Cavalier seul


Toen Angela Merkel Parijs bezocht op 19 juli 2005 - toen was ze nog 'kanselierskandidaat' - kreeg ze de gebruikelijke handkus van president Jacques Chirac. Maar de hartelijkste begroeting kwam van minister van Buitenlandse Zaken Nicolas Sarkozy. Die noemde haar meteen 'Angela', en van lieverlee noemde ze hem dan maar 'Nicolas' - Angela Merkel is van nature iets formeler dan de doorsnee-Fransman.


Vier maanden na die ontmoeting trad Merkel aan als bondskanselier. En het leek in de sterren geschreven dat Nicolas haar zou volgen in het succes. Als gemeenschappelijke punten, behalve het feit dat Merkel maar zes maanden ouder is dan Sarkozy, kwamen steevast naar voren: beiden centrum-rechts, tegen een Turkse toetreding tot de EU, en voor een betere relatie met de VS na de botsing rond de Irak-oorlog.

'Allebei zijn ze zowel centraal als marginaal', ontleedde de Franse analist Dominique Moïsi onlangs nog een bijkomend element. 'Marginaal in het geval van Sarkozy omdat hij nooit naar de prestigieuze Ecole Nationale d'Administration ging zoals de Franse elite geacht wordt te doen, en in het geval van Angela Merkel omdat ze een Ossie is, uit het voormalige Oost-Duitsland komt. Maar ook centraal, want het zijn allebei politieke veteranen, echte professionals. Die combinatie van insider en outsider is wat ze zo bijzonder maakt.'

Nadat Sarkozy op 16 mei dit jaar de eed als president had afgelegd in Parijs, vloog hij nog diezelfde namiddag naar Berlijn, waar hij Angela begroette met een helse knuffel. We zijn twee maanden later. In Berlijn wordt er alleen nog gegrommeld over Sarkozy.

Vooreerst blijkt - niet onlogisch - dat de Franse en Duitse instincten ook onder de tandem Merkel-Sarkozy niet gelijk lopen. Sarkozy's pleidooien om de euro te 'verzwakken' en de Europese Centrale Bank onder grotere politieke invloed te brengen, zijn Frans-als-vanouds en schieten Berlijn in het verkeerde keelgat.

Deels is de botsing ook een kwestie van stijl. Merkel was blij met de steun van Sarkozy op de Europese top eind juni in Brussel, waar ze als EU-voorzitter een compromis over de Europese 'grondwet' bereikte. Maar onze EU-correspondent noteerde toen al: 'Voortdurend verschenen Franse diplomaten in de perszaal om 'discreet' te melden dat Sarkozy aan een compromis werkte hierover en dan weer daarover, en altijd - uiteraard - 'om Merkel te helpen'. Fotografen werden verwittigd dat hij ging joggen in het Jubelpark of dat hij te zien was op het terras aan de achtste verdieping van het Raadsgebouw.'

Merkel, zo klonk het bij de Duitse delegatie, was intussen 'aan het werk'. Sarkozy's pronkzucht werd hem uiteindelijk in Berlijn vergeven, 'want het resultaat telt'. Maar geleidelijk ontstond ook een lijst van dossiers waarin Sarkozy een Alleingang deed die tegen het Duitse idee over Europese samenwerking ingaat: van Kosovo via een Europese vredesmacht voor Darfour tot Libanon.

En toen kwam Libië. Sarkozy stuurde plots zijn echtgenote Cecilia naar de Libische leider Moammar Kadhafi. En kijk, de vijf Bulgaarse verpleegsters en de Palestijnse arts die al acht jaar in een Libische cel zaten, werden vorige dinsdag overgedragen. Echtgenote Cecilia vloog hen eigenhandig naar Bulgarije.

Het Duitse weekblad Der Spiegel herinnerde eraan hoe moeizaam de deal met Kadhafi tot stand was gekomen. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Frank-Walter Steinmeier, had als EU-voorzitter in het voorbije halfjaar samen met Europees Commissaris Benita Ferrero-Waldner intensief met de Libiërs onderhandeld. Ze hadden de financiële kwesties uitgeklaard, een blauwdruk voor de toekomstige relaties tussen de EU en Libië op papier gezet.

Alles leek rond, tot de Libiërs in juni alweer moeilijk deden: de vijf Bulgaarsen mochten vrijkomen, maar de Palestijnse arts zat niet in de deal. Der Spiegel beschrijft hoe Steinmeier naar Sofia belde en zijn Bulgaarse collega opdroeg: 'Je moet die meteen tot Bulgaar maken'. De Bulgaarse minister vroeg om een pasfoto van de Palestijnse arts. De diensten van Steinmeier vonden de arts op een groepsfoto, waaruit ze het juiste hoofd vergrootten en per e-mail naar Sofia stuurden, waar meteen het nieuwe Bulgaarse paspoort van de Palestijnse arts werd klaargemaakt.

Toen Sarkozy twee weken later 'de doorbraak bereikte' - of hij inderdaad een beslissende 'push' heeft gegeven, blijft omstreden - grommelde Berlijn. Maar alweer: het resultaat telde.

Pas toen de dag na de vrijlating van de Bulgaren Sarkozy in Libië verscheen en Kadhafi een kerncentrale verkocht, lijkt er in Berlijn een veer te zijn gebroken. Een Arabische dictator die decennialang als terroristenmecenas gold en vier jaar geleden nog een kernwapenprogramma had, krijgt zonder enig medeweten van de Europese partners een Franse kernreactor.

Merkels kanselarij zwijgt, parlementsleden van haar partij steeds minder. Ook de Duitse pers loog er de laatste dagen niet om. De conservatieve Frankfurter Allgemeine kopte: 'Ergernis en verwondering over Sarkozy.' 'Tegen alle geplogenheden in', titelde de Süddeutsche Zeitung. En: 'Kernenergie voor despoten.'

Het sprookje van Angela en Nicolas ligt niet in duigen, maar Berlijn verwacht duidelijk meer overleg en minder haantjesgedrag uit Parijs. In Merkels kanselarij liet een anonieme bron zich zelfs hoopvol ontvallen: 'Dit tempo houdt Sarkozy toch niet vol.'

Jorn De Cock is redacteur buitenland.


DS, 31-07-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB