'God bestaat niet' / 'Wij willen zo hard kwetsen als nog kan'


Opnieuw is er sprake van godslastering. Nu draait het om de tv-serie 'God bestaat niet'. De makers wijzen op de overeenkomst tussen het christelijke protest en het gedrag van moslimfundamentalisten.


'Nodeloos kwetsend', noemen de protestantse en de rooms-katholieke kerk het programma 'God bestaat niet', dat de RVU 's dinsdagavonds uitzendt. Nodeloos kwetsen, dat lijkt een vorm van 'redeloos geweld', en wie, volgt er als vanzelfsprekend uit, is daar niet tegen?

Het Reformatorisch Dagblad noemde de serie 'Submission voor christenen', en de ChristenUnie heeft de regering al om een verbod ervan gevraagd (zie 'RVU-serie: 'Submission voor christenen') .

Voor de makers van het programma, Rob Muntz en Paul Jan van de Wint, is het protest juist een bewijs van de noodzaak ervan. Het steekt hen dat gelovigen anderen willen weerhouden hun mening te geven over hun voor absoluut waar gehouden geloof.

De programmamakers zien overeenkomsten tussen het protest van de protestantse en de katholieke kerk, en het gedrag van intolerante islamitische geloofsfanaten.

,,Allen voelen zich 'nodeloos gekwetst', eisen 'respect' en ondernemen actie om de critici tot zwijgen te brengen.''

Muntz en Van de Wint deden niets 'nodeloos', zeggen ze. Ze handelden bewogen door oprechte zorg over het religieuze klimaat in de wereld. Ze vinden ook dat er geen grens bestaat waar critici van religie niet overheen zouden mogen gaan.

,,Zelfs als ons doel was om keihard te kwetsen, was dat geoorloofd,'' zegt Van de Wint, terwijl hij en passant telefonische interviews geeft en een tv-ploeg te woord staat, die zijn afgekomen op het kerkelijk bezwaar.

Eén keer eerder in hun carrière is het de beide heren gelukt om niet alleen religieuze groeperingen tegen zich in het harnas te jagen, maar ook hun voormalige werkgever de VPRO. In Wenen achtervolgde Muntz als Hitler verkleed orthodoxe joden, naar eigen zeggen om extreem rechts aan de kaak te stellen. De VPRO vond de grap smakeloos en ze mochten voor die omroep geen programma's meer maken.

'God bestaat niet' is echter een relatief braaf programma, niet vernieuwend in vorm en inhoud - sinds de jaren zestig zijn er vaak originelere en hardere kunstuitingen te zien geweest die het christendom fileerden, zoals het ezeltje van Reve.

Ook de inhoudelijke religiekritiek die in 'God bestaat niet' te berde wordt gebracht is grotendeels honderd jaar oud. In zes afleveringen komen atheïstische geleerden aan het woord die een hartig woordje waarheid voor de gelovigen hebben, in één zin: dat God een mensenmaaksel is.

Natuurlijk hadden ze ook niet-atheïstische geleerden kunnen interviewen die deze waarheid ook erkennen, en zichzelf desondanks religieus noemen. Maar ook voor zulke gelovigen halen de twee de neus op. ,,Ik heb gehoord dat die lui er zijn, maar ik kan het niet goed begrijpen'', zegt Van de Wint schouderophalend.

Muntz: ,,Iemand die zich christen noemt, gelooft alles wat er in de Bijbel staat. Doe je dat niet, dan ben je ook geen christen. Misschien een ietsist, maar dat is het slapste wat er bestaat. Dan geloof je wel maar durf je niet te bekennen wat.''

Alle gelovigen over één kam scheren, dat is wel zo duidelijk. Met een persiflage van gelovigen die omgekeerd hetzelfde doen - iedereen die niet hetzelfde gelooft als zij is verdorven - hebben Muntz en Van de Wint ooit opzien gebaard. In Amerika liet Muntz zich bij een bekende fundamentalistische tv-dominee introduceren als collegadominee uit Nederland. Tijdens een life uitgezonden massabijeenkomst, mocht de Nederlandse 'geloofsgenoot' de Amerikanen een Hollands hart onder de riem steken. In plaats van 'looft den Heer' zeggen liet Muntz de tv-dominee en de zaal in koor hartgrondig Hollands vloeken.

De twee hebben zich nooit speciaal in religie en theologie verdiept, zeggen zelfs 'eigenlijk helemaal niet in religie geïnteresseerd te zijn'. Wat hen tot het programma heeft gebracht is de zorg om opkomend fundamentalisme, islamitisch dan wel christelijk - 'denk jij dat de christenen in Staphorst gewelddadig kunnen worden?'

De zes geleerden, onder wie de neuroloog Swaab, de psychiater Van Dantzig en de rechtspsycholoog Crombach, openden een nieuw universum voor de twee, ,,een diepgravende onderbouwing van wat we eigenlijk zelf altijd hadden gevonden''. Deze kennis willen ze aan een groter publiek bekend maken.

Het protest van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) en de rooms-katholieke kerk richt zich echter niet tegen de interviews maar tegen de sketches die de interviews verluchtigen - niet erg bijzonder, vaak flauw, alleen soms een beetje grappig.

We zien bijvoorbeeld een naakte negerin aan het kruis, een moslimfundamentalist die zich verlekkerd opblaast in een schoolbus, en een Jezus die tegen de vader van een zojuist doodgereden meisje glimlacht dat God liefde is.

Preses J.G. Heetderks van de PKN heeft zich 'persoonlijk gestoord' aan wat hij over het programma zag op de website van Muntz en Van de Wint. Heetderks kan echter niet goed uitleggen wat er precies gebeurt wanneer een gelovige, zoals hijzelf, zich 'nodeloos gekwetst' voelt. Met: ,,Het is geen manier waarop je met het heiligste van anderen omgaat'', en: ,,Het is de niet-respectvolle wijze waarop met levensbeschouwing wordt omgegaan'', motiveert hij zijn gekwetstheid.

Over het gevoel van gekwetstheid zelf, kan en wil hij niet meer zeggen dan: ,,Ik kan er niet goed naar kijken.'' Hij legt nog uit dat volgens hem Christus geen cultureel erfgoed is dat naar ieders vrijheid creatief mag worden aangewend, maar dat ,,gelovigen hun ziel en zaligheid met hem verbonden hebben''. Heetderks zou het, voegt hij eraan toe ,,ook voor atheïsten verschrikkelijk vinden als ze slachtoffer worden van onfatsoenlijke persiflage''.

Van de Wint weet nog hoe hij voor de eerste keer gekwetst werd door een afbeelding van Jezus aan het kruis. ,,Ik was vijf of zes en kreeg een plaatje onder ogen van een Middeleeuws schilderij met een man aan het kruis waar het bloed met straaltjes uit zijn wonden spoot. Ik werd er fysiek onpasselijk van.''

De atheïstische Van de Wint zegt zich 'voortdurend door gelovigen gekwetst' te voelen, het grofst door de moordenaar van Van Gogh en de 'Geert Makken' die naar aanleiding van de moord opriepen de islam te sparen. Maar hij snapt niet dat gelovigen zoals Heetderks zich gekwetst kunnen voelen door een sketch van Jezus als hond aan de riem die door een moslimhond wordt achterna gezeten. (Heetderks: ,,Ik besef dat het benepen kan overkomen''.)

Van de Wint: ,,Als iemand mijn overtuiging met al dan niet flauwe sketch en dergelijke omlaag probeert te halen, voel ik me niet gekwetst, maar maak ik me daar vrolijk over. Eigenlijk zou het verboden moeten worden dat mensen je zomaar kunnen gaan beschuldigen dat je ze 'nodeloos kwetst'.''

Aanleiding voor de serie is de opkomst in Nederland van de islam in het algemeen en de fundamentalistische islam in het bijzonder, zegt Muntz. ,,Natuurlijk is dat de aanleiding.'' Diep in hun hart hadden de twee best een hard kwetsend programma willen maken, waarin bijvoorbeeld een malle imam stiekem een varkenskroketje te eten krijgt. ,,Maar het klimaat is verpest in Nederland. Niemand zou het nog aandurven om zoiets uit te zenden. Met het relatief brave 'God bestaat niet' hebben we de hedendaagse grens in medialand wel zo'n beetje bereikt.'' Al hebben ze wel iets op het menu kunnen zetten dat sommige moslims in de gordijnen kan jagen. ,,Crombach geeft desgevraagd toe dat extremistische moslims eigenlijk geestesziek zijn en voor behandeling zouden moeten worden opgesloten.''


RVU-serie: 'Submission voor christenen'

Premier Balkenende kwalificeert de RVU-serie 'God bestaat niet' als 'walgelijk' - maar dat is niet strafbaar. ChristenUnie en SGP noemen haar 'ronduit blasfemisch'. Volgens het Nederlands Dagblad schuwen Muntz en Van der Wint 'geen middel om gelovigen belachelijk te maken en God te lasteren'. Het laatste is niet strafbaar, het kwetsen van godsdienstige gevoelens wel ('smalende godslastering'). Veel kans op een succesvolle vervolging is er niet. In het 'Ezelproces' in de jaren zestig stond Gerard (van het) Reve terecht. Hij had een droomvisioen beschreven waarin hij seks had met God in de gedaante van een jonge ezel.

Reve werd vrijgesproken, tot woede van Jan Donner, grootvader van Piet Hein en bedenker van de wet op godslastering. Dat is orthodox- christelijk Nederland niet vergeten: bij de poging om de RVU aan te pakken refereert het Reformatorisch Dagblad niet aan het verloren Ezelproces, maar trekt een andere parallel: 'God bestaat niet' is volgens die krant 'Submission voor christenen'.

Saillant detail: de Bond tegen het vloeken heeft in 1995 getracht Submission- regisseur Theo van Gogh veroordeeld te krijgen. Van Gogh werd in 2004 vermoord wegens zijn aandeel in Submission; Ayaan Hirsi Ali stond als auteur van de film op de dodenlijst van radicale moslims.


Trouw, 14-06-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB