Ex-gevangenen zonder stemrecht


'Ga je stemmen?' vroeg ik mijn taxichauffeur, gewoon om de monotone rit door het uitgestrekte en saaie Phoenix, Arizona, wat te breken. In de dagen voor Super Tuesday was het een vraag in de aard van 'Beetje koud voor de tijd van het jaar, vind je niet?' Meestal volgde op zo'n vraag een lang loflied op een van de kandidaten of een scherpe tirade tegen een andere. Deze keer was het antwoord iets minder banaal.


'Neen,' zei de jongeman, 'ik mag niet. Ik heb in de gevangenis gezeten.' De Verenigde Staten hebben niet alleen het hoogste aantal gevangenen in verhouding tot hun bevolking, ze ontnemen hen ook automatisch - en in vele staten voor altijd - hun stemrecht. Het verbaasde de taxichauffeur dat dit niet overal ter wereld zo was. Wellicht was hij ook illegaal aan het werk. Dat meende ik op te maken uit het feit dat hij het groezelige vehikel dat als taxi diende, 'had geleend van een vriend'.

Eén op elke honderd volwassen Amerikanen zit op dit moment in de cel: meer dan 2,3 miljoen mensen. Daarmee zijn de VS 's werelds koploper, blijkt uit een studie die het gereputeerde Pew Center eerder deze week publiceerde.

Het aantal gedetineerden steeg de voorbije twintig jaar met rasse schreden, niet omdat er zo veel meer misdadigers rondliepen, maar omdat mensen vaker en voor langere tijd naar de gevangenis werden gestuurd.

Bovendien blijkt opsluiting een weinig efficiënt middel om de misdaad te bestrijden: de helft zit binnen de drie jaar na zijn vrijlating opnieuw achter de tralies. Daardoor groeit bij sommige Amerikaanse beleidsmensen stilaan de belangstelling voor alternatieve sancties.

Temeer omdat de kosten van het opsluitingsbeleid jaar na jaar zwaarder op het budget van de deelstaten wegen. En geld dat ze aan cellen spenderen, is niet beschikbaar voor sociaal beleid of onderwijs. Tussen 1987 en 2007 stegen de uitgaven van de deelstaten voor het gevangeniswezen met 127 procent; die voor het hoger onderwijs met een schamele 21 procent.

Nochtans staat vast dat degelijk onderwijs, beginnend bij kwaliteitsvolle kleuterscholen, de beste misdaadpreventie vormt. In Californië wordt de leerachterstand van negenjarigen gebruikt om de nood aan nieuwe cellen te berekenen, legde een woordvoerster van de ngo Teach for America eerder deze week in een interview met De Standaard uit. Wat een schrijnend cynisme.

De cijfers van het Pew Center bevestigen nog een ander probleem: dat van het onevenredig groot aantal niet-blanken dat wordt opgesloten: 1 op elke 106 blanke mannen ouder dan 18 jaar, tegenover 1 op 38 latino's en 1 op 15 zwarten. De Pew-studie gaat niet in op de gevolgen van deze discrepantie. Die zijn evenwel gigantisch.

Neem het voorbeeld van New York. Tachtig procent van de zwarte en latino-gedetineerden in gevangenissen in de (blanke, overwegend Republikeinse) landelijke gebieden van de staat komt uit tien (niet-blanke) wijken van de (overwegend Democratische) stad New York. Bij de volkstelling worden de gevangenen meegeteld in het district waar de gevangenis staat, in plaats van in hun oude woonplaats.

En omdat gevangenen geen geld verdienen, halen ze het gemiddeld inkomen van de regio omlaag. En zo stromen er overheidssubsidies naar gemeenten die er minder behoefte aan hebben, maar waar wel een gevangenis staat, in plaats van naar de achtergestelde wijken waar de gevangenen vandaan komen. Omdat ze geen stemrecht hebben, kunnen de ex-gevangenen de politici die dit systeem bestendigen, niet afstraffen.

In sommige staten verliezen veroordeelden hun stemrecht voor altijd; in andere alleen terwijl ze hun straf uitzitten. De jongste tien jaar hebben enkele staten het verbod versoepeld. Desondanks zijn zo'n 5,3 miljoen Amerikanen vandaag hun politieke rechten kwijt omdat ze (ooit) wegens een 'felony' veroordeeld werden tot een gevangenisstraf van een jaar of langer. Vier miljoen van deze rechtelozen zijn op vrije voeten.

Deze 'burgerlijke dood' treft, zoals gezegd, niet-blanken zwaarder dan blanken: 13 procent van de zwarte mannen mag niet gaan stemmen. In sommige staten loopt dat op tot een kwart.

Vijf miljoen stemmen kunnen verkiezingsresultaten beïnvloeden. Twee sociologen deden enkele jaren geleden de oefening en kwamen tot de ontstellende vaststelling dat het verbod 'de Republikeinen een klein, maar duidelijk voordeel opleverde in elke verkiezing voor de Senaat en het Witte Huis tussen 1972 en 2000'.

Als 'ex-felons' (die hun straf volledig hadden uitgezeten) in 2000 in Florida hadden mogen stemmen, berekenden Christopher Uggen van de University of Minnesota en Jeff Manza van Northwestern University, was niet George Bush maar Al Gore president geworden.

En 2008? Ex-felons zouden opnieuw het verschil kunnen maken. De Democraten hebben slechts twintig 'electoral votes' nodig bovenop hun score van 2004 om het Witte Huis te heroveren. In sommige staten zijn er meer ex-felons dan het verschil in stemmen tussen John Kerry en George Bush. Iowa, bijvoorbeeld, waar Bush won met 10.059 stemmen, heeft 50.000 ex-felons. Een meerderheid van hen is niet-blank en armer, en dus meer geneigd om voor de Democraten te stemmen.

De rechteloosheid van de ex-gedetineerden wordt nog een prangender probleem als Barack Obama de eerste zwarte Democratische kandidaat wordt.


DS, 01-03-2008 (Evita Neefs)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB