Tien misverstanden over het huwelijk


Vroeger trouwde je met een rolmodel: een vrouw koos een kostwinner met ambitie, een man was gelukkig met een keukenprinses. Nu zijn de verwachtingen veel hoger gespannen en we scheiden ook meer. Huwelijken zijn beter én kwetsbaarder dan vroeger, zegt Stephanie Coontz.


1 Door de eeuwen heen bestond het ideale huwelijk uit een verbintenis tussen één man en één vrouw, en het bindmiddel was de liefde. (twee keer fout)

Helemaal fout, zegt de Amerikaanse familiegeschiedkundige Stephanie Coontz (63), die woensdag een opgemerkte lezing hield aan de VUB en gisteren ook aan de KU Leuven.

'Veel meer culturen hebben polygamie bedreven, waarbij één man meerdere vrouwen heeft. Die gezinsvorm wordt het vaakst vermeld in de eerste vijf boeken van de Bijbel. We hoeven niet eens zo ver terug te gaan: in Afrikaanse culturen bestaat polygamie tot op vandaag, in traditionele Eskimogemeenschappen op de Noordpool was partnerruil heel gewoon en Bari-vrouwen in Venezuela namen ook in de vorige eeuw nog tijdens hun zwangerschap minnaars. Die mannen werden allemaal een beetje vader en moesten bijgevolg hun opbrengsten van de jacht en de visvangst delen met het opgroeiende kind en zijn moeder. Dat verhoogde de kans op overleven.'

'In de loop van de geschiedenis draaide het huwelijk meestal niet om liefde tussen twee mensen. Middeleeuwse theologen zeiden zelfs dat een man en een vrouw die te veel van elkaar hielden, “de zonde van het overspel, bedreven. Het huwelijk draaide om het verwerven van eigendom, rijkdom, macht en schoonfamilie. Liefde was hooguit een bonus. Liefde als motief voor de verbintenis is iets van de jongste 150 jaar.'


2 Het huwelijk heeft zijn beste tijd gehad. (hangt ervan af hoe je het bekijkt)

Het huwelijk als instituut heeft klappen gekregen: in de VS mondt de helft van de huwelijken in een scheiding uit, bij ons ruim een op de drie. Maar in de VS dalen de echtscheidingscijfers al een tijdje, en ook bij ons is er de jongste jaren een kleine knik gezien.

Coontz zegt niet nostalgisch te zijn naar de 'goeie ouwe tijd': 'Wat het huwelijk vroeger stabiel maakte, beknotte de rechten van vrouwen en kinderen en leidde tot spanningen in de relaties tussen mannen en vrouwen. Als een huwelijk vandaag goed werkt, is het liefdevoller, eerlijker, trouwer en beter voor alle gezinsleden dan ooit tevoren. Tegelijk is het minder draaglijk om in een slecht huwelijk te blijven. Het huwelijk is niet dood, het is meer een optie geworden. En wat het beter maakt dan vroeger, maakt het tegelijk ook kwetsbaarder. We verwachten meer van onze partner.'

'Onrustwekkender is dat we tegelijk veel minder verwachten van vrienden en familie. Als je vraagt met wie men over iets delicaats kan spreken, noemen meer mensen dan ooit tevoren hun partner. De helft zegt zelfs: alleen met mijn partner. Het aantal mensen dat zegt veel vrienden te hebben, is de jongste twintig jaar dramatisch gedaald.'


3 Vrouwen willen liever trouwen dan mannen. (fout)

'Er is zeker een groep van vrouwen, van eind twintig, begin dertig jaar oud, die wanhopig op zoek zijn naar een geschikte huwelijkskandidaat. Dat komt doordat er almaar later getrouwd wordt en jonge vrouwen na hun studie niet zoveel kansen meer hebben om partners te leren kennen: ze gaan bijvoorbeeld al minder makkelijk in bars rondhangen, wat jonge mannen wel doen. De meesten van die vrouwen trouwen toch nog hoor, ergens tussen hun dertigste en veertigste. Uitstel is geen afstel meer, zoals vroeger, toen vrouwen oneerbiedig vergeleken werden met een kersttaart: na 25 wou niemand ze meer hebben.'

'Vrouwen in het algemeen schuiven het huwelijk juist minder vaak als ideaal naar voren. Mannen hebben hun visie op het huwelijk de jongste twee, drie decennia opvallend bijgestuurd: ze staan er nu positiever tegenover. Gemiddeld gesproken voelen mannen zich gaandeweg beter in hun huwelijk, terwijl de tevredenheid van vrouwen daalt. De meeste scheidingen worden trouwens in gang gezet door de vrouw.'


4 Geëmancipeerde vrouwen en mannen trouwen minder en scheiden meer. (strikvraag)

Tricky question, zegt Coontz. 'Vrouwen met niet-traditionele opvattingen doen sneller de stap naar een scheiding, maar bij mannen is het omgekeerd: daar zijn het de traditionalisten die meer trouwen, maar tegelijk ook meer scheiden. Wellicht komt dat doordat vrouwen sneller emanciperen dan mannen, en dan krijg je onevenwichten.'

'Onderzoek in verschillende landen heeft uitgewezen dat geëmancipeerde vrouwen minder snel trouwen en vaker scheiden in landen die als geheel nog een traditionele cultuur hebben, zoals Italië. Bij ons in de VS zien we een ommezwaai: geëmancipeerde vrouwen met een hogere opleiding blijken tegenwoordig minder geneigd tot scheiden. De vrouwenemancipatie is een tijdlang een bedreiging geweest voor het huwelijk, toen vrouwen voor het eerst massaal op de arbeidsmarkt kwamen. Maar vandaag is emancipatie eerder een bondgenoot van het huwelijk. We zijn er nog niet helemaal, het is nog maar een lichte trend. Maar de toekomst ziet er beter uit.'

'Nee, we hoeven de klok niet terug te draaien om het huwelijk te redden. We moeten juist meer emanciperen. Vrouwen blijken gelukkiger met hun man als hij er gelijkwaardige ideeën op na houdt en meer bijdraagt in het huishouden. Dat maakt hem sexy.' (lacht)


5 Hoogopgeleide vrouwen raken moeilijker aan de man. (fout)

'Een ijzeren regel voor vrouwen geboren voor 1960. Nu geldt die niet meer. De leraar van mijn vijfde klas zei in 1953 dat de jongens mij niet leuk zouden vinden als ik zulke moeilijke woorden bleef gebruiken. Ik was geschokt. Ik had er zelfs nog nooit bij stilgestaan dat jongens mij überhaupt niet leuk zouden vinden.'

Coontz is getrouwd met haar universiteitsvriendje. Gold die regel dan niet voor haar? 'Ik praat normaal niet over mijn eigen huwelijk. Maar voor deze ene keer dan: we hadden een relatie van tien jaar, die niet standhield. Vijftien jaar geleden is hij mij opnieuw komen opzoeken en zijn we getrouwd. Heerlijk, want we kenden elkaar al door en door en het was toch allemaal weer als nieuw.'


6 Mannen verdragen het niet dat hun vrouw meer verdient. (fout)

'Dat is lange tijd zo geweest. En tot vijf jaar geleden zeiden de meeste mannen nog dat ze gelukkig zouden zijn met een vrouw die evenveel verdiende als zij - maar niet méér.'

'Nu is dat aan het veranderen. Er zijn minstens vijf grote steden in de VS, waaronder New York, waar vrouwen tussen twintig en veertig jaar meer verdienen dan mannen. Dat is het logische gevolg van hun betere scholing: heel wat universitaire opleidingen leveren meer diploma's af aan meisjes dan aan jongens. Ze halen dus ook de betere banen binnen.'

'Mannen lijken daar geen probleem meer in te zien. Vroeger sprak men over de discriminatie van vrouwen op de werkvloer. Het ziet er nu naar uit dat alleen moeders nog gediscrimineerd worden. Temeer omdat wij in de VS een abominabel gebrek aan sociale maatregelen voor jonge ouders hebben.'


7 Hoogopgeleide vrouwen blijven almaar vaker thuis bij de kinderen. (fout)

'De grootste groep van thuisblijvende moeders is getrouwd met mannen die in het laagste kwart van de inkomens zit. De op een na grootste groep is getrouwd met mannen die toplonen verdienen. Soms blijven ze thuis omdat ze zich die keuze kunnen permitteren, vaak ook omdat ze moeten: zo'n veelverdiener maakt lange dagen en is heel weinig thuis. Maar over het algemeen is de kans dat hoogopgeleide moeders hun baan opgeven redelijk klein. Hoe hoger opgeleid, hoe kleiner die kans.'

'In de VS zien we ook dat hoger opgeleide vrouwen meer kinderen krijgen dan vroeger, en lager opgeleide vrouwen krijgen er minder, maar nog altijd meer dan de hoger opgeleide vrouwen. De kloof tussen hen neemt af. We zitten nu weer aan de vervangingsratio van 2,1 kind per vrouw. Blijkbaar slagen vrouwen er nu beter in om hun carrière te verzoenen met het moederschap.'

'Toch doet de overheid daar bijna geen inspanningen voor, maar er is natuurlijk veel kinderopvang te koop op de privémarkt. Interessant is de vergelijking met Frankrijk, dat ook bijna weer aan de vervangingsratio zit: daar doen ze het wel met sociale voorzieningen die alle burgers ten goede komen. Wij halen dat cijfer door vrouwen gelijke kansen te bieden op de arbeidsmarkt, waardoor ze de privé-opvang kunnen betalen. Maar vrouwen met lagere inkomens vallen uit de boot.'


8 Er zijn nu minder langdurige huwelijken dan vroeger. (fout)

'We leven langer, er zijn meer honderdjarigen en er zijn dus ook meer stellen die hun vijftigste huwelijksverjaardag vieren. Dat is een deel van de verklaring.'

'In de VS zie ik nog iets anders. Ik weet niet hoe het in België zit, maar onze piek in het aantal scheidingen was in 1981. Er wordt nu minder getrouwd én minder gescheiden. Ik denk dat de babyboomers de volle laag van de huwelijksrevolutie hebben gevangen, zij hebben de grootste klappen gekregen. In de generaties na hen zullen de huwelijken, die minder in aantal zijn, volgens mij ook minder vaak tot een breuk leiden. Omdat men de keuze bewust maakt, niet meer overhaast - vanwege de nood aan seks, bijvoorbeeld.'


9 We zijn toleranter ten aanzien van seks. (hangt ervan af)

'We zijn veel toleranter ten aanzien van seks voor het huwelijk, als die plaatsvindt tussen twee volwassenen die er allebei mee instemmen. Seks voor het huwelijk verkent nieuwe wegen. In de VS maken conservatieven zich zorgen over het fenomeen van het “hooking up, onder universiteitsstudenten. Het betekent dat je naar een party gaat om er iemand te zoeken met wie je seks kunt hebben. Je kunt het ook alleen op zoenen houden, of op orale seks. Het gaat zeker niet altijd om genitale seks. En het gaat ook niet om een vaste relatie. Het is min of meer een afspraak dat dat nu kan. Het zijn de onenightstands van dertig jaar geleden, die nu min of meer geïnstitutionaliseerd zijn. Op die manier probeert men de lange tijd te overbruggen tussen de seksuele rijping en het huwelijk, dat is opgeschoven naar de leeftijd van dertig jaar of later.'

'Maar we zijn veel minder tolerant ten aanzien van seks buiten het huwelijk. Aan het einde van de 19de eeuw, toen liefde binnen het huwelijk ook al de norm was, hoorde een keurige echtgenote de andere kant op te kijken als haar man er een minnares op na hield of naar de hoeren ging. Er waren toen meer prostituees dan nu en er waren ook meer seksueel overdraagbare aandoeningen. De hypocrisie voerde hoogtij. Nu lopen huwelijken daarop spaak.'


10 Scheiden is altijd een ramp voor vrouwen en kinderen. (fout)

'Natuurlijk moeten we ouders ertoe aansporen om relatietherapeuten op te zoeken en zo. Maar een huwelijk met veel hevige conflicten of een koud en afstandelijk huwelijk is erger voor de kinderen dan een scheiding. Onderzoekers hebben gezien dat kinderen in zulke huwelijken vaak al jaren voor de scheiding problematisch gedrag vertonen. Dan kun je maar beter uit elkaar gaan.'

'En wat kinderen van alleenstaande moeders betreft: daar hangt veel af van de context. Ik maak me niet zoveel zorgen over vrouwen die er min of meer bewust voor kiezen omdat ze de 35 al voorbij zijn en niet de juiste partner vinden. En ook arme gezinnen, waar mannen geen werk en vooruitzichten hebben, zijn soms beter af zonder die man. Als een arme vrouw moet kiezen tussen zo'n man, die niet bijdraagt tot het inkomen en misschien ook nog een paar kinderen elders maakt, dan zijn zij en ook haar kinderen wellicht beter af alleen.'

Stephanie Coontz schreef meerdere boeken over het thema, onder meer 'The history of marriage' en 'Marriage: the way we never were'

www.stephaniecoontz.com


Blog DS, 07-03-2008 (Veerle Beel)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB