Libanon / Als het maar anti-Syrisch is


Vandaag 30 jaar geleden brak in Libanon de burgeroorlog uit. Er lijkt weinig veranderd. Vorige week ontplofte er nog een bom. De rust in Beiroet is als een stilte voor de storm. Nu probeert de regering de parlementsverkiezingen, die een eind aan de onzekerheid zouden moeten maken, uit te stellen. En dan is er nog de kwestie-Hariri.


Een lange rij auto's staat voor een legerwachtpost in West-Beiroet. Eén voor één laat een soldaat ze passeren, maar auto's met donkere ramen worden uit de rij gehaald. De bestuurders worden gefouilleerd, de autopapieren afgenomen. Het is menens: Beiroet wordt gecontroleerd op Syrische veiligheidsmensen. Het was voorheen de Moegabarat, de gevreesde geheime dienst, die met geblindeerde auto's de stad doorkruiste.

,,Als die je oppikten, dan was het wel met je gedaan. Dan kon alleen God je nog helpen'', zegt Moustafa (21) in een rode BMW. Hij is ook aangehouden. Getinte autoruiten zijn verboden sinds het vertrek van de Syriërs. Hij heeft er geen problemen mee. Dat donkere laagje plastic wil hij er wel afhalen. ,,Het stond wel cool, maar ja, het mag niet meer.''

Maar Libanezen maken zich geen illusies. De Syriërs mogen zich deze maand dan terugtrekken, zolang het huidige regime nog op zijn plaats zit, is er niets veranderd. De agenten van de geheime dienst worden vervangen door andere; heren in hoge posities die voor geld en macht wel informatie willen blijven door spelen, en karweitjes laten opknappen.

De oppositie eist dan ook het vertrek van de hoofden van alle veiligheidsdiensten; het leger, de politie en de binnenlandse veiligheidsdienst. Die van het leger, generaal Raymond Azar, heeft onlangs besloten om vakantie te nemen. Maar de rest blijft zitten waar ze zit.

Algemeen wordt aangenomen dat de vier bommen die de afgelopen weken christelijk Beiroet hebben opgeschrikt, in die hoek gezocht moeten worden. De Syriërs hoeven zelf hun bommen niet te plaatsen, daar hebben ze hun mensen voor.

In Oost-Beiroet daarom ook hetzelfde scenario: lange files en politiecontroles. Alleen pikt hier de politie er Renault 5'jes eruit; blijkbaar de favoriete auto van bommenmakers. Het anders zo drukke christelijk Oost-Beiroet is sinds die eerste bom van 18 maart opmerkelijk stil. Gezellig een dagje winkelen is voorlopig van de baan. Winkeliers klagen steen en been. ,,Iedereen houdt zijn geld in zijn zak'', zegt Samir, eigenaar van een boetiek in Jdeideh, waar een bom een ravage maakte van een drukke winkelstraat. ,,Zolang men niet weet wat er gaat gebeuren, wordt geen kleding gekocht. Alleen levensmiddelenwinkeliers doen nog zaken. Ik hoor het van mijn collega's. De lampenwinkel hiernaast had vandaag maar twee klanten.''

En al zou je willen winkelen, dan is het moeilijk parkeren, want parkeerplaatsen voor winkels en banken zijn afgezet met geel tape. 'Do not cross police line' staat erop. Heeft de politie dat gedaan? ,,Nee, dat doen we zelf. We willen geen vreemde auto's voor de deur, straks blijkt het een autobom te zijn. De politie doet niets.''

Dat moeten ook een stel ongeruste inwoners in Ain el-Roemane, een arme christelijke volkswijk in Beiroet, hebben gedacht toen ze vorige week besloten om hun eigen wachtposten op te zetten.

Het leger heeft uiteindelijk snel korte metten met deze geïmproviseerde burgerwacht gemaakt. Zeker nu woensdag het begin van de Libanese burgeroorlog wordt herdacht, precies 30 jaar geleden. Die begon tenslotte ook in Ain el-Roemane, omdat christelijke groeperingen vonden dat er niks werd gedaan aan de gewapende Palestijnen een wijk verderop. Ze besloten er zelf maar wat aan te doen, en namen op 13 april 1975 een bus met 'ongewapende' Palestijnen onder vuur.

De rest is bekend: 15 jaar oorlog.

Er lijkt weinig veranderd. Toch is de situatie anders. Destijds waren de meningen verdeeld over de machtsverhoudingen en de aanwezigheid van de Palestijnen. Die verhouding is nu herzien: de 128 zetels in het parlement zijn gelijkelijk verdeeld tussen moslims en christenen. En de Palestijnen zijn geen bedreiging meer. Maar van de Syriërs lijkt men-als men de miljoen Libanezen mag geloven tijdens de anti-Syrische demonstratie een maand geleden-unaniem genoeg te hebben.

Maar hoe krijg je die Syriërs er echt uit? Parlementsverkiezingen, meent de oppositie, gepland op 31 mei. Dan wordt het gehele regeringsapparaat schoongeveegd, en eenieder met pro-Syrische sympathiëen komt op straat te staan. Libanezen zijn de Syriërs zo zat, dat ze bereid zijn om op wie dan ook te stemmen, als het maar anti-Syrisch is. Naar andere kwaliteiten wordt niet meer gekeken.

Dat heeft de regering ook wel begrepen. Die probeert nu met man en macht de eigen positie te behouden door te prutsen aan de kieswet. Volgens Walid Joemblatt, de oppositieleider, is dat tijdrekken. ,,Als we nu over een wet moeten beginnen, dan halen we die verkiezingen nooit op tijd.''

,,Nee hoor, het staat in het Taif-akkoord'', meent Marwan Abu Fadl, een advocaat die via een pro-Syrische lijst een zetel probeert te veroveren. ,,We volgen enkel de wet.''

Hij geeft wel toe dat een latere verkiezing positief is voor de 'meerderheid', zoals hij de pro-Syrische politici in Libanon omschrijft. ,,Men begint steeds meer in te zien dat veel oppositie-politici in feite opportunisten zijn. Slechts een klein aantal is altijd anti-Syrisch geweest, maar het merendeel heeft sinds 1990 op een of andere manier met de Syriërs samengewerkt. Die veinzen nu plots anti-Syrisch te zijn, maar ik geloof dat men daar langzaam doorheen beginnen te prikken.''

De demissionare premier Karame wil dat het nieuwe kabinet die kieswet voorlegt aan het parlement. Sinds 1990 is de kieswet voor elke verkiezing aangepast. Maar dat kan nog eens weken, zo niet maanden gaan duren, precies waar de oppositie voor vreest. Want hoe langer het duurt voor er verkiezingen komen, des te meer men vergeet dat de huidige regering Hariri in feite heeft opgeblazen.

En dat is het tweede verschil met 1975. Jarenlang zijn er belangrijke politieke figuren opgeblazen, maar tijdens de oorlog was het onmogelijk om ooit achter de waarheid te komen. Daarbij was niemand echt geinteresseerd in Libanon. Dat is veranderd. Er is al vijftien jaar vrede in Libanon; Frankrijk, Amerika en Saoedie-Arabië hebben baat bij de huidige situatie. Het VN-rapport over de oorzaak van de dood van Hariri meldde vorige week dat de regering niet de intentie had om achter de dader te komen. Nu blijkt dat de Libanese ambassadeur in Washington heeft geprobeerd de VN-delegatie te blokkeren. Wat de Libanezen betreft is het wel duidelijk; hun eigen regering zit erachter, en dit is de druppel die de emmer doet overlopen. ,,We zijn jarenlang als idioten behandeld'', zegt Samir, ,,maar met de moord op Hariri zijn ze toch echt te ver gegaan'', doelend op de Syrische inmenging, ,,In deze hap zullen ze stikken.''

De oppositie probeert het collectieve geheugen vers te houden door marathons, exposities, voorstellingen en evenementen te organiseren.

Er worden vliegerwedstrijden gehouden op het Martelarenplein, ballonnen worden opgelaten in de kleuren van de Libanese vlag, er is een eenheidstocht (Unity Walk) van 5 kilometer, en ga zo maar door. Wil je alles aflopen, dan heb je er een dagtaak aan.

De commercie heeft zich met hart en ziel op deze onverwachte opleving van vaderlandsliefde gestort. Kraampjes langs de weg verkopen vlaggen, blauwe lintjes, (steunbetuiging aan Hariri) speldjes van Hariri, en rood-witte sjaaltjes (de oppositiekleuren). Sommigen hebben een T-shirt van generaal Aoun (in 1991 voor de Syriërs op de vlucht geslagen). Make-up advertenties tonen modellen gehuld in Libanese vlaggen, en onder de jeugd zijn de plastic stand up and speak out-armbandjes razend populair.

Maar veel Libanezen blijven thuis. Fadia (41) werkt op een atelier waar ze vlaggen maken. Ze heeft er de afgelopen week zo'n 2000 genaaid, schat ze. Haar zoon Nader (12) wilde mee doen aan de Eenheidswandeling van afgelopen zondag. De vijf kilometer lange tocht door het centrum van Beiroet die moest aantonen dat de Libanezen verenigd zijn. 'We zijn verenigd, nimmer meer verdeeld', was het motto (We are united, never again divided). Ze heeft het verboden. ,,Straks gaat er een bom af. Als de verkiezingen eenmaal achter de rug zijn, dan pas geloof ik in betere tijden. Tot die tijd blijven we thuis.''


Trouw, 13-04-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB