Bocht van 180 graden of toch maar rechtdoor


Het was eigenlijk groot nieuws, dinsdag, maar er werd weinig ruchtbaarheid aan gegeven. Begrijpelijk ook, welke regering afficheert met groot vertoon haar beleidsbochten? Geen enkele, uiteraard. En dus zeker deze van George W. Bush niet, die openheid nooit echt in het vaandel voerde.


De Verenigde Staten gaan dan toch praten met Iran en Syrië over Irak, op 10 maart, met misschien een vervolg op hoger niveau in april. Het Witte Huis bezwoer dat het geen bilaterale gesprekken worden met deze landen, onderstreepte dat niet de VS, maar Irak de conferentie organiseert en dat ze uitsluitend handelt over Iraakse noden. ,,Dus nemen de VS geen bocht'', verzekerde woordvoerder Tony Snow.

Er is veel verbeelding nodig om in deelname aan deze conferentie geen bocht te zien. In de herfst werd een gesprek nog met veel kracht weggewuifd toen de Iraq Study Group deze remedie voorschreef. In 2003 wees Washington het aanbod van Teheran voor een brede dialoog af. In juni 2006 wilde minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice dan toch praten, maar ze voegde er de voor Iran onverteerbare voorwaarde aan toe dat het eerst zijn atoomprogramma moest stopzetten. Nochtans had Teheran in 2001 en 2002 meegewerkt aan internationale pogingen om in Afghanistan een stabiel regime te installeren. Even later stond het op de lijst van leden van de As van het Kwaad.

Of misschien is 'bocht' toch niet het goede woord, want het is eerder een volgende fase in het langzaam uitdoven van de Bush-Revolutie. De arrogante houding tegenover Europa was al eerder (grotendeels) afgelegd. Vlak na zijn tweede eedaflegging in 2005 kwam Bush de Europeanen op eigen terrein charmeren. Onlangs sloten de VS zelfs een akkoord met Noord-Korea, dat volgens Bush net als Iran lid is van de As van het Kwaad. Het akkoord had erg veel weg van de overeenkomst die Bill Clinton in 1994 bereikte met Pyongyang: hulp en normale relaties in ruil voor de stopzetting van het atoomprogramma.

En nu gaan Amerikanen, Iraniërs en Syriërs dus samen rond de tafel zitten. De reden voor de beleidsommezwaai is eenvoudig: het oude beleid is mislukt. Van de prijzenswaardige doelstellingen van de Amerikaanse president - zoals de wereld veiliger maken en het Midden-Oosten democratiseren - is geen enkele bewaarheid. Dat was al geruime tijd duidelijk.

Maar er is meer. Het moment waarop de conferentie werd aangekondigd is wellicht geen toeval. De topmilitairen in Irak, meldde The Guardian donderdag, beseffen dat ze om verschillende redenen nog maar een half jaar hebben om de oorlog te winnen. Het moreel van de troepen is laag: ze zagen al meer dan drieduizend kameraden sneuvelen, ze zijn moe en merken weinig vooruitgang. Ze zijn ook met te weinig voor de gigantische opdracht, ondanks de surge van 21.500 manschappen waartoe de president opdracht gaf.

De internationale coalitie - voor zover die ooit die naam waardig was - verschrompelt. Het vertrek van de Britten zal het geweld in het zuiden doen oplaaien. De regering van Nouri Al-Maliki heeft nu wel een akkoord gesloten over de verdeling van de olierijkdom tussen de verschillende etnische groepen - een noodzakelijke voorwaarde voor vooruitgang - maar de topmilitairen zijn niet echt onder de indruk van Al-Maliki's inspanningen om de mijlpalen te bereiken die Bush heeft neergezet.

Wat hen echter vooral bekommert, is de tanende publieke steun voor de oorlog in de VS. Als die de politieke wil ondermijnt, is de zaak verloren. Dat is precies wat met Vietnam gebeurde.

De bocht(en) werden vergemakkelijkt door een vrij lange reeks personeelswissels, waarvan de vervanging van Donald Rumsfeld door de pragmatische realist Robert Gates als minister van Defensie slechts de meest ophefmakende is.

De vreugde over de Amerikaanse U-turn wordt toch enigszins getemperd door berichten dat de VS bezig zouden zijn om een Arabisch-soennitische coalitie tegen Teheran op de been te brengen - mede op verzoek van hun Saudische bondgenoten.

Het Saudische regime maakt zich heel grote zorgen over de toekomst. De (mislukking) van de Amerikaanse interventie in Irak vergrootte de regionale macht van aartsvijand Iran. Als de Amerikanen Irak verlaten - de Saudi's zijn niet de enigen die de tekenen daarvan zien - vrezen ze het ergste. Er mag immers niet uit het oog worden verloren dat in het Saudi-Arabië een aanzienlijke sjiitische minderheid woont.

De Saudi's waarschuwden vice-president Dick Cheney in november onverbloemd dat, als de VS wegtrekken uit Irak, zij de soennieten in dat land zullen financieren (het is niet duidelijk in hoeverre ze dat nu al doen). Maar Daniel Byman, een Midden-Oostenexpert van het Brookings Institution, waarschuwde dat die soennitische jihadi's niet te controleren zijn. Ze zullen het geld van Riyad aanvaarden en het aanwenden tegen het Saudische regime dat evenzeer hun vijand is als de sjiieten of de Amerikanen.

Het doet akelig veel denken aan de steun die Washington in de jaren tachtig gaf aan de anti-Sovjet jihad in Afghanistan, die de basis legde voor het terreurnetwerk van Al-Qaeda. Hebben de VS dan toch niets geleerd en stevenen ze recht op de afgrond af in plaats van een bocht te nemen?


DS, 03-03-2007 (Evita Neefs)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB