België. Een visioen


Als kind dacht ik dat België op de grens van Nederland en Frankrijk lag. Een grens die door ons overschreden moest worden om op vakantie te gaan. We reden er in onze auto aan het begin van de zomervakantie doorheen zonder te stoppen. We reden 's nachts.


Alle lampjes boven de snelweg brandden. Het was stil op de weg. Ik vond het plechtig om door België te rijden. Ik herinner me de lichtjes in de haven. De lichtjes van de fabrieken. En hier en daar een steekvlam. België leek één grote werkplaats? maar deze werkplaats was onbemand. Bestonden de Belgen wel? Hadden ze het vermogen zich onzichtbaar te maken? Waren ze ooit met z'n allen vertrokken in de richting van een andere planeet? Ik herinner me de glanzende bollen van het Atomium. Ik vond Belgïe futuristisch zonder dat ik dat woord kende. Alsof hier in het geheim gewerkt werd aan... een nieuwe mens?

Later leerde ik dat er wel degelijk Belgen bestonden en dat het hele rare mensen waren die lachten als het onweerde omdat ze dachten dat ze gefotografeerd werden. En omdat ik hoorde dat de stripboeken waar ik van hield Belgisch waren, veranderden de Belgen voor mij in stripfiguren. Ik vermoedde toen al iets als surrealisme hoewel ook dat woord nog niet tot mijn woordenschat behoorde.

In 1988 ben ik in Brussel komen wonen om aan de Université Libre Europees recht te gaan studeren. Ik ontmoette er mensen uit heel Europa maar geen enkele Belg. Ik vond Brussel niet hetzelfde als België. Brussel was de hoofdstad van Europa en daaromheen lagen Wallonië en Vlaanderen die niets met elkaar te maken wilden hebben. Ik wist dat er Belgen in Brussel werkten en die zag ik 's morgens en masse uit het Centraal Station komen lopen en 's avonds weer en masse - in hoog tempo alsof ze geen moment langer in deze stad wilden blijven - in tegenovergestelde richting naar het Centraal Station lopen. Ze gingen terug naar België. Naar hun fermettes waarvan ze de rolluiken weldra zouden dichttrekken om eindelijk thuis te zijn. 's Avonds behoorde Brussel de mensen toe die waren achtergebleven. Ik kon hen niet onder een gemeenschappelijke noemer plaatsen. Waren dit de Brusselaars?

Belgen zijn de grootste individualisten die er bestaan. Als bij voetbalwedstrijden de Turken of Italianen winnen rijden die luid toeterend en zwaaiend met hun vlaggen door Brussel, maar als de Belgen hebben gewonnen merk je daar niets van. Misschien omdat de Rode duivels vooral uit Afrika komen. En ook omdat ze bijna nooit meer winnen.

Kim Clijsters en Justine Henin zetten de Vlamingen op tegen de Walen, maar nu Clijsters is opgehouden moeten de Vlamingen zich als Belgen achter Henin scharen. Toen koning Boudewijn in 1993 stierf, zag ik voor het eerst dat de Belgen een eenheid waren. Ze verlangden in ieder geval een eenheid te zijn. Ze kwamen uit heel België naar Brussel om bloemen voor het Koninklijk Paleis te leggen. Ze treurden om hun verloren koning omdat die misschien de enige was die hen nog een beetje met elkaar verbond. En een paar jaar later liepen diezelfde mensen - Walen, Vlamingen en Brusselaars - treurend in witte marsen door de hoofdstad. Niet alleen de verloren vader maar ook de verloren dochters wekten het verlangen naar saamhorigheid op. Dat verlangen flakkerde na een paar maanden weer uit.

De Belgen hebben weinig nationaal bewustzijn, laat staan een nationale trots. Ze hebben hun natuur in stukken laten hakken en vol laten bouwen en met leden ogen hebben ze toegezien hoe hun architecturale meesterwerken werden afgebroken, niet in staat samen als één blok tegen de sloophamers te ageren. Maar trots groeit langzaam en de Belgen zijn een jong volk.

Belgïe is Europa in het klein. Een verzameling individuen, sterk verschillend van elkaar, vreemdelingen ten opzichte van elkaar, wier individualiteit niet gebukt gaat onder de last van een gemeenschappelijke cultuur of geschiedenis. Eigenlijk zijn ze daarom ideale Europeanen.

De Hollanders zijn zo Hollands, de Duitsers zo Duits, de Fransen zo Frans - daarom moeten zij zich zo snel mogelijk van hun nationale identiteit ontdoen en echte Europeanen worden - maar de Belg is dat van nature, vrij en onbelast, een Belg kan iedereen zijn. Ik houd van mensen die iedereen kunnen zijn. Alleen fascisten geloven in de waarheid van Blut und Boden.

Ik heb vaak op het punt gestaan de Belgische nationaliteit aan te vragen. Omdat ik me met een Belgische pas eigenlijk zou ont-nationaliseren. Ik zou me officieel een vreemdeling voelen in het hart van Europa, in een land dat een niemandsland is, een land van niemand in het bijzonder, maar van iedereen. Zo ziet de ideale wereld er voor mij uit. Als België dus.

Oscar van den Boogaard is schrijver.



DS, 18-06-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Leve de Vlaamse premier


Tot 10 juni meed Yves Leterme de Franstalige media. Maar het massale charmeoffensief begon die dag om 18.20 uur, na de overwinningstoespraak met al die leeuwenvlaggen op de voorgrond. Ongepast voor iemand die zich voortaan profileert als de mogelijke premier van 'alle Belgen van Aarlen tot Oostende'. Een leeuw siert ook het blazoen van Aarlen, maar dan wel in een Luxemburgse versie. De man van Ieper reageerde prompt. Eerste interview rechtstreeks in de RTBF-verkiezingsshow terwijl Jo Vandeurzen nog sprak. Vooraleer de Vlaamse zenders te woord te staan, dus. Een uur later, toen ik hem vroeg naar de RTBF-set te komen na zijn optreden in de VRT-studio, antwoordde hij: 'Oké. Ik moet voor de Franstalige kijkers zorgen'. Nu weet Stef Wauters waarom de VTM een halfuur langer moest wachten op de Vlaamse minister-president.


Meneer Leterme weet van aanpakken. Bij zijn eerste interventie bij ons, feliciteerde hij meteen Marianne Leterme, zijn nicht, die op de Ecolo-senaatslijst stond. Terloops, Yves haalde 796.000 voorkeursstemmen. Marianne 13.000. Vlamingen doen het altijd beter, ook in de familie Leterme.

De dag na de verkiezingen maakte het RTBF-journaal een reportage over Georges Leterme. Zoals in de 'Laatste ronde' (VRT) zei de Waalse vader van Yves dat zijn zoon op communautair vlak gematigd is. Papa Leterme herhaalde ook hoezeer hij de verklaring van zijn zoon betreurde over de Walen die te dom waren om Nederlands te praten. Yves had zich trouwens voor die uitspraak verontschuldigd tegenover hem. De vader onthulde voorts dat er in de familie uitsluitend Frans wordt gesproken. Georges Leterme, met zijn Waals accent, is de beste ambassadeur die de (half-Waalse) federale premier in spe kon uitspelen in Wallonië. Enkel spijtig dat het voetbalseizoen afgelopen is zodat Yves niet kan prijken op de tribunes van Standard Luik.

Franstalig België zal Yves Leterme probleemloos opnemen als federale premier. Een RTBF-peiling toont aan dat maar 33 procent van de Walen een Waalse premier wenst en liefst 17 procent een Vlaamse premier. De helft van de Waalse respondenten heeft geen mening. Kortom, slechts een derde van de bevolking van Terhulpen tot Aarlen verkiest een taalgenoot aan het hoofd van de regering. Opvallend weinig. Maar misschien niet dom. We weten uit ervaring dat de functie de man maakt. De Vlaamsgezinde jonge CVP'er Wilfried Martens werd later een hyper-Belgisch schepsel in de schaduw van koning Boudewijn. De Vlaamsgezinde oppositieleider Guy Verhofstadt bekeerde zich ook tot 'het fantastisch land dat België is'. Een Vlaming op Wetstraat 16 wordt Belg, al is hij oorspronkelijk een homme dangeureux.

Een andere reden waarom Walen een Vlaamse premier genegen zijn: als Waalse politici hun eigen gewest niet eens kunnen redden, spelen ze beter geen eerste rol op een hoger niveau, luidt de redenering, bij ons ook.

Nochtans hou ik een vreemd gevoel over aan de verkiezingsavond. Heel weinig Franstalige politici in de Vlaamse verkiezingsshows, op Reynders, Di Rupo en Michel na. Bij de RTBF hebben we acht Vlaamse politici rechtstreeks geïnterviewd. Vande Lanotte en Leterme kwamen zelfs twee keer aan de beurt. En we gaven bijna evenveel Vlaamse als Franstalige resultaten.

Nog iets dat me intrigeert: in het zuiden gaan de grote peilingen naar de federale kiesintenties altijd over het hele land. De laatste enquête in deze krant, de dag vóór de verkiezingen, bevatte enkel prognoses over Vlaanderen. Zo wordt de indruk gewekt dat enkel Vlaanderen telt. De Vlaamse publieke opinie wordt als het ware niet voorbereid op het feit dat er met Franstaligen rekening gehouden moet worden.

Want we zijn er nog. En sinds 10 juni is er iets fundamenteels veranderd in de benadering van sommige Franstalige toppolitici. Voorlopig, achter de schermen. Zo hoorde ik de voorzitter van een traditionele partij zeggen dat het tijd was voor een allerlaatste staatshervorming, met alle eisen op tafel, in plaats van telkens om de vier jaar een nieuwe ronde te plannen. Toen ik de partijvoorzitter in kwestie erop wees dat de fluwelen scheiding in Tsjechoslovakije op die manier was gestart, las ik in de ogen van mijn gesprekspartner een gelaten tant pis. Charles Picqué, de Brusselse minister-president, verklaarde onopgemerkt op een regionale zender dat we ons op een 'cruciaal moment' van de Belgische geschiedenis bevinden. Volgens hem hebben de publieke opinies in Noord en Zuid niets meer gemeen. Bart De Wever zou precies hetzelfde zeggen.

Als ik zoiets hoor, heb ik soms de indruk dat Yves Leterme nooit federale premier wordt. Omdat er binnenkort geen federatie meer bestaat.

Christophe Deborsu is journalist bij de RTBF.


DS, 18-06-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB