met de speculanten tuimelt ook dat dogma naar beneden. De staat wordt weer als een noodzaak aanvaard, in meer en meer landen groeit het besef dat een samenleving slechts kan functioneren als de staat de nodige middelen heeft om een ganse reeks taken behoorlijk uit te voeren. Zelfs in Washington dringt dat nu door, na jaren gruwelijke verwaarlozing die drie jaar geleden bij voorbeeld dramatisch tot uiting kwam toen een orkaan New Orleans trof.

"Laisser aller" wordt niet langer voorgesteld als hét het enige zaligmakende. Gaan ook onze politici tijd vinden om daarover na te denken en er naar te handelen?

Tenslotte, als men aan de grond van de zaak iets wil doen, zal men eindelijk al die fiscale paradijzen stevig moeten aanpakken. Beloften voor een betere gedragscode zullen niet volstaan, het ganse stelsel moet worden opgeruimd. Als dat niet gebeurt, kunnen we nu al de volgende crisissen aankondigen.


(Uitpers, nr 102, 10de jg., oktober 2008)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Leven op te grote voet. De Amerikaanse schuldenberg

door Pieter Teirlinck


In een vorig artikel maakten we een analyse van de huidige crisis van het financieel systeem in de VS. Ondertussen zijn er nog meer lijken uit de kast gevallen: de verliezen overstijgen wereldwijd de 200 miljard dollar, reeds meer dan 50.000 jobs werden geschrapt in het wereldwijde bankwezen en de VS balanceert op de rand van recessie. In dit artikel focussen we op de sneltoenemende gigantische schuldenberg en het effect van de hoge militaire uitgaven op het budget.


In een economie worden schulden aangegaan door gezinnen, bedrijven, financiële instellingen en overheden. Op die manier ontstaat er een nationale schuld en een buitenlandse schuld, waarbij het eerste de gecumuleerde overheidsschuld en interesten betreft verschuldigd aan binnen- en buitenlands geldverstrekkers, en de buitenlandse schuld de totale openstaande schuld betreft van alle economische sectoren (gezinnen, bedrijven, financiële instellingen en overheid) t.a.v. van buitenlandse leners.

De nationale- of staatsschuld zet men uit t.o.v. het bruto nationaal product (BNP) om dit bedrag in een bepaald perspectief te zien en vergelijkbaar te maken. België stond lange tijd berucht om zijn gigantische overheidsschuld die in de jaren ’80 extreem snel toenam tot een recordhoogte van 137,1% van het Belgisch nationaal product in 1993. Sedertdien wordt de Belgische overheidsschuld consequent teruggebracht, tot 80,4% in 2008. Bij de Verenigde Staten zien we een omgekeerde trend. Op het einde van de tweede wereldoorlog zat de Verenigde Staten met een gigantische staatsschuld van 117% van het BNP. In de volgende jaren werd de schuld gestaag afgebouwd tot 32,6% van het BNP onder president Carter in 1981. Het keerpunt volgt tijdens de ambtstermijn van president Ronald Reagan. De introductie van Reagan’s neoliberale politiek (1981-1989) ging gepaard met hoge inflatiecijfers en een enorme toename van de nationale schuld met 20%! President George H. W. Bush (1989-1993) deed daar nog zo’n 13% bovenop in vier jaar tijd. De enige uitzondering was gedurende Clinton’s presidentschap (1993-2001) waarbij de relatieve schuld, dank zij de sterke economische groeicijfers, terug afgebouwd werd met 9%, in absolute termen bleef de schuld echter stijgen. De huidige president Bush zal tegen het einde van zijn presidentschap (2001-2009) de schuld nog verder opgebouwd hebben met 10,8%.

In absolute termen steeg de staatsschuld onder G.W. Bush met meer dan 45%! Van zo’n 5,7 biljoen dollar (2001) tot zo’n 9,5 biljoen dollar (eind 2007). Zo krijgt de VS de twijfelachtige eer van de grootste staatsschuld ter wereld te hebben, maar dit is in relatieve termen slechts 66,5% van het Amerikaans BNP (13,8 biljoen dollar). Van dit bedrag is 36,9% verschuldigd aan ingezeten van het eigen land.

De totale schuld van de VS bestaat uit de som van de schulden van de bedrijfswereld, gezinnen, financiële instellingen en overheid.

De gezinnen in de VS zijn goed voor een schuld van meer dan 13,8 biljoen dollar (hypotheekleningen en persoonlijke leningen zoals autoleningen, studentenleningen en creditkaartleningen). In de VS wordt er meer ontleent (120% in 2007) dan er in totaal verdiend wordt door de gezinnen. Dit is te wijten aan de trage stijging van de lonen, het geloof in de aandelen- en huizenmarkt (die beiden zeepbellen bleken te zijn en ondertussen uit elkaar gespat) en de historisch lage rentes die het ontlenen aanmoedigt. Vele Amerikaanse gezinnen staan dus op de rand van het bankroet, een stijging van de rente zal desastreus zijn voor hen.

De schuld van de Amerikaanse financiële instellingen stijgt 28 keer (!) sneller dan dat het nationaal inkomen toeneemt. Dit is een desastreuze trend. Eind 2007 stond de schuld van de instellingen op 140% van het nationaal inkomen of 15,8 biljoen dollar.

De bedrijven hebben een schuldenlast van 10 biljoen dollar of zo’n 90% t.o.v. het nationaal inkomen. Ook deze schuld stijgt sneller (twee keer zo snel) dan het nationaal inkomen.

Tellen we daar nog de staatsschuld bij ban 9,5 biljoen dollar en de totale VS-schuld komt neer op minstens meer dan 3 keer het nationale inkomen of meer dan 50 biljoen dollar. Dit getal is sedert het begin van de jaren ’80 enorm toegenomen. Daarvoor was die totale schuld stabiel en ongeveer 1,2 keer zo groot als het BNP.

Van dit bedrag is de VS zo’n 12,9 biljoen dollar schuldig aan het buitenland (buitenlandse schuld). Bij dit astronomisch bedrag van meer dan 50 biljoen dollar kan men ook nog ettelijke biljoenen dollars rekenen die moeten gestort worden voor pensioenen, het medisch fonds (Medicaid) en andere. Volgens sommigen balanceert de VS dan ook op het randje van bankroet.

Waar is deze toename van schuld aan te wijten? In grote lijnen kan men stellen dat deze te wijten zijn aan de toenemende militaire uitgaven zijn en belastingsverlagingen. In 2001 bijvoorbeeld werd een budgetoverschot voorzien tegen 2004 van zo’n 1,3 biljoen dollar. In 2005 werd vastgesteld dat er in de plaats van een overschot, een schuld gemaakt werd van 850 miljard dollar, of een verschil van 2,138 biljoen dollar. De helft van dit verschil werd toegeschreven aan economische en technische herberekeningen. Maar de twee opeenvolgende belastingsverminderingen (2001 en 2003) waren goed voor 29% van dit verschil en de oorlogen in Afghanistan en Irak en de oprichting van de Homeland Security Agentschap voor de resterende 22%. Sedert 2002 dook de Amerikaanse begroting elk jaar voor ongeveer zo’n 500 miljard dollar in het rood.

Militaire uitgaven voor 2008 slokken een derde van het Amerikaans budget op? (1) Het totale VS budget voor 2008 was voorzien op zo’n 2,9 biljoen dollar aan uitgaven. Officieel slokt het VS budget voor militaire uitgaven voor 2008 een zesde van dit budget op, of 481,4 miljard dollar voor lonen, materiaal en militaire operaties (de operaties in Afghanistan en Irak zijn hier niet in vervat). Maar een heel aantal militaire kosten zijn hier niet in vervat. Om de ‘wereldwijde oorlog tegen het terrorisme’, lees in Irak en Afghanistan, te bekostigen krijgt het leger een extra budget van 141,7 miljard dollar. Deze vormen samen het officiële budget van 623 miljard dollar, dat ook gebruikt wordt om de militaire uitgaven internationaal te vergelijken.(2) De VS neemt daardoor meer dan de helft van wereldwijde militaire uitgaven voor zich (1100 miljard dollar).

Maar dat is helemaal niet alles wat militair gerelateerde uitgaven betreft. Om nog niet vermelde kosten te dekken uit 2007 kreeg het Ministerie van defensie zo’n extra 98 miljard dollar en een niet gespecificeerde extra ‘toelage’ 50 miljard dollar. Maar de lijst groeit nog verder met eigenlijke militaire uitgaven die onder andere ministeries ondergebracht zijn. Ontwikkeling en onderhoud van de kernwapens: 23,4 miljard dollar ondergebracht bij het ministerie van Energie. 25,3 miljard dollar voor buitenlandse militaire steun (hoofdzakelijk aan Israël, Saudi-Arabië, Koeweit, Oman, Qatar, Verenigde Arabische Emiraten, Egypte en Pakistan). Meer dan 75 miljard gaat naar de Amerikaanse oorlogsveteranen, waarvan meer dan de helft naar de gewonden van de oorlog in Irak en Afghanistan. Het Homeland Security Agentschap slokt 46,4 miljard dollar op. Het Ministerie van Justitie krijgt een 1,9 miljard dollar voor de paramilitaire activiteiten van het FBI, 35,8 miljard gaat naar het pensioenfonds voor de militairen, 7,6 miljard naar militaire activiteiten van de Afdeling Ruimte- en luchtvaart en 200 miljard aan interesten om militaire schulden af te bouwen. Dit brengt het totaal op meer dan 1,1 biljoen dollar of meer dan een derde van het jaarlijke VS-budget.

De huidige gigantische militaire uitgaven zijn echter niet uitsluitend toe te wijten aan de politieke overtuiging van de regering G.W. Bush. Sedert de Tweede Wereldoorlog gelooft men in de VS dat militaire uitgaven de nationale economie stimuleren, een ideologie die Chalmers Johnson omschrijft als ‘militair Keynesianisme’. Maar het is duidelijk dat de militaire uitgaven de huidige Amerikaanse economie aan het ondergraven zijn, sociale uitgaven beperken en deels verantwoordelijk voor het ontsporen van de Amerikaanse staatsschuld.


Voetnoten:

(1) http://www.globalresearch.ca/index....ext=va&aid=8813, The Pentagon Strangles Our Economy: Why the U.S. Has Gone Broke, Chalmers Johnson, 26 april 2008.

(2) http://www.globalsecurity.org/milit...ld/spending.htm


Uitpers, nr 102, 10de jg., oktober 2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB