Dreigement dalai lama is grote gok


De dalai lama dreigt af te treden als Tibetaanse demonstranten geweld blijven gebruiken. Zijn invloed taant. Maar aftreden brengt de Tibetanen nog verder van huis.


Wie de kans krijgt de film ’Wat er van ons rest’ te zien, begrijpt direct de achtergrond van de rellen in Tibet. De film uit 2004 toont hoe de in Canada opgegroeide Tibetaanse Kelsang Dolma in Tibet rondtoert met een videoboodschap van de dalai lama. Vol ongeloof kijken de mensen naar het handzame Sony-apparaat dat de journaliste in haar bagage mee smokkelt. De sessies zijn in kleine groepjes, met steeds een bewaker bij de deur. In Tibet is zelfs bezit van de beeltenis van de politiek en geestelijk leider verboden. „Als er iemand binnenkomt, zet ik het apparaat uit, en doen we of er niets aan de hand is”, stelt de journaliste gerust.

In geen vijftig jaar hebben de Tibetanen iets gehoord of gezien van hun mysterieuze leider in ballingschap. Maar nu spreekt hij hun via dit wonderlijke apparaat moed in en vraagt om vol te houden. „China is aan het veranderen. Ook voor de Tibetanen komt er verbetering”.

„Het is de eerste keer dat ik hem zie”, bekent een oude vrouw. Een ander komt niet eens uit haar woorden. Ze heeft tranen in haar ogen. „Het leven is hard”, reageert een man van een jaar of veertig. „We moeten zo hard vechten voor ons bestaan, dat ik niet eens aan mijn godsdienstige verplichtingen kan voldoen. Slechts één broer zit in een klooster, de rest van de familie moet werken. Mijn kinderen gaan niet naar school. Maar nu ik de dalai lama zie, krijg ik moed.”

Hooguit honderd Tibetanen bereikte Kelsang Dolma met haar videoboodschap. De andere ruim vijf miljoen moeten het doen met de verhalen die ze elkaar stiekem vertellen over Tenzin Gyatso (72), de huidige, veertiende dalai lama. Hij vluchtte in 1959 als 23-jarige jongeman op een paard over de Himalaya naar India. Hij keerde nooit meer terug.

Dat daar een Tibetaanse regering in ballingschap zit en dat er in India zo’n 100.000 Tibetaanse vluchtelingen wonen, weten de Tibetanen misschien nog net. Maar wat heb je daaraan als je maar nauwelijks brood op de plank hebt en bijna alles wat met je eigen cultuur en tradities te maken heeft, verboden is? Als je om je heen je eigen land steeds meer ’Chinees’ ziet worden, en de jongeren die kunnen studeren zelf het nut al niet meer zien van het leren van het Tibetaans? „Culturele genocide” heeft de dalai lama de Chinese politiek voor Tibet al meermalen genoemd. Ook afgelopen zondag nog.

Maar gisteren kwam hij opeens met iets nieuws. Hij kondigde zijn aftreden aan als politiek gezicht van Tibet als het geweld verder escaleert. Als boeddhist is hij fel gekant tegen het gebruik van geweld. In 1989 kreeg hij de Nobelprijs voor de Vrede vanwege zijn vreedzame inzet voor vrijheid voor de Tibetanen.

Maar een deel van zijn achterban, zowel in India als in Tibet, is het zat. Ze verwachten dat de dalai lama een oplossing biedt , niet dat hij hun eindeloos vraagt geduld te hebben.

Waarschijnlijk rekent Tenzin Gyatso erop dat zijn gezag als geestelijk leider nog altijd zo groot is dat de demonstranten het geweld nu staken.. Maar als dit niet zo is, wordt de dalai lama waarschijnlijk door zijn politieke adviseurs gevraagd om het politieke boegbeeld van Tibet te blijven. Als geestelijk leider kunnen de ontwikkelingen hem dan tegen de borst stuiten, als politiek leider moet hij zijn verantwoordelijkheden nemen, zullen zij hem voorhouden.

De dalai lama heeft internationaal zoveel gezag en zoveel contacten, dat iedere opvolger het bij hem zal afleggen. Hij is, juist door de combinatie van het politieke én geestelijke leiderschap, boven alle gezag verheven in het diepreligieuze Tibet.

Het is ook precies daarom dat de Chinese overheid zo bang van hem is. Voor Peking zou het een geschenk zijn als de dalai lama zich in een klooster terugtrok. Het is zelfs niet ondenkbaar dat ze hem na het dreigement van gisteren uit de tent zullen lokken. Een paar gewelddadige incidenten in scène zetten is een fluitje van een cent. Als dit de dalai lama ertoe zou verleiden terug te treden, heeft hij zichzelf en zijn volk aardig in de vingers gesneden.


Als geestelijke kán de dalai lama niet aftreden

Tenzin Gyatso, de huidige dalai lama, droeg in 1990 zijn politieke macht over aan de regering in ballingschap. Vanaf 2001 is Samdhong Rinpoche de hoogste politieke leider, vergelijkbaar met de premier, van de Tibetaanse regering in ballingschap. Maar voor de Tibetaanse gemeenschap als geheel is de dalai lama wel hét politieke gezicht. Met zijn reizen over de hele wereld om voor de Tibetaanse zaak te lobbyen gedraagt hij zich bovendien als een staatshoofd. Van die rol kan hij afzien. Hij kan echter niet afstand doen van zijn rol als geestelijk leider. Die positie is hem, volgens het Tibetaanse boeddhisme, gegeven door ’wedergeboorte’. Elke dalai lama is de wedergeboorte van de vorige dalai lama. De opvolging van Tenzin Gyatso wordt problematisch. Zijn beoogde opvolger is spoorloos. Vermoedelijk is hij als vijfjarig jongetje door de Chinezen ontvoerd. China heeft in zijn plaats een eigen ’panchen lama’ naar voren geschoven.


Trouw, 19-03-2008 (Leonoor Kuijk)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB