'Als ik niet slaag, ben ik niets meer waard'


BRUSSEL - Een op de tien leerlingen heeft faalangst 'Faalangst is meer dan alleen examenstress, het is de angst om te falen in het leven. Het is een ernstig onderschat maatschappelijk probleem, dat zelfs tot trauma's kan leiden', zegt 'faalangsttrainer' Eric Depreeuw.


'Iedereen is al wel eens zenuwachtig voor een examen, maar daarom heb je nog geen faalangst', zegt Eric Depreeuw, hoogleraar psychologie aan de KUB-HUB. 'Wie faalangst heeft, gaat tijdens de examenperiode door een hel. Hij lijdt wekenlang zodanig veel angst, dat die schadelijk is voor zijn gezondheid. Hij heeft een verhoogde hartslag, onregelmatige ademhaling, slappe benen en eet en slaapt niet meer. Sommige leerlingen kunnen er zelfs trauma's van oplopen.'


Een trauma van een examen?

'Wie langdurig onder grote angst moet functioneren, kan daaraan een trauma overhouden. En voor leerlingen met faalangst kan een examenperiode van enkele weken een traumatische ervaring zijn. Ze zijn niet bang omdat ze beter willen doen dan de anderen, maar omdat ze bang zijn voor de gevolgen van hun falen: de reacties van hun ouders, vrienden of de leerkracht. Ze zijn bang om hun zelfwaarde te verliezen. Ze denken: Als ik niet slaag, ben ik niets meer waard.'


Zijn leerlingen met faalangst ook slechte studenten?

'Dat hangt ervan af of je een actieve of passieve vorm van faalangst hebt. Leerlingen met actieve faalangst zijn in de ogen van de leerkracht de “voorbeeldige leerlingen,. Ze houden de leerstof tijdens het jaar goed bij en studeren alles tot in het detail, tot de laatste komma. Niet omdat ze grootste onderscheiding willen halen, maar omdat dat voor hen de enige remedie tegen hun angst is. Zij scoren over het algemeen ook goed, maar ze betalen een hoge prijs voor hun gezondheid.'


En de leerlingen met passieve faalangst?

'Dat zijn de weglopers. Zij houden de boeken zo lang mogelijk dicht, om dan op het laatste moment in paniek te beginnen studeren. Voor beide groepen geldt dat ze ongelooflijke pessimisten en piekeraars zijn. Na een examen blijven ze piekeren over de mogelijke fouten die ze hebben gemaakt. Het zal slecht zijn, denken ze, terwijl dat vaak helemaal niet het geval is. Faalangstigen voorspellen echt hun eigen falen, en vinden dat een catastrofe.'


Is faalangst een ziekte van deze tijd, omdat we steeds meer van onze jongeren verwachten?

'Ik denk het wel. Onze samenleving geeft de boodschap: zonder diploma ben je niets. Wie faalangst heeft, gaat dat effectief geloven. Men zegt dat depressie de ziekte van de 21ste eeuw wordt. Wel, zet daar ook maar faalangst bij. Ik heb de sterke indruk dat er een verband bestaat tussen de hoge prestatiedruk in het Vlaamse onderwijs en het hoge aantal zelfmoorden bij Vlaamse jongeren, in vergelijking met andere landen.'

'Faalangst is een ernstig onderschat maatschappelijk probleem. Een op de vier studenten in het hoger onderwijs heeft een ongezonde vorm van faalangst. In het lager onderwijs is dat vijf procent, in het lager middelbaar tien procent en in het hoger middelbaar tien tot vijftien procent. En ik vrees dat deze cijfers alleen toenemen.'


Dat klinkt beangstigend.

'Dat is het ook, vooral omdat we er te weinig aan doen. De centra voor geestelijke gezondheidszorg vinden het “maar, een probleem van de school, en de scholen en leerkrachten hebben te weinig kennis om te helpen.'

'Daarom geef ik al dertig jaar faalangsttrainingen aan psychologen en medewerkers van het CLB (centrum voor leerlingenbegeleiding, red.). Die trainingen zijn een combinatie van relaxatie-, concentratie- en ademhalingsoefeningen en kunnen zelfs de meest extreme gevallen helpen om hun faalangst grotendeels te beheersen.'


Verdwijnt de faalangst als de examens achter de rug zijn?

'Neen, dat is net het punt. Wie faalangst heeft, worstelt daar niet alleen tijdens de examens mee, maar op alle momenten waarop hij zich moet bewijzen, of dénkt dat hij zich moet bewijzen. Ook tijdens de beroepscarrière. Vijftien procent van de werknemers heeft faalangst. Daarom is het zo belangrijk dat we de jongeren helpen. Anders zijn ze niet gewapend tegen mislukkingen in het leven, met alle gevolgen van dien.'


DS, 23-05-2008 (Yves Delepeleire)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB